Đưa sản phẩm OCOP vươn xa bằng số hóa

Số hóa là xu hướng tất yếu

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay cả nước đã có hơn 11.000 sản phẩm OCOP được công nhận từ 3 sao trở lên, trong đó nhiều mặt hàng nông sản, thực phẩm chế biến, dược liệu và sản phẩm thủ công mỹ nghệ đã có chỗ đứng nhất định. Tuy nhiên, việc quảng bá, tiêu thụ vẫn còn hạn chế, chủ yếu phụ thuộc vào hội chợ, kênh phân phối truyền thống.

Chính vì vậy, chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là một xu hướng, mà còn là cầu nối cho sản phẩm của các HTX, sản phẩm vùng sâu, vùng xa thâm nhập vào thị trường hiện đại, mở ra cơ hội tiêu thụ mạnh mẽ cho các đặc sản vùng miền, sản phẩm OCOP.

Theo đại diện Liên minh HTX Việt Nam, mức độ chuyển đổi số trung bình của HTX trên toàn quốc hiện nay đạt khoảng 32%. Trong đó, khoảng 13,6% đã hoàn tất số hóa, còn 50% đang trong quá trình triển khai. Những HTX đã áp dụng công nghệ số cho thấy hiệu quả rõ rệt, khi tiết kiệm được 15-20% chi phí sản xuất, đồng thời năng suất tăng từ 15-28%.

Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Văn phòng Điều phối nông thôn mới trung ương cho biết, nếu không ứng dụng công nghệ số, sản phẩm OCOP khó có thể cạnh tranh trên thị trường hiện đại, đặc biệt là thương mại điện tử và xuất khẩu chính ngạch. Số hóa sẽ giúp minh bạch thông tin, truy xuất nguồn gốc, đồng thời mở rộng kênh tiếp cận người tiêu dùng.

Nhiều HTX đã bắt đầu áp dụng các giải pháp số trong quản lý, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Cụ thể, HTX Nông nghiệp hữu cơ Trác Văn (Hà Nam) đã triển khai hệ thống mã QR truy xuất nguồn gốc cho toàn bộ sản phẩm OCOP. Người tiêu dùng chỉ cần quét mã là có thể biết được quy trình trồng trọt, ngày thu hoạch, chứng nhận an toàn.

Tại Quảng Ninh, nơi dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP, nhiều HTX đã mạnh dạn đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử như Voso, Postmart, Lazada, Shopee. Ông Phạm Văn Hùng, Giám đốc một HTX OCOP tại Hạ Long chia sẻ, trước đây, sản phẩm của cơ sở chỉ bán quanh địa phương, nhưng nhờ đưa lên sàn thương mại điện tử, doanh thu đã tăng gấp đôi. Khách hàng từ Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh hay thậm chí cả kiều bào ở nước ngoài cũng có thể đặt mua dễ dàng.

Số liệu từ Bộ Công Thương cho thấy, doanh thu thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 đạt hơn 20 tỷ USD, tăng 25% so với năm trước. Đây là cơ hội lớn để các HTX đưa sản phẩm OCOP tiếp cận người tiêu dùng nhanh chóng và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, không ít HTX vẫn gặp khó khăn khi bước vào “sân chơi số”.

Cần hệ sinh thái số đồng bộ

Các chuyên gia cho rằng, để sản phẩm OCOP vươn xa bằng số hóa, cần có sự hỗ trợ đồng bộ từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp công nghệ đến chính HTX.

TS. Trần Thị Hạnh phân tích, chuyển đổi số không chỉ dừng ở việc đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử. Quan trọng hơn là xây dựng hệ thống quản lý sản xuất thông minh, dữ liệu minh bạch, chuỗi cung ứng kết nối chặt chẽ. Có như vậy, sản phẩm OCOP mới đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ngoài ra, vấn đề thanh toán trực tuyến và logistics cũng cần được chú trọng. Nhiều HTX ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế trong khâu vận chuyển, khiến chi phí tăng cao và giảm sức cạnh tranh.

Nhằm tháo gỡ khó khăn, nhiều địa phương đã triển khai các chương trình tập huấn kỹ năng số cho HTX. Tại Đồng Tháp, tỉnh đã phối hợp với các sàn thương mại điện tử tổ chức lớp đào tạo cho hàng trăm HTX OCOP, từ kỹ năng livestream bán hàng đến quản trị gian hàng online.

Một số doanh nghiệp công nghệ cũng bắt tay cùng HTX. Chẳng hạn, Viettel Post hỗ trợ đưa sản phẩm OCOP lên sàn Voso kèm dịch vụ vận chuyển tận nơi; VNPost triển khai gói giải pháp đồng bộ từ bán hàng, thanh toán đến phân phối qua sàn Postmart.

Ông Trần Tuấn Anh, chuyên gia thương mại điện tử nhận định, nếu được hỗ trợ tốt, HTX hoàn toàn có thể tận dụng nền tảng số để nâng cao giá trị sản phẩm. Quan trọng là thay đổi tư duy, coi công nghệ là công cụ bắt buộc, chứ không chỉ là xu hướng nhất thời.

Nhiều sản phẩm OCOP đã bước đầu có mặt tại các siêu thị ở Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu. Tuy nhiên, để mở rộng xuất khẩu, số hóa là điều kiện tiên quyết nhằm đáp ứng yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, chứng nhận chất lượng và minh bạch thông tin.

Ông Lê Hoàng Tài, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, các nước nhập khẩu ngày càng siết chặt quy định về an toàn thực phẩm và tính minh bạch. Do đó, việc số hóa thông tin sản phẩm, áp dụng blockchain trong quản lý chuỗi cung ứng sẽ là bước đi quan trọng để sản phẩm OCOP đủ điều kiện thâm nhập sâu vào thị trường quốc tế.

Đưa sản phẩm OCOP vươn xa bằng số hóa không còn là lựa chọn, mà đã trở thành con đường tất yếu. Từ việc quản lý sản xuất, minh bạch thông tin, đến mở rộng kênh tiêu thụ và xuất khẩu, công nghệ số mở ra cơ hội lớn cho các HTX.