Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp: Đừng thấy lợi mà ham

	Không nên đầu tư trái phiếu doanh nghiệp chỉ vì lãi suất
	3 vấn đề cần quan tâm khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp

Sinh lời cao nhưng rủi ro bất ngờ

Quy mô huy động vốn trái phiếu doanh nghiệp thời gian gần đây ngày càng lớn mạnh và có sự tham gia tích cực của nhà đầu tư (gồm các NHTM, các công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư và cuối cùng nhà đầu tư cá nhân).

Đặc biệt, trong 3 năm gần đây với xu hướng lãi suất tiền gửi ngày càng giảm, khối lượng mua trái phiếu riêng lẻ của các nhà đầu tư có xu hướng ngày càng tăng. Tuy nhiên, tăng trưởng nhanh luôn đi kèm với rủi ro, đặc biệt rủi ro dành cho đối tượng yếu thế như nhà đầu tư cá nhân.

Suốt thời gian qua, việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp chủ yếu thông qua hình thức phát hành riêng lẻ, tỷ lệ phát hành ra công chúng chiếm tỷ trọng rất nhỏ. Đồng thời, để việc phát hành thuận lợi, nhiều doanh nghiệp sử dụng “mồi nhử” lãi suất cao, trung bình ở mức gấp 1,5 lần, thậm chí gấp hai lần lãi suất huy động của ngân hàng.

Theo các chuyên gia, cơ hội và rủi ro luôn song hành khi cá nhân đầu tư trái phiếu

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam cho biết, nhà đầu tư cá nhân ngày càng tham gia tích cực vào các đợt phát hành trái phiếu của doanh nghiệp trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra vấn đề sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua quá nóng, việc tham gia thị trường của nhà đầu tư cá nhân có tiềm ẩn rủi ro cho chính bản thân họ và sự phát triển bền vững của thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng, thị trường tài chính Việt Nam nói chung.

Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, hiện có nhiều nhà đầu tư cá nhân bị cuốn hút khi tham gia đầu tư trái phiếu doanh nghiệp bởi mức lãi suất cao, trong khi đặt ra vấn đề nền tảng pháp pháp lý hiện tại đã đủ để đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư cá nhân khi họ tham gia thị trường này.

Bên cạnh đó, các tổ chức phát hành là các doanh nghiệp hay tổ chức trung gian tài chính như công ty chứng khoán đã thực hiện đầy đủ các quy định pháp lý nhằm đảm bảo, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư cá nhân hay chưa? Bản thân các nhà đầu tư cá nhân đã đủ kiến thức, kỹ năng, năng lực đánh giá rủi ro khi tham gia thị trường?

Đây là yếu những tố mà thời gian qua Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, Bộ Tài chính và nhiều đơn vị trên thị trường đã liên tục thảo luận, đưa ra giải pháp từng bước giúp nâng cao năng lực đánh giá, kiểm soát rủi ro của nhà đầu tư cá nhân. Qua đó giúp các nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp ngày càng lành mạnh, hiệu quả.

Theo ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch HĐQT FiinRatings, có 4 rủi ro chính mà nhà đầu tư cá nhân thường gặp phải:

Thứ nhất, trái phiếu chính phủ thường có mức độ rủi ro thấp nhất, vì Chính phủ có khả năng thu thuế hoặc phát hành tiền để trả nợ. Các doanh nghiệp không có quyền đó. Do vậy trong trường hợp bất khả kháng hoặc chủ quan, nhà đầu tư không thể thu hồi được lãi và nợ gốc thì gọi là rủi ro tín dụng.

Thứ hai, rủi ro thanh khoản. Mặc dù trái phiếu có thể giao dịch bán lại cho công ty chứng khoán, đơn vị phân phối hoặc trao tay nhưng cơ sở hạ tầng cũng như hành lang pháp lý chưa có nên chưa thể đảm bảo quyền lợi lợi cho nhà đầu tư. Đồng thời, thanh khoản thị trường vẫn ở mức khiêm tốn với tỷ lệ luân chuyển chỉ ở mức 0,08 lần, rất nhỏ so với các quốc gia trong khu vực.

Thứ ba, rủi ro định giá về lãi suất trên cơ sở đã điều chỉnh rủi ro, tức lãi suất phải tương xứng với rủi ro.

Thứ tư, rủi ro khác bao gồm rủi ro lãi suất tiền gửi, tái đầu tư, mua lại, bảo lãnh, lạm phát, bất ổn kinh tế, thảm họa hay đại dịch…

Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài Chính khuyến cáo, trong thời gian qua, thị trường trái phiếu doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng nhanh, bên cạnh các tác động tích cực giúp các doanh nghiệp huy động vốn cho sản xuất, kinh doanh thì cũng tiềm ẩn một số rủi ro.

Cụ thể, một số doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu với lãi suất cao, chất lượng tài sản đảm bảo của trái phiếu hạn chế do chủ yếu là các dự án đầu tư, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của doanh nghiệp bất động sản. Nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ không đánh giá được đầy đủ các rủi ro, đầu tư trái phiếu chỉ vì lãi suất cao.

Nhà đầu tư cần được bảo vệ

Theo Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, việc cơ quan quản lý bảo vệ nhà đầu tư là rất cần thiết, tất cả những đối tượng yếu thế, những đối tượng nhỏ lẻ đều cần được pháp luật bảo vệ.

Ông Đức cũng nhấn mạnh, mặc dù đã được bảo vệ tốt hơn quãng thời gian trước nhưng rủi ro vẫn bủa vây nhà đầu tư cá nhân. Bởi lẽ, trái phiếu doanh nghiệp không phải lãi suất tiết kiệm, người dân muốn an toàn thì gửi ngân hàng, muốn lãi cao thì mua trái phiếu doanh nghiệp, đương nhiên lãi suất cao thì rủi ro cao.

Cùng chung quan điểm, chuyên gia tài chính ngân hàng TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng cơ hội và rủi ro là hai yếu tố luôn song hành.

Theo đó, dù nhà điều hành có hạn chế đối tượng tham gia thị trường, tức hạn chế nhu cầu nhưng với bối cảnh rủi ro gia tăng vì dịch bệnh thì lãi suất trái phiếu cao vẫn được nhà đầu tư đón nhận.

“Trái phiếu vẫn phát hành đều nhờ lãi suất, trong khi hàng chục nghìn doanh nghiệp buộc lòng phải rời bỏ thị trường. Nếu từ giờ đến cuối năm, tình hình dịch Covid-19 vẫn chưa kiểm soát hoàn toàn, con số này có thể lên tới 100 nghìn doanh nghiệp. Và không ai dám chắc rằng, trong số đó không có những doanh nghiệp đã phát hành trái phiếu. Nguy cơ vỡ “bom nợ” trái phiếu đã dần hiện rõ, đặc biệt ở nhóm bất động sản”, ông Hiếu nhận định.

Dành lời khuyên cho các nhà đầu tư, ông Nguyễn Hoàng Dương cho rằng, nhà đầu tư cần hết sức lưu ý, trái phiếu có lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao. Do đó, trước khi quyết định đầu tư trái phiếu, nhà đầu tư cần đánh giá, phân tích về lĩnh vực hoạt động, tình hình tài chính, kinh doanh của doanh nghiệp phát hành, mục đích sử dụng vốn trái phiếu, chất lượng tài sản đảm bảo, điều kiện, điều khoản của trái phiếu. Chỉ khi cân nhắc kỹ về các rủi ro, nhà đầu tư mới nên quyết định mua trái phiếu vì có thể sẽ không thu hồi được số tiền đầu tư.

Nhà đầu tư cũng cần lưu ý việc các tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán phân phối trái phiếu doanh nghiệp không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu. Rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của doanh nghiệp phát hành.

Còn theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, hiện có rất nhiều cơ hội đầu tư như bỏ tiền ra mua trái phiếu, gửi tiền tiết kiệm, mua vàng, mua bất động sản, trái phiếu… Để đưa ra quyết định nhà đầu tư phải tự hiểu về bản thân, phải có bức tranh về tình hình tài chính cá nhân của mình để tránh trường hợp bỏ tất cả trứng vào một rổ. Bởi lẽ, không một kênh đầu tư nào, sản phẩm đầu tư nào chỉ có lợi nhuận mà không có rủi ro.

Ông Nguyễn Quang Thuân đưa ra lời khuyên với nhà đầu tư cá nhân để phòng tránh rủi ro: nhà đầu tư cần sử dụng tư vấn chuyên nghiệp, tự đánh giá rủi ro nếu có khả năng, đa dạng hóa kênh đầu tư cùng đặc điểm như quỹ trái phiếu, quỹ hưu trí…