Covid-19 giải phóng Fed khỏi 'rủi ro đạo đức'

Điều đó đã giải phóng ngân hàng trung ương Mỹ, giúp họ có thể hành động chính sách mạnh mẽ hơn và nhanh chóng hơn so với cách đây một thập kỷ, khi cơ quan này cũng được kêu gọi để khởi động các hành động khẩn cấp để giúp bảo vệ nền kinh tế.

Trở lại những năm 2007-2009, các nhà hoạch định chính sách đã nhiều lần lên tiếng lo ngại rằng việc bảo họ cho các ngân hàng và thị trường tài chính nói chung sẽ đẩy họ vào tình trạng phải chấp nhận rủi ro không đáng có.

Fed cũng phải đối mặt với một phản ứng chính trị từ việc các đại biểu quốc hội thực hiện vai trò giám sát đối với việc mở rộng phạm vi can thiệp của họ vào lĩnh vực tài chính, mà trên thực tế hành xử chính sách như vậy được gọi là "lựa kẻ thắng, chọn người để thua".

Cách thức hành động của Fed sau đó đã bị mắc kẹt trong sự soi xét đặc biệt là từ phía nhiều thành viên đảng Bảo thủ, kéo dài nhiều năm sau khi cuộc khủng hoảng đã kết thúc.

Năm 2011, thống đốc bang Texas, Rick Perry - người từng tham gia tranh cử vị trí ứng cử của đảng Cộng hòa tham gia bầu tổng thống Mỹ - đã gọi việc mua vào trái phiếu của Fed "gần như... sự phản bội".

Còn với lúc này? Tất cả đều im ắng.

Trong một lần xuất hiện hôm thứ Năm, Chủ tịch Fed Jerome Powell nói rằng ông không phải đối mặt với những lời chỉ trích trong thời gian này, ngay trong nội bộ ngân hàng trung ương hay từ phía các cơ quan quyền lực lớn hơn.

Ông nói, ưu tiên hàng đầu hiện nay vẫn là giúp những người không có lỗi trong cuộc khủng hoảng này nhưng đã bị mất sinh kế, ít nhất là trong thời gian trước mắt, những người đang phải ở nhà và đặt mua hàng hóa qua mạng.

"Người dân đang thực hiện các hy sinh vì lợi ích chung. Chúng ta cần hỗ trợ họ toàn bộ, trong phạm vi khả năng của chúng ta", Powell nói. "Họ không tạo nên tình trạng này. Công việc kinh doanh của họ bị đóng cửa không phải vì bất cứ sai lầm nào của họ. Họ đã không mất việc vì bất cứ điều gì họ đã làm sai".

Ông nhấn mạnh vai trò của Fed là cho vay, không chi tiêu, dàn dựng một cuộc giải cứu nền kinh tế hiệu quả có nghĩa là phải phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính và các chính trị gia được bầu. "Sự ổn định tài chính là vấn đề cả hai phía chúng tôi đều có trách nhiệm và có thẩm quyền... chúng tôi đã hợp tác chặt chẽ với nhau trong việc triển khai các gói hỗ trợ, và tôi có thể nói rằng đây là mối quan hệ rất hữu ích", ông nói.

Trong khoảng một tháng, Fed đã đưa ra chín chương trình đối phó với khủng hoảng - một số giống như các biện pháp từng được cơ quan này thực hiện trước đây và một số hoàn toàn mới - được thiết kế để duy trì dòng chảy tín dụng tới các doanh nghiệp và hộ gia đình bằng cách đảm bảo thanh khoản trên thị trường tài chính.

Các chương trình của Fed có thể không hỗ trợ một số doanh nghiệp gặp khó khăn mà trong đó ít nhất có một phần do họ tự tạo ra - đã vướng vào nợ nần trước khủng hoảng. Nhưng hiện tại, cả các nhà hoạch định chính sách của Fed cũng như các chính trị gia dường như không quá quan tâm đến việc tách bạch họ với những doanh nghiệp xứng đáng thụ hưởng gói hỗ trợ đó.

Các nhà kinh tế tại Citigroup Global Market trong một lưu ý tuần trước cho biết biên bản các cuộc họp khẩn cấp của Fed ghi nhận rằng "các nhà hoạch định chính sách thống nhất sẵn sàng sử dụng tất cả các công cụ chính sách có sẵn để hỗ trợ nền kinh tế, mà ít quan tâm đến các tác động phụ hoặc rủi ro đạo đức".

Và ngay cả khi quy mô bảng cân đối của Fed lập kỷ lục mới hàng tuần, Powell chỉ ra rằng có rất ít tác dụng với những phương cách mới nếu Fed tìm ra, vốn chưa được kiểm chứng, trong việc hỗ trợ nền kinh tế.

Trở lại năm 2008, sự phản đối đối với Fed là thường xuyên và mạnh mẽ. Khi mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng tài chính tăng lên, các quan chức Fed rất lo ngại rằng các chương trình cho vay của họ có thể "khen thưởng cho hành vi xấu".

Trên thực tế, các nhà hoạch định chính sách của Fed đã bị chỉ trích khi để cho ngân hàng Lehman Brothers phá sản thay vì tăng hỗ trợ để giải cứu nó.

Việc gia tăng các cảnh báo không chỉ đến từ các quan điểm diều hâu như Chủ tịch Fed Kansas Thomas Hoenig và Chủ tịch Fed Philadelphia Charles Plosser, mà còn từ Chủ tịch Fed Atlanta Dennis Lockhart.

Ngay cả Bernanke, khi nói chuyện với các đồng nghiệp vào tháng 9/2008 sau vụ sụp đổ của ngân hàng Lehman Brothers, đã nói rằng ông đưa ra quyết định một cách bối rối và rất lúng túng, bởi rất khó để phân định rủi ro tài chính và rủi ro đạo đức giữa một bên là giải cứu ngân hàng và một bên là khả năng gây hậu quả nghiêm trọng cho hệ thống tài chính mà sau đó có thể gây hệ lụy cho nền kinh tế nếu không đưa ra quyết định.

Trong Quốc hội, những lời chỉ trích về gói cứu trợ của Fed cho các ngân hàng luôn là vấn đề trọng tâm hàng đầu. "Ông là định nghĩa về rủi ro đạo đức", thành viên Ủy ban Ngân hàng Thượng viện Jim Bunning, một đảng viên đảng Cộng hòa, nói với Bernanke trong phiên điều trần cuối năm 2009.

Bối cảnh căng thẳng đó đã mất dấu ở năm 2020.

"Chúng tôi không thể đưa ra quyết định chính sách cho từng công ty riêng lẻ", Powell cho biết hôm thứ Năm. "Bất kỳ người vay nào đáp ứng các yêu cầu, các điều kiện đặt ra của một trong những chương trình tài trợ thì đều có thể tham gia, và chúng tôi sẽ không lựa công ty này mà bỏ chọn công ty khác".