Dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi): Thay đổi quy định về hoạt động trả tiền bảo hiểm để bảo vệ tốt hơn quyền lợi người gửi tiền

Về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm

Trong tờ trình dự thảo Luật BHTG (sửa đổi), Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, quy định hiện hành về thời điểm chi trả tiền gửi được bảo hiểm chưa đảm bảo tính kịp thời, chưa có cơ sở để Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) thực hiện chi trả tiền gửi sớm hơn, ngay khi TCTD xảy ra sự kiện có nguy cơ gây mất an toàn hệ thống. Việc tổ chức BHTG chỉ có thể thực hiện chi trả tiền gửi sau khi TCTD đã có quyết định phá sản sẽ không đảm bảo được vai trò của BHTGVN trong việc ổn định tâm lý người gửi tiền, ngăn chặn nguy cơ đổ vỡ, bảo vệ tốt nhất quyền lợi người gửi tiền. Mặt khác, thời điểm phát sinh nghĩa vụ chi trả chưa thống nhất với quy định tại Luật Các TCTD và chưa phù hợp với thực tiễn, dẫn đến hạn chế vai trò của BHTGVN trong việc chi trả cho người gửi tiền.

Theo dự thảo Luật BHTG (sửa đổi), nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm phát sinh kể từ một trong các thời điểm sau:

(1) Phương án phá sản TCTD được phê duyệt hoặc NHNN có văn bản xác định chi nhánh ngân hàng nước ngoài mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền.

Việc đề xuất bổ sung quy định này để đồng bộ với quy định tại Luật Các TCTD

(2) NHNN có văn bản đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của TCTD được kiểm soát đặc biệt có lỗ lũy kế lớn hơn 100% giá trị của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ theo báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất.

Theo quy định tại Luật TCTD, BHTGVN chỉ có thể chi trả cho người gửi tiền sau khi phương án phá sản TCTD được phê duyệt. Tuy nhiên, trên thực tế, việc phê duyệt phương án phá sản TCTD thường kéo dài và rất khó để thực hiện. Vì vậy, cần phải xác định thời điểm phát sinh nghĩa vụ chi trả sớm hơn, tạo điều kiện thuận lợi hơn để BHTGVN chi trả cho người gửi tiền.

Thời điểm phát sinh nghĩa vụ chi trả tại Luật Các TCTD gắn với 3 điều kiện đồng thời: i) TCTD phải đặt vào kiểm soát đặc biệt; ii) TCTD có lỗ lũy kế lớn hơn 100% giá trị của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ theo báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất; iii) NHNN có văn bản đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi. Về mặt kỹ thuật, khi đã xảy ra đồng thời 3 điều kiện nói trên, TCTD sẽ không thể tiếp tục hoạt động. Vì vậy, việc BHTGVN chi trả vào thời điểm này là phù hợp và cần thiết, đảm bảo phát huy đúng vai trò cốt lõi của tổ chức BHTG là bảo vệ người gửi tiền.

Theo NHNN, quy định về chi trả sớm tại dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) giúp người gửi tiền nhanh chóng tiếp cận khoản tiền gửi được bảo hiểm, củng cố niềm tin, qua đó hạn chế hiện tượng rút tiền hàng loạt. Đây cũng là một biện pháp giúp nhanh chóng xử lý dứt điểm các TCTD yếu kém khi tiền gửi của người dân đã được chi trả theo quy định.

(3) Để bảo đảm an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội theo quy định tại khoản 4 Điều 162 Luật Các TCTD, NHNN báo cáo Chính phủ quyết định việc yêu cầu tổ chức BHTG chi trả trong trường hợp TCTD được kiểm soát đặc biệt bị mất hoặc có nguy cơ mất khả năng chi trả theo pháp luật các TCTD.

Quy định này được đưa ra để xử lý trường hợp TCTD được kiểm soát đặc biệt có quy mô lớn. Theo đó, việc cho phá sản hoặc đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của TCTD quy mô lớn có nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội. Quy định này là rất cần thiết để tạo thêm kênh chi trả của BHTGVN khi một TCTD quy mô lớn gặp vấn đề (hạn chế phải sử dụng kênh cho vay đặc biệt của NHNN hoặc của BHTGVN).

Về hạn mức trả tiền bảo hiểm

Theo dự thảo Luật BHTG (sửa đổi), Thống đốc NHNN quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ. Khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm, trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quyết định hạn mức chi trả vượt hạn mức quy định, tối đa bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm. Hạn mức chi trả BHTG trong trường hợp thực hiện phương án phá sản TCTD được kiểm soát đặc biệt thực hiện theo quy định của Luật các TCTD.

Như vậy, tại dự thảo Luật BHTG (sửa đổi), thẩm quyền quy định về hạn mức trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ được phân cấp cho Thống đốc NHNN thay vì Thủ tướng Chính phủ theo quy định tại Luật BHTG hiện hành. Điều này, theo các chuyên gia, phù hợp chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền của Đảng, Nhà nước; đồng thời phù hợp với thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ của NHNN. Cách tiếp cận này cũng đảm bảo tính linh hoạt, giảm bớt thủ tục trong việc thay đổi hạn mức trả tiền bảo hiểm.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, quy định về trường hợp đặc biệt cho phép Thống đốc NHNN quyết định hạn mức chi trả tối đa bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền là cần thiết. Bởi đây là một công cụ ứng phó khủng hoảng, bảo đảm Nhà nước có thể bảo vệ toàn bộ quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền khi xảy ra sự cố nghiêm trọng, qua đó ngăn ngừa nguy cơ rút tiền hàng loạt và duy trì ổn định hệ thống tài chính - ngân hàng.

Mặt khác, hạn mức chi trả BHTG hiện hành được quy định từ năm 2021. Đến thời điểm hiện nay, hạn mức này đã bộc lộ nhiều bất cập. Việc điều chỉnh tăng hạn mức trả tiền bảo hiểm là cần thiết và đề nghị BHTGVN xem xét trình Thống đốc NHNN điều chỉnh tăng hạn mức trả tiền bảo hiểm sau khi Luật BHTG (sửa đổi) được thông qua nhằm bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.