Để phòng ngừa và đẩy lùi “tín dụng đen”

	Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Xử lý triệt để các vụ án liên quan đến hoạt động tín dụng đen
	Tiếp tục trấn áp tội phạm liên quan đến “tín dụng đen”
	Quyết liệt đấu tranh với tội phạm “tín dụng đen” dù khó khăn, phức tạp

Trung tướng Trần Ngọc Hà

Xin ông đánh giá về kết quả đấu tranh, phòng ngừa vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” thời gian qua?

Sau 3 năm quyết liệt thực hiện Chỉ thị số 12 ngày 25/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ, kết quả triển khai các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh đối với tội phạm và vi phạm pháp luật (TP & VPPL) liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” (HĐ TDĐ) đã có những chuyển biến tích cực. Các đối tượng cho vay và đòi nợ không còn hoạt động công khai, lộng hành như trước; nhận thức và ý thức cảnh giác của người dân được nâng lên. Hiệu quả các mặt công tác quản lý nhà nước theo chức năng của lực lượng công an được nâng cao. Hoạt động kiểm tra liên ngành đối với các cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ, kinh doanh tài chính được duy trì thường xuyên. Theo thống kê, hiện toàn quốc có 26.942 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ. Từ đầu năm 2020 đến nay, Công an các địa phương đã cấp mới 2.436, thu hồi 175 Giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự để kinh doanh dịch vụ cầm đồ, phát hiện 2.736 cơ sở vi phạm, xử phạt hành chính số tiền 7,728 tỷ đồng. Qua công tác nghiệp vụ, Công an các địa phương đã rà soát, phát hiện: 6.664 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ; 540 cơ sở kinh doanh tài chính; 3.667 cá nhân có biểu hiện hoạt động cho vay lãi suất cao.

Thống kê trong 03 năm (từ 15/4/2019 đến 14/4/2022) thực hiện Chỉ thị 12 của Thủ tướng Chính phủ, Cơ quan điều tra trong Công an nhân dân đã tiếp nhận, phát hiện 2.740 vụ, 4.941 đối tượng liên quan đến “tín dụng đen”; đã khởi tố, điều tra 1.575 vụ, với 3.399 bị can. Riêng về tội Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự, đã tiếp nhận, phát hiện 1.592 vụ, 2.771 đối tượng; đã khởi tố 1.038 vụ, 2.025 bị can.

Hệ lụy từ đại dịch Covid-19 tác động như thế nào đến việc đấu tranh phòng ngừa hoạt động tín dụng đen, thưa ông?

Tình hình TP&VPPL liên quan đến HĐ TDĐ tuy được kiềm chế nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp, nhất là sau dịch bệnh Covid-19 làm thiệt hại nặng nề đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Tình trạng tạm dừng kinh doanh, kinh doanh không có lãi; nợ lương, mất việc làm, giảm thu nhập khiến nhu cầu vay tiền để phục vụ sinh hoạt, kinh doanh tăng cao...

Để đối phó với các cơ quan chức năng, các đối tượng HĐ TDĐ chuyển hướng lập các doanh nghiệp để núp bóng hoạt động cho vay trực tuyến, vay qua ứng dụng hoặc lập các tài khoản, hội nhóm trên mạng xã hội (Zalo, Facebook)… để mời chào số lượng lớn người có nhu cầu vay tiền với thủ đoạn quảng cáo không cần thế chấp tài sản, chỉ cần giấy tờ tùy thân, giải ngân ngay qua tài khoản ngân hàng… nhưng thu thêm nhiều khoản phí, tiền phạt trái pháp luật (thực chất là để lách số tiền lãi vượt ngưỡng theo quy định của pháp luật); lập các hợp đồng mua bán, giao nhận tiền, tài sản khống; ép người đi vay thực hiện khống các hành vi VPPL nhằm gây bất lợi về pháp lý cho người vay; một số hợp đồng vay tiền tuy số tiền vay nhỏ, thời gian vay ngắn nhưng lãi suất gấp nhiều lần định mức pháp luật cho phép.

Bên cạnh các ứng dụng cho vay tiền của các tổ chức tín dụng, công ty tài chính…, xuất hiện nhiều ứng dụng không rõ nguồn gốc về đơn vị chủ quản có biểu hiện HĐ TDĐ. Các ứng dụng này thường xuyên thay đổi tên hoặc để ẩn thông tin nhằm tránh sự theo dõi của cơ quan chức năng. Khi khách hàng cài đặt ứng dụng vay và để lại thông tin cá nhân, sẽ có đối tượng liên hệ, mời chào vay tiền và cài đặt các ứng dụng vay khác. Hoặc thường yêu cầu quyền truy cập, thu thập danh bạ, lịch sử tin nhắn, cuộc gọi, thông tin tài khoản mạng xã hội… của người vay để sử dụng khi đòi nợ hoặc cho những mục đích trái pháp luật khác. Khách hàng của các ứng dụng này chủ yếu là người thu nhập thấp cần vay một khoản tiền khoảng 3-5 triệu đồng trong thời gian ngắn mà không muốn thực hiện các thủ tục vay tại ngân hàng, tổ chức tín dụng. Khách hàng có thể không để ý hoặc bỏ qua các thông tin quy định ràng buộc về lãi suất, phí, tiền phạt dẫn đến mức lãi suất phải trả cao hơn nhiều lần lãi suất của ngân hàng; nhiều trường hợp phải vay của ứng dụng sau trả lãi cho ứng dụng trước với lãi suất rất cao.

Qua các vụ án có thể thấy, các đối tượng tín dụng đen có xu hướng chuyển đổi sang hoạt động trên môi trường không gian mạng, số tiền giao dịch lớn hơn nhiều so với thủ đoạn phạm tội truyền thống, có sự tham gia của nhiều người.

Theo ông, cần làm gì để tiếp tục đẩy lùi nạn “tín dụng đen”?

Để kiềm chế, đẩy lùi hoạt động tín dụng đen, trước hết, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục triển khai quyết liệt các nhiệm vụ trọng tâm đã được phân công trong Chỉ thị số 12, nhất là sau dịch bệnh Covid-19.

Hai là, thường xuyên tổ chức tuyên truyền phòng ngừa TP&VPPL liên quan đến HĐ TDĐ trên các phương tiện thông tin đại chúng ở Trung ương và địa phương với hình thức sinh động, đa dạng, dễ tiếp cận đến người dân.

Đồng thời, truyền thông, giáo dục tài chính để người dân có hiểu biết cơ bản về các giao dịch liên quan đến hoạt động ngân hàng, từ đó, khuyến khích người dân tham gia các hoạt động ngân hàng chính thức. Trong đó, khuyến nghị người dân có tiền nhàn rỗi nên gửi vào các tổ chức tín dụng hợp pháp để được đảm bảo quyền lợi theo quy định của pháp luật. Trường hợp tổ chức tín dụng tham gia bảo hiểm tiền gửi (BHTG) mất khả năng chi trả tiền cho người gửi tiền hoặc phá sản thì vẫn được bảo đảm khả năng hoàn trả tiền gửi trong hạn mức trả tiền bảo hiểm. Đồng thời, việc làm trên góp phần hạn chế các đối tượng HĐ TTĐ huy động vốn từ nguồn tiền nhàn rỗi trong nhân dân, giảm thiểu phát sinh những phức tạp về trật tự xã hội từ việc vay, mượn tiền, đòi nợ trái pháp luật.

Ba là, UBND các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ngành có liên quan kịp thời giải quyết các vấn đề về an sinh xã hội sau thời gian dịch bệnh Covid-19; nắm bắt khó khăn, vướng mắc trong tiếp cận nguồn vốn để có giải pháp tháo gỡ, góp phần hạn chế người dân có nhu cầu vay tiền chính đáng, phục vụ sản xuất, kinh doanh phải tìm đến tín dụng đen. Phổ biến, giới thiệu các kênh huy động, vay vốn chính thống. Đẩy mạnh phát triển các loại hình tiết kiệm, tín dụng, hệ thống tài chính vi mô; kịp thời có hình thức hỗ trợ tài chính đối với hội viên, đoàn viên gặp khó khăn.

Bốn là, Bộ Công an tiếp tục chỉ đạo công an các đơn vị, địa phương siết chặt công tác quản lý nhà nước về ANTT có liên quan đến công tác phòng, chống TP&VPPL liên quan đến HĐ TDĐ. Đẩy mạnh công tác phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm liên quan đến HĐ TDĐ. Ba ngành tư pháp Trung ương chỉ đạo liên ngành tư pháp các cấp đẩy nhanh tiến độ điều tra, xử lý các vụ án liên quan đến HĐ TDĐ.

Năm là, Bộ Thông tin & Truyền thông, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công thương, Bộ Tư pháp phối hợp Bộ Công an… nghiên cứu, đề xuất giải pháp giải quyết tình trạng các đối tượng sử dụng tài khoản ngân hàng, số thuê bao điện thoại không chính chủ, tạo lập website, ứng dụng điện thoại, tài khoản mạng xã hội không khai báo, đăng ký chính danh và thực hiện hành vi phạm pháp luật nhằm trốn tránh sự điều tra, phát hiện, xử lý của cơ quan chức năng.

Ông vừa nhắc đến cơ chế BHTG - một trong những biện pháp bảo vệ cuối cùng đối với tiền gửi của người dân trước rủi ro. Vậy, ông có đề xuất gì để tiếp tục phát huy tính an sinh vốn có của cơ chế này?

Luật BHTG được Quốc hội Khóa XIII thông qua và ban hành vào ngày 18/6/2012 quy định về hoạt động BHTG, quyền và nghĩa vụ của người được BHTG, tổ chức tham gia BHTG, tổ chức BHTG và hoạt động quản lý nhà nước về BHTG. Trước đó, xác định tầm quan trọng của BHTG, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành một số Nghị định, Quyết định làm tiền đề cho các hoạt động BHTG sau này ở nước ta.

Theo tôi, tới đây cần thường xuyên đánh giá, tổng kết để từ đó nâng tầm chính sách, các quy định về BHTG, bảo vệ tốt hơn người gửi tiền. Người dân phải nhận thấy, thông qua các quy định về BHTG, họ thực sự được bảo vệ. Mặt khác, cần mở rộng kênh truyền thông để người gửi tiền - người dân biết, hiểu về BHTG cũng như các thông tin liên quan đến hoạt động tiền gửi, giao dịch ngân hàng. Khi được thông tin một cách đầy đủ - kịp thời - chính thống, họ sẽ có lựa chọn đúng thay vì dễ dàng sa vào những cái bẫy tín dụng phi chính thức, trong đó có HĐ TDĐ.

Xin trân trọng cảm ơn ông!