Để tiêu bớt rủi ro

Tác động của biến đổi khí hậu

Với diện tích gần 3.000 ha, trong đó có hơn 2.000 ha diện tích đang cho kinh doanh, sản lượng thu hoạch hàng năm trên 8.000 tấn hồ tiêu, huyện Chư Sê được mệnh danh là “thủ phủ” hồ tiêu của cả nước.

Tuy nhiên, niên vụ hồ tiêu 2014-2015 vừa qua, về diện tích trồng thì có tăng lên nhưng sản lượng thu hoạch của loại nông sản này không đạt được con số 8.000 tấn như những niên vụ trước đó. Nguyên nhân sụt giảm về sản lượng được các chuyên gia xác định là do năm nay thời tiết không thuận lợi nên nhiều vườn tiêu của các hộ gia đình trên địa bàn dù không bị ảnh hưởng của sâu bệnh nhưng năng suất kém nhiều so với những năm trước.

Cây hồ tiêu hiệu quả cao nhưng rủi ro rất lớn

Tại các địa phương có diện tích trồng hồ tiêu lớn như Chư Sê, Chư Pứh, Đức Cơ (Gia Lai) hay Cư Kiun, Ea Ka, K’rông Năng (Đăk Lăk), các vườn tiêu đều có chung tình trạng là không được tươi tốt, um tùm như những năm trước đó.

Nhiều vườn cây nông dân vẫn chăm sóc bình thường như mọi năm, nhưng cây lại có màu úa vàng, rụng lá, đậu quả không đạt yêu cầu… Theo nhiều người có kinh nghiệm trồng tiêu lâu năm, thì hiện tượng đó là do biến đổi khí hậu, thời tiết thất thường tác động trực tiếp đến sự sinh trưởng của cây tiêu.

Theo ông Nguyễn Văn Hợp, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Chư Sê (Gia Lai), thì năm nay, năng suất tiêu bình quân trên địa bàn chỉ đạt khoảng 3,5 - 4 tấn/ha, giảm hơn 30% so với niên vụ trước. Mùa mưa năm 2014 đến sớm làm cho các vườn tiêu kéo dài thời gian phân hóa mầm hoa. Mặt khác, mưa kéo dài liên tục trong thời kỳ cây tiêu đang ra hoa làm cho tỷ lệ lên hoa thụ phấn thấp, dẫn đến năng suất, sản lượng tiêu niên vụ 2014-2015 giảm mạnh.

Gia đình anh Cao Quyết Thắng, ở huyện Chư Sê có trên 1.000 trụ tiêu đang trong giai đoạn khai thác, nhìn màu xanh của vườn tiêu mượt mà cho thấy cây phát triển khá tốt nhưng sản lượng vẫn bị sụt giảm so với các năm trước.

Những năm trước, vườn tiêu của gia đình anh Thắng thu hoạch bình quân mỗi trụ tiêu thu được 6-8kg, song niên vụ vừa qua chỉ thu được khoảng 4kg/trụ, giảm hơn 2kg/trụ. Anh Thắng cho hay, mặc dù được chăm sóc kỹ, vườn tiêu phát triển tốt, không bị ảnh hưởng của bệnh “chết nhanh, chết chậm” nhưng vẫn không tránh khỏi cảnh mất mùa, khi sản lượng giảm trên 30%.

Trường hợp của gia đình ông Nguyễn Văn Tám cũng không ngoại lệ, với trên 3.000 trụ tiêu đang khai thác nhưng có đến gần 1.000 trụ sản lượng giảm trên 60% do ảnh hưởng của bệnh “chết nhanh, chết chậm”. Ông Tám cho hay, những năm trước, với 3.000 trụ tiêu này có thể thu hoạch trên 15 tấn hồ tiêu khô, nhưng năm nay chỉ còn khoảng 10 tấn…

Dù giá tiêu hiện tại trên thị trường tăng mạnh, tăng hơn 25 ngàn đồng/kg so với năm trước nhưng niên vụ tiêu 2014-2015, gia đình ông Tám thất thu khoảng trên 1 tỷ đồng, do tác động của sụt giảm sản lượng.

Phá vỡ quy hoạch

Ông Hoàng Phước Bính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê cho hay, niên vụ 2014-2015 được xem là mất mùa nhất trong vòng 20 năm trở lại đây đối với người trồng tiêu ở Gia Lai cũng như toàn vùng Tây Nguyên. Đây cũng là nguyên nhân chính đẩy giá tiêu khô tăng ngất ngưởng trong thời gian vừa qua. Bên cạnh yếu tố thời tiết tiêu cực, còn một nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng sụt giảm năng suất và sản lượng là do nhiều diện tích tiêu hiện đã già cỗi, kỹ thuật canh tác còn lạc hậu…

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai, diện tích trồng hồ tiêu trên toàn địa bàn hiện khoảng 13.104 ha, trong đó có 10.065 ha tiêu trong giai đoạn kinh doanh; năng suất niên vụ 2014-2015 khoảng 39,4 tạ/ha, tổng sản lượng gần 40.000 tấn tiêu khô.

Thời điểm này, giá cả hồ tiêu tại Tây Nguyên đang có xu hướng tăng cao, khoảng 175-185 ngàn đồng/kg thì nông dân vẫn có lãi. Đây được xem là tín hiệu vui đối với người trồng tiêu trên địa bàn. Song do ảnh hưởng của tình hình thời tiết không thuận lợi, năng suất hồ tiêu giảm mạnh trong niên vụ vừa qua đã tác động lớn đến hiệu quả kinh tế của cây tiêu, tác động trực tiếp đến người trồng tiêu, sẽ khó khăn về vốn để tái đầu tư.

Cạnh đó, tình trạng mất mùa cũng sẽ tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế của các địa phương, chắc chắn ảnh hưởng đến sản lượng hồ tiêu xuất khẩu của cả nước trong năm 2015, sẽ bị sụt giảm về sản lượng và kim ngạch.

Hồ tiêu là loại cây trồng đem lại lợi nhuận kinh tế cao, song lại đi kèm với rủi ro khá cao, bởi loại cây khá “đỏng đảnh”, rất nhạy cảm với diễn biến thời tiết và dịch bệnh.

Tuy nhiên, trước sự hấp dẫn về giá hồ tiêu tăng liên tục trong nhiều năm qua nên nông dân vùng Tây Nguyên ồ ạt trồng và mở rộng diện tích bất chấp sự khuyến cáo của chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn, dẫn đến diện tích hồ tiêu trên địa bàn lâm vào tình trạng bị phá vỡ quy hoạch.

Chỉ tính riêng tại Gia Lai, trong năm 2014, nông dân đã trồng mới trên 837 ha hồ tiêu, đưa con số tổng diện tích hồ tiêu của địa phương này lên trên 13.104 ha. Một con số vượt gấp nhiều lần so với 6.000 ha theo quy hoạch định hướng cây hồ tiêu phát triển của Gia Lai đến năm 2015-2020.