Đoàn NHNN tham dự Hội nghị cấp Phó Thống đốc NHTW và Thứ trưởng Tài chính ASEAN, ASEAN+3 tại Kuala Lumpur

Phiên đối thoại chính sách giữa các Tổ chức quốc tế và Phó Thống đốc NHTW ASEAN về kinh tế vĩ mô khu vực và thế giới

Phát biểu tại Hội nghị, IMF nhấn mạnh khu vực Châu Á – Thái Bình Dương vẫn là động lực chính của tăng trưởng toàn cầu. Tuy nhiên, các dự báo trung hạn hiện đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, với mức giảm sâu nhất ghi nhận tại châu Á. Tốc độ tăng trưởng GDP thực và thu nhập bình quân đầu người đều cho thấy sự sụt giảm, phản ánh sự suy yếu trong tăng trưởng tiềm năng trong dài hạn của khu vực. Theo IMF, tác động của phân mảnh địa kinh tế đến đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) toàn cầu ngày càng rõ rệt. Các xu hướng như “friend-shoring” (ưu tiên đầu tư vào các nước đồng minh) và “reshoring” (đưa chuỗi cung ứng trở về trong nước) đang gia tăng đáng kể từ sau các biến động lớn như cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, đại dịch COVID-19 và xung đột Nga - Ukraine.

Dữ liệu cho thấy FDI hiện đang có xu hướng tập trung vào các quốc gia có liên kết địa chính trị gần gũi, gây ra tình trạng phân mảnh và rủi ro suy giảm đầu tư đối với các quốc gia không nằm trong các khối liên minh rõ ràng. Nhiều nền kinh tế, đặc biệt là các nước đang phát triển đang rất dễ bị tổn thương trước làn sóng tái cấu trúc FDI. IMF cho rằng, xu hướng phân mảnh FDI sẽ gây ra tổn thất nghiêm trọng đối với GDP toàn cầu trong dài hạn. Các mô hình của IMF dự báo mức giảm GDP lên tới 6–8% đối với một số khu vực trong kịch bản phân mảnh cực đoan.

Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh phát biểu tại Hội nghị

Theo IMF, khu vực ASEAN đã hội nhập mạnh vào mạng lưới FDI toàn cầu, tuy nhiên dòng vốn FDI nội khối vẫn còn khiêm tốn, cho thấy tiềm năng lớn để thúc đẩy hội nhập đầu tư khu vực. Trong bối cảnh đó, IMF đã đưa ra một số khuyến nghị chính sách đối với khu vực để giảm thiểu tác động tiêu cực của phân mảnh FDI, bao gồm: Xây dựng khuôn khổ tham vấn quốc tế nhằm điều phối chính sách tái cấu trúc chuỗi cung ứng; (Hỗ trợ khu vực tư nhân nhằm giảm phụ thuộc vào FDI; Tận dụng cơ hội thu hút dòng vốn chuyển hướng thông qua cải cách cơ cấu và cải thiện hạ tầng; và Tăng cường hội nhập khu vực, đặc biệt là thúc đẩy dòng vốn đầu tư nội khối ASEAN.

Về phía ADB, tổ chức này nhấn mạnh thách thức nghiêm trọng mà khu vực ASEAN+3 đang đối mặt đó là các mức thuế mới mà Mỹ công bố ngày 2/4/2025 đối với hàng hóa xuất khẩu từ các quốc gia trong khu vực, dao động từ 10% đến 49%, trong đó Việt Nam chịu mức 46%. Mức thuế cao này sẽ làm giảm nhu cầu hàng hóa từ ASEAN+3, gây gián đoạn chuỗi giá trị toàn cầu và có khả năng tạo áp lực lạm phát, một số quốc gia sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thuế quan đối ứng. Trong bối cảnh đó, ADB khuyến nghị khu vực ASEAN+3 cần có phản ứng chính sách toàn diện để ứng phó hiệu quả với các tác động kinh tế tiêu cực từ chính sách thuế mới của Mỹ. Việc thúc đẩy và nâng cấp các hiệp định thương mại hiệu quả hơn thông qua đơn giản hóa quy tắc thương mại, điều chỉnh quy tắc xuất xứ phù hợp với chuỗi sản xuất khu vực và mở rộng đa dạng hóa đối tác đóng vai trò quan trọng nhằm tăng cường liên kết khu vực. Bên cạnh đó, ADB cho rằng hợp tác tài chính khu vực được đánh giá là chìa khóa để tăng cường ổn định tài chính. ADB khẳng định vai trò của các mạng lưới an toàn tài chính khu vực như Thỏa thuận đa phương hóa sáng kiến Chiềng Mai (CMIM) và hoạt động giám sát kinh tế vĩ mô của AMRO trong giảm thiểu rủi ro lây lan và tăng khả năng chống chịu với các cú sốc bên ngoài.

Về phía AMRO, trong bối cảnh Mỹ công bố các mức thuế quan đối ứng mới, AMRO cảnh báo cú sốc thương mại này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khu vực ASEAN+3, đặc biệt là Việt Nam và Campuchia. Mức thuế mà Mỹ mới công bố kéo theo sụt giảm trên thị trường chứng khoán và dịch chuyển dòng vốn từ cổ phiếu sang trái phiếu và các đồng tiền trú ẩn. Theo AMRO, tác động của các biện pháp thuế quan sẽ khác nhau giữa các quốc gia trong khu vực, tùy thuộc vào cách từng nước điều chỉnh chính sách ứng phó. Tăng trưởng kinh tế của ASEAN+3 được dự báo có thể chậm lại nếu căng thẳng thương mại tiếp tục kéo dài, và tình hình có thể trở nên khó khăn hơn trong những kịch bản không thuận lợi.. Tuy nhiên, tổ chức này cũng nhận định khu vực đã dần giảm phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ nhờ tăng cường thương mại nội khối và mở rộng thị trường sang Trung Quốc, qua đó phần nào gia tăng khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài.

Trong bối cảnh đó, AMRO khuyến nghị các phản ứng chính sách của các nước nên có trọng tâm và linh hoạt. Bên cạnh việc phối hợp chính sách tiền tệ và tài khóa một cách thận trọng để duy trì ổn định tài chính, việc thúc đẩy tự do hóa thương mại dịch vụ, đa dạng hóa xuất khẩu và tăng cường năng lực đổi mới sẽ giúp nâng cao sức cạnh tranh và khả năng chống chịu của khu vực trong trung và dài hạn.

Đoàn NHNN và Bộ Tài chính Việt Nam chụp ảnh lưu niệm tại Hội nghị AFMGM và các sự kiện liên quan

Chia sẻ tại Hội nghị, các Phó Thống đốc NHTW và Thứ trưởng Tài chính ASEAN+3 đánh giá chính sách thuế quan mà Mỹ mới công bố có tác động lớn tới các quốc gia trong khu vực, đi ngược lại xu hướng thương mại đa phương dựa trên luật lệ. Các đại biểu cho rằng, đây không phải là giải pháp xử lý vấn đề thâm hụt thương mại và chiến tranh thương mại là điều không quốc gia nào mong muốn. Một số thành viên đã thúc đẩy các hành động nhằm ứng phó với vấn đề này như điện đàm song phương với Mỹ, điều chỉnh chính sách tiền tệ, tài khóa, thương mại. Các Phó Thống đốc NHTW và Thứ trưởng Tài chính ASEAN+3 đề xuất một số khuyến nghị chính sách để ứng phó với chính sách thuế quan mới của Mỹ. Cụ thể, đảm bảo ưu tiên cao nhất là không để các biến động trên thị trường tài chính ảnh hưởng đến ổn định tài chính; Điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt, phối hợp với chính sách tài khóa để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì nền tảng kinh tế vĩ mô vững chắc nhằm tăng khả năng chống chịu với các cú sốc bên ngoài; Cần có các phản ứng linh hoạt, chủ động và các giải pháp thận trọng để xử lý vấn đề này; Thúc đẩy tiêu dùng trong nước, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; Cân nhắc việc xây dựng kế hoạch tổng thể hợp tác khu vực để tăng cường đoàn kết, hợp tác, trao đổi thông tin giữa các quốc gia, tháo gỡ các rào cản đối với tiến trình hội nhập khu vực. Bên cạnh đó, các đại biểu nhấn mạnh tầm quan trọng của các mạng lưới an toàn tài chính khu vực và đề nghị các tổ chức tài chính quốc tế hỗ trợ nghiên cứu, đánh giá tác động và tư vấn chính sách cho các quốc gia trong khu vực để ứng phó với vấn đề thuế quan hiện nay.

Tiến trình hội nhập tài chính ngân hàng ASEAN, ASEAN+3

Tiến trình hợp tác tài chính ngân hàng ASEAN trong thời gian qua ghi nhận những kết quả đáng kể trong việc thực hiện các mục tiêu chiến lược của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) giai đoạn 2016–2025. Tỷ lệ hoàn thành các Kế hoạch Hành động Chiến lược (SAPs) dao động từ 67% - 90% và phần lớn các ưu tiên năm 2024 đã được hoàn thành. Các Phó Thống đốc NHTW ASEAN hoan nghênh các Nhóm công tác đã đề ra các chiến lược cụ thể như điều chỉnh chính sách, tăng cường phối hợp giữa các nước thành viên, xây dựng năng lực và chia sẻ thông tin nhằm thúc đẩy hội nhập sâu rộng hơn.

Trong năm 2025, các NHTW ASEAN sẽ tập trung triển khai các ưu tiên chiến lược nhằm duy trì động lực hội nhập và chuẩn bị cho Kế hoạch Chiến lược AEC giai đoạn 2026–2030. Các ưu tiên chiến lược này được xây dựng xoay quanh bốn trụ cột chính: Kết nối thanh toán khu vực và thúc đẩy giao dịch bằng đồng nội tệ; Tài chính toàn diện và số hóa nhằm hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs) cũng như các cộng đồng dễ bị tổn thương; Hội nhập và khả năng chống chịu phù hợp với bối cảnh biến động thị trường và Phát triển bền vững.

Trong khuôn khổ tiến trình hợp tác tài chính ngân hàng ASEAN+3, Lãnh đạo cấp cao từ các NHTW và Bộ Tài chính ASEAN+3 đã dành nhiều thời gian trao đổi, thảo luận về các sáng kiến nhằm nâng cao tính sẵn sàng của CMIM để kịp thời hỗ trợ các thành viên giải quyết khó khăn khẩn cấp về thanh khoản và cán cân thanh toán, qua đó góp phần duy trì ổn định tiền tệ và kinh tế vĩ mô. Hội nghị ghi nhận tiến độ thảo luận về vấn đề xây dựng mức lãi suất CMIM phù hợp với diễn biến thị trường, qua đó góp phần nâng cao khả năng tiếp cận CMIM cho các thành viên khi gặp khó khăn về thanh khoản và cán cân thanh toán. Đáng chú ý, tại Hội nghị, các Phó Thống đốc NHTW và Thứ trưởng Tài chính ASEAN+3 đã phê duyệt Hướng dẫn thực hiện CMIM sửa đổi trong đó bổ sung quy trình triển khai Thể thức hỗ trợ nhanh (Rapid Financing Facility – RFF), thể thức mới được thông qua trong khuôn khổ CMIM, và việc sử dụng các đồng tiền tự do sử dụng (freely usable currencies – FUCs) trong khuôn khổ RFF.

Cũng trong khuôn khổ Hội nghị, các Phó Thống đốc và Thứ trưởng Tài chính ASEAN+3 đã chỉ đạo về định hướng triển khai một trong các sáng kiến quan trọng nhất trong tiến trình hợp tác tài chính ngân hàng ASEAN+3 hiện nay, đó là xây dựng mô hình cấu trúc tài chính mới cho CMIM thông qua việc nghiên cứu chuyển sang mô hình góp vốn thực (paid-in capital). Đây là chủ trương đã được các Thống đốc NHTW và Bộ trưởng tài chính ASEAN+3 thông qua tại Hội nghị AFMGM+3 vào tháng 5/2024 nhằm nâng cao hiệu quả của mạng lưới an toàn tài chính khu vực trong việc ngăn ngừa, giảm thiểu và giải quyết hiệu quả các cuộc khủng hoảng trong tương lai.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng thảo luận về các sáng kiến nhằm tăng cường và mở rộng hợp tác tài chính ASEAN+3 về các chủ đề đã và đang nhận được rất nhiều sự quan tâm như tài chính bền vững, tài trợ rủi ro thiên tai, số hóa, công nghệ tài chính (Fintech), ngân hàng mở.

Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh chụp ảnh lưu niệm với Đoàn Bộ Tài chính Mỹ bên lề Hội nghị chính thức

Phiên làm việc song phương giữa NHNN và Bộ Tài chính Mỹ

Bên lề Hội nghị, Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh đã có buổi làm việc song phương với Quyền Trợ lý Bộ trưởng Tài chính Mỹ - ông Robert Kaproth. Tại buổi tiếp, hai bên đã trao đổi về tình hình kinh tế vĩ mô và công tác điều hành chính sách tiền tệ. Phó Thống đốc nhấn mạnh, chính sách tiền tệ và tỷ giá của NHNN chủ yếu nhằm duy trì ổn định giá cả và đảm bảo sự lành mạnh của hệ thống ngân hàng, góp phần vào ổn định kinh tế vĩ mô. Việt Nam là một nền kinh tế nhỏ và có độ mở cao, dễ chịu tác động từ các yếu tố bên ngoài. NHNN đã và đang điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá một cách linh hoạt, phù hợp với giai đoạn phát triển của thị trường tài chính trong nước và thị trường ngoại hối, đồng thời phù hợp với các yếu tố cơ bản của nền kinh tế. NHNN không sử dụng chính sách tỷ giá để tạo ra lợi thế cạnh tranh không công bằng trong thương mại quốc tế.

Trao đổi về chính sách thuế đối ứng mới của Mỹ, Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh chia sẻ ngay sau khi Mỹ công bố chính sách thuế mới, Tổng Bí thư Tô Lâm đã điện đàm với Tổng thống Donald Trump để trao đổi – Mỹ, đồng thời khẳng định Đảng và Chính phủ Việt Nam luôn mong muốn tiếp tục tăng cường hợp tác song phương vì lợi ích hai nước và đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới. Việt Nam sẵn sàng trao đổi với phía Mỹ để đi đến thỏa thuận song phương, tiến tới thương mại bền vững. Phó Thống đốc cũng thông báo, các cơ quan, ban ngành của Việt Nam đã rất tích cực liên hệ, kết nối với các cơ quan của chính quyền Tổng thống Trump để sớm tìm ra giải pháp xử lý vấn đề thuế quan giữa hai nước. Chính phủ Việt Nam đã đề nghị phía Mỹ hoãn áp thuế đối ứng với Việt Nam ít nhất là 45 ngày để chuẩn bị và chuyển tiếp trạng thái. Quyền Trợ lý Bộ trưởng Tài chính Mỹ ghi nhận sự thất vọng và quan ngại của các NHTW và Bộ Tài chính ASEAN trước chính sách thuế đối ứng mới của Mỹ, khẳng định sẽ hợp tác với các nước ASEAN để giải quyết vấn đề này từ góc độ kỹ thuật.

Kết thúc buổi tiếp, hai bên cam kết tiếp tục duy trì quan hệ hợp tác, đối thoại chính sách giữa NHNN và Bộ Tài chính Mỹ để trao đổi về những vấn đề hai bên cùng quan tâm.

Trong các ngày 9-10/4/2025, Đoàn NHNN do Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh dẫn đầu tiếp tục tham gia Hội nghị Thống đốc NHTW ASEAN, Hội nghị Thống đốc và Bộ trưởng Tài chính ASEAN, gặp gỡ các Cộng đồng Doanh nghiệp Hoa Kỳ - ASEAN, EU-ASEAN, Hội đồng tư vấn kinh doanh ASEAN (ABC) và đối thoại chính sách với CEOs của các ngân hàng thương mại lớn của khu vực ASEAN.