Đẩy tín dụng tiêu dùng để “triệt” tín dụng đen

	Sập bẫy... vay nặng lãi
	Cần hợp lực giảm thiểu tín dụng đen
	Tài chính bao trùm sẽ… xóa tín dụng đen

NHNN vừa ban hành Thông tư 18/2019/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 43/2016/TT-NHNN quy định về cho vay tiêu dùng của công ty tài chính, có hiệu lực từ ngày 1/1/2020.

Theo đánh giá của các chuyên gia thì các quy định về giải ngân trực tiếp cho vay trong Thông tư chính thức “cởi mở” hơn rất nhiều so với bản dự thảo Thông tư được công bố để lấy ý kiến đóng góp trước đây. Đầu tiên đó là việc Thông tư chính thức không đưa ra yêu cầu công ty tài chính chỉ được giải ngân trực tiếp đối với khách hàng đã và đang vay tại công ty tài chính đó như dự thảo thông tư.

Thứ hai, thay vì yêu cầu các công ty tài chính phải áp dụng ngay quy định về tổng dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay không vượt quá 30% tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng như bản dự thảo, Thông tư 18 đã đưa ra lộ trình khá dài hơi. Cụ thể, trong năm 2021 tỷ lệ tối đa tổng dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng so với tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng tại một công ty tài chính là 70%; năm 2022 tối đa là 60%; năm 2023 tối đa là 50% và từ đầu năm 2024 là 30%.

Công ty tài chính phát hành thẻ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp tiền mặt thông qua máy rút tiền tự động của ngân hàng

Một điểm rất đáng chú ý là tổng dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng theo quy định nêu trên chỉ bao gồm khách hàng có tổng dư nợ cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp (bao gồm cả số tiền cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng tại các hợp đồng đã được ký kết đến ngày ký kết hợp đồng nhưng chưa giải ngân) tại công ty tài chính đó trên 20 triệu đồng.

Theo các chuyên gia, những quy định này đã tháo gỡ rất nhiều khó khăn cho các công ty tài chính có tỷ trọng giải ngân tiền mặt lớn. Quả vậy, theo Công ty chứng khoán SSI, hiện FE Credit là công ty tài chính có tỷ trọng cho vay tiền mặt lớn nhất trên thị trường hiện nay, ở mức 76%; 24% còn lại là dành cho các khoản cho vay mua xe, mua điện thoại và cho vay thẻ tín dụng. Trong khi HDSaison và MCredit, tỷ lệ cho vay tiền mặt thấp hơn, song vẫn khá cao. Cụ thể, đến cuối tháng 9/2019 tỷ lệ cho vay tiền mặt của HDSaison ở mức 33%; trong khi MCredit có tỷ lệ này ở mức 70%, nhưng do quy mô thị trường còn nhỏ nên đơn vị này có thể dễ dàng điều chuyển, tái cấu trúc danh mục sản phẩm.

Vì vậy việc Thông tư 18 đưa ra một lộ trình khá dài, theo đánh gia của các chuyên gia, là một bước đi rất hợp lý để tránh gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động của các công ty tài chính. Cụ thể, đối với FE Credit, các chuyên gia tại JP Morgan cho rằng, hiện tại tỷ lệ cho vay tiền mặt của công ty này khá lớn nhưng các khoản vay trên 20 triệu đồng chỉ dưới 70%. Do đó, trong 2 năm tới (2020 và 2021), tác động sẽ chỉ ở mức thấp do lộ trình chưa ảnh hưởng sâu đến hoạt động kinh doanh của đơn vị.

Đồng tình như vậy, một chuyên gia ngân hàng còn bổ sung, việc “mở cửa” cho các công ty tài chính giải ngân trực tiếp các khoản vay dưới 20 triệu đồng sẽ giúp cho các công ty tài chính đẩy mạnh hoạt động tại các vùng nông thôn với nhiều món vay tiêu dùng nhỏ lẻ, qua đó góp phần đẩy lùi tín dụng đen.

Hiện nay, không có quy định chia tỷ lệ dư nợ giải ngân trực tiếp (công ty tài chính gọi là cho vay tiền mặt) nên các công ty tài chính đẩy mạnh hoạt động cho vay tiền mặt. Cùng với đó, sự phát triển của internet, các công ty tài chính sử dụng các phương thức digital như app, mạng xã hội, tiếp cận khách hàng để giải ngân trực tiếp vào tài khoản ngân hàng để người vay tùy ý sử dụng vốn.

Các công ty tài chính đưa ra hàng loạt các sản phẩm khuyến khích người vay tiền mặt, như duyệt hồ sơ vay tiền mặt qua ứng dụng (app) điện thoại di động chỉ mất 10 phút là người vay đã có thể ra cây ATM rút tiền giải ngân, chuyển khoản thanh toán cho một hợp đồng mua bán hàng hóa, dịch vụ; Shinhan Finance còn đưa ứng dụng chatbot vào trang điện tử của công ty để người vay tương tác trực tiếp các nhu cầu vay tiền mặt…

Ông Kalidas Ghose, Tổng giám đốc Công ty tài chính FE Credit cho biết, trước đây các công ty tài chính thường có cách làm một người vay vốn sẽ khuyến khích giới thiệu cho người khác vay theo để mở rộng khách hàng. Hiện nay, mọi người dành rất nhiều giờ trong ngày ở trên internet, công ty tài chính cũng phải thay đổi phương thức tiếp cận người vay vốn theo thói quen thường ngày của người tiêu dùng. Để tối ưu phương pháp tiếp cận người vay tiêu dùng, FE Credit đã cá nhân hóa khách hàng bằng các nguồn dữ liệu tập hợp từ các tệp khách hàng phân tích nhu cầu của từng nhóm khách hàng hiểu họ cần mua sắm gì để cung cấp khoản vay tiêu dùng.

“Công nghệ số hóa đã giúp rút ngắn toàn bộ quy trình một khoản vay FE Credit hiện nay rút xuống còn 1 ngày thay vì 4-5 ngày như trước đây. Doanh thu cho vay tiêu dùng thông qua kênh số hóa trong 5 năm qua đã tăng 28%”, Tổng giám đốc FE Credit nói. Sự phát triển của công nghệ càng đẩy nhanh tốc độ cho vay tiền mặt và giải ngân trực tiếp các khoản vốn vay dưới 100 triệu đồng trong ngày. Cho vay tiêu dùng có mặt ở mọi lúc mọi nơi, len lỏi vào từng ngóc ngách nhu cầu của người tiêu dùng, ở đâu có tiêu dùng ở đó có tài chính tiêu dùng sẵn sàng cho vay vốn.

Ông Nguyễn Hoàng Minh - Phó giám đốc NHNN chi nhánh TP.HCM cho biết, tốc độ tăng trưởng bình quân của tín dụng tiêu dùng trên địa bàn TP.HCM trong 3 năm qua đạt khoảng 36-37%. Theo đó, tính đến hết tháng 11/2019, dư nợ cho vay tiêu dùng của các tổ chức tín dụng trên địa bàn TP.HCM đạt gần 450 ngàn tỷ đồng. Về logic khi thị trường tài chính tiêu dùng phát triển, nhiều nhu cầu vay được đáp ứng sẽ giảm thiểu tín dụng đen, bởi nhu cầu vay vốn chính thức được đáp ứng thuận lợi hơn người dân sẽ không tìm ra những địa chỉ phi chính thức vay vốn tiêu dùng.

Tuy nhiên Thông tư 18/2019/TT-NHNN cũng bổ sung nhiều quy định mới như các công ty tài chính thu hồi và nhắc khách hàng trả nợ phải phù hợp với đặc thù từng khách hàng; bên thu hồi nợ không được đe dọa khi thu hồi nợ; mỗi ngày chỉ được nhắc nợ không quá 5 lần, nhưng chỉ được nhắc nợ sau 7giờ và không quá 21giờ trong ngày; cấm bên đòi nợ gửi thông tin khách hàng có nợ đến tổ chức hoặc cá nhân không có nghĩa vụ nợ và công ty tài chính phải bảo mật thông tin khách hàng vay vốn. Ngoài ra, công ty tài chính phải công khai lãi suất cho vay tiêu dùng, các mức phí nếu có, phương pháp tính lãi suất phải rõ ràng và công ty tài chính phải trả lời mọi khiếu nại tố cáo từ bên vay vốn.

Không phủ nhận các công ty tài chính cho vay tiêu dùng đã góp phần giảm bớt tín dụng đen ngoài xã hội, nhưng nếu tỷ lệ các khoản vay tiền mặt ngày càng cao và không được quan tâm đến mục đích sử dụng vốn đúng mức sẽ ẩn chứa nhiều rủi ro cho thị trường tài chính tiêu dùng. Điều này lý giải vì sao nhà quản lý thực hiện lộ trình giảm dần tỷ trọng giải ngân trực tiếp của các công ty tài chính.