Để bảo tàng là điểm đến thân thiện

Tại nhiều quốc gia trên thế giới (Anh, Pháp, Mỹ, Nhật…) bảo tàng luôn nằm trong danh mục điểm đến tham quan phải đến của mỗi công ty lữ hành. Và họ coi việc dẫn khách đến tham quan bảo tàng là cách để “khoe” cũng như phổ biến văn hóa, lịch sử của đất nước mình ra với thế giới bởi bảo tàng ở mỗi quốc gia không chỉ giúp lưu giữ những giá trị văn hóa lâu đời của dân tộc, nét tinh túy của nhân loại, còn là nơi nghiên cứu, tìm hiểu của giới chuyên môn, là điểm đến hấp dẫn thu hút du khách trong lịch trình các tour du lịch, tạo ra những giá trị vật chất cho nền kinh tế.

Các bảo tàng mở cửa miễn phí cho khách tham quan trong ngày 18/5

Còn tại Việt Nam, dù có đến 165 bảo tàng, 3 triệu tài liệu hiện vật, 120 hiện vật là báu vật quốc gia thì hình thức du lịch này vẫn chưa phổ biến cũng là nguyên nhân khiến cho bảo tàng Việt Nam luôn trong tình trạng đìu hiu, thiếu sức sống và thưa thớt khách tham quan.

Thực tế những năm qua, Nhà nước đã chú trọng đầu tư xây dựng nhiều bảo tàng. Số lượng các bảo tàng được xây mới, nâng cấp sửa chữa tăng theo từng năm. Tuy nhiên, việc đầu tư cho bảo tàng còn chưa cân xứng giữa nhà trưng bày với nội dung trưng bày. Có những bảo tàng dù hiện vật nhiều nhưng cách trưng bày chưa bắt mắt, hấp dẫn, thân thiện. Thêm nữa, rất ít bảo tàng có hệ thống thuyết minh hiện đại đi kèm để du khách hiểu thêm về câu chuyện xung quanh hiện vật, giá trị của hiện vật cộng với năng lực hướng dẫn của các hướng dẫn viên chưa mang hơi thở cuộc sống, với nhiều thủ pháp trình diễn khác nhau. Sự cởi mở, gắn kết giữa bảo tàng và du lịch vì thế chưa cao.

Việc xây dựng một bảo tàng khác với xây công trình dân dụng thông thường bởi ngoài phần kiến trúc còn phần trưng bày, nghĩa là vừa lên phương án kiến trúc vừa phải làm xong phần thiết kế nội dung. Đây cũng chính là điểm tạo sự khác biệt giữa bảo tàng này với các bảo tàng hiện hữu, ông Phạm Quốc Tuấn - kiến trúc sư Hội Kiến trúc sư Việt Nam chia sẻ.

Hiện mới chỉ có một số bảo tàng như Bảo tàng Dân tộc học, Bảo tàng Phụ nữ, hay Bảo tàng Quảng Ninh… làm được điều này, trở thành những điểm đến hấp dẫn khách du lịch trong nước và quốc tế không chỉ ở không gian kiến trúc mà cả hiện vật trưng bày, có sự trợ giúp của công nghệ. Bằng cách phối kết hợp này, bảo tàng mới càng có thể tiếp cận, đưa trưng bày tới gần công chúng hơn. Là cách để bảo tàng chứng tỏ mình không đơn thuần là điểm trưng bày hiện vật, mà còn là nơi tương tác, phản biện xã hội - điều cần có ở một bảo tàng hiện đại; góp phần quảng bá lịch sử, văn hóa của đất nước ra với thế giới qua việc thu hút khách du lịch nước ngoài, các nhà nghiên cứu… mang lại nguồn lợi kinh tế cho chính bảo tàng đó, một chuyên gia văn hóa nhận xét.

Bên cạnh một số bảo tàng được đánh giá cao, thì hoạt động bảo tàng ở nước ta cũng chưa thật tương xứng với tiềm năng và giá trị vốn có, thậm chí có phần đơn điệu, tẻ nhạt, thiếu tính sáng tạo, thiếu sự hấp dẫn.

Nhằm tăng tính hấp dẫn cho bảo tàng, mới đây Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phê duyệt Đề án “Đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động bảo tàng gắn với phát triển du lịch”, tạo sự chuyển biến căn bản về nhận thức và hành động trong quá trình tổ chức hoạt động để các bảo tàng bắt kịp với xu thế phát triển của xã hội. Hướng đến năm 2021, các bảo tàng sẽ được đổi mới về nội dung, hình thức hoạt động, trong đó tập trung nâng cao chất lượng trưng bày, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đa dạng hóa các hoạt động giáo dục, trải nghiệm, dịch vụ phục vụ khách tham quan và tăng cường quảng bá, xúc tiến du lịch. Số lượng khách tham quan bảo tàng hàng năm tăng bình quân 10%, trong đó ưu tiên phát triển đối tượng khách là học sinh, sinh viên…

Hướng tới mục tiêu đưa bảo tàng trở lại thiết thực phục vụ xã hội và sự phát triển của xã hội, chủ đề: “Bảo tàng là trung tâm văn hóa: Tương lai của truyền thống" được Hiệp hội Bảo tàng quốc tế (ICOM) chọn nhân kỷ niệm Ngày Quốc tế bảo tàng 18/5 năm nay. Với chủ đề này, ICOM khuyến khích các bảo tàng cùng tạo ra sự kết nối chung cho tương lai và truyền thống; giới thiệu các hoạt động tại địa chỉ: http://network.icom.museum/international-museum-day.

Nhân dịp Ngày Quốc tế bảo tàng, Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đề xuất các bảo tàng chủ động tổ chức hoạt động kỷ niệm, gắn với nhiệm vụ thường xuyên năm 2019.

Theo đó, các bảo tàng tại Việt Nam sẽ miễn phí cho khách tham quan trong Ngày Quốc tế bảo tàng 18/5 đồng thời nghiên cứu, sáng tạo các hình thức giới thiệu, trưng bày, trình diễn di sản văn hóa phi vật thể và tổ chức các sự kiện văn hóa. Cục Di sản văn hóa đề nghị các bảo tàng chủ động phối hợp với ngành giáo dục để giới thiệu các di sản văn hóa, nhất là di sản văn hóa phi vật thể tới học sinh, sinh viên. Ngoài ra, các bảo tàng cần đẩy mạnh hoạt động truyền thông của bảo tàng, quan tâm tới các nội dung truyền thông số trên các ứng dụng website, mạng xã hội hoặc các ứng dụng cho điện thoại thông minh.