Giảm thiểu ngập lụt bằng bản đồ ngập úng thông minh

Nỗi lo thường trực sau cơn mưa lớn

Những năm gần đây, người dân Đà Nẵng dường như đã quen với cảnh “cứ mưa là ngập”. Dù được đánh giá là đô thị đáng sống, song mỗi mùa mưa về, nhiều khu dân cư vẫn lo ngập lụt, cuộc sống người dân đảo lộn. Không ít người gọi đó là “cơn ác mộng đô thị” mà thành phố vẫn đang tìm lời giải.

Theo thống kê của cơ quan chức năng địa phương, tại khu vực trung tâm thành phố có nhiều vị trí nguy cơ ngập úng khi xảy ra mưa lớn. Đặc biệt, một số khu vực thường xuyên bị ngập nặng như hồ Thạc Gián - Vĩnh Trung, đường Hải Hồ, kiệt 640 Trưng Nữ Vương, kênh Phong Bắc, đường Mẹ Suốt, đường Núi Thành, đường Lê Tấn Trung, cổng Khu công nghiệp Hòa Khánh, hạ lưu cống Khe Cạn và kênh Yên Thế - Bắc Sơn...

Trong đó, khu vực đường Mẹ Suốt (phường Hòa Khánh) luôn là điểm nóng mỗi khi mưa lớn. Nước dâng nhanh, tràn vào nhà chỉ trong vài phút khiến người dân phải hốt hoảng kê đồ đạc lên cao, di chuyển tài sản có giá trị đến nơi an toàn. Ông Trần Thanh Tuấn, một người dân địa phương, chia sẻ: “Cứ nghe tin mưa to là cả nhà lại tất bật dọn dẹp, kê đồ. Năm nào cũng vậy, nên thành phản xạ quen thuộc”.

Người dân ở các vùng trũng như Hòa Khánh, Yên Thế - Bắc Sơn đã dần hình thành ý thức phòng ngừa chủ động. Nhiều hộ tự trang bị máy bơm, tấm chắn cửa, và thường xuyên cập nhật dự báo thời tiết để sẵn sàng ứng phó. Họ cũng giúp đỡ nhau di chuyển tài sản, hỗ trợ sơ tán khi nước dâng cao…

Theo giới chuyên môn, tình trạng ngập úng kéo dài tại Đà Nẵng bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, cả khách quan lẫn chủ quan. Hệ thống thoát nước đã quá tải; tốc độ đô thị hóa nhanh làm bê tông hóa bề mặt, giảm diện tích ao hồ tự nhiên điều tiết nước; nhiều dự án thoát nước chính chưa hoàn thiện. Công tác nạo vét, khơi thông kênh mương cũng chưa đồng bộ. Ở các khu vực trung tâm dù được ưu tiên đầu tư cải tạo, tình trạng ngập úng vẫn tái diễn do tốc độ phát triển đô thị vượt xa khả năng đáp ứng hạ tầng.

Xây dựng bản đồ ngập úng - bước đi chủ động ứng phó ngập lụt trong các đô thị.

Xây dựng bản đồ ngập úng - hướng đi chủ động

Về quy hoạch, thành phố đã ban hành kế hoạch quản lý và phát triển hệ thống thoát nước với các nhóm giải pháp cụ thể: phân cấp quản lý, đầu tư đồng bộ công trình thoát nước mưa, nước thải, cải tạo vỉa hè tăng khả năng thấm nước và xây dựng các hồ điều tiết phân tán.

Đà Nẵng cũng triển khai hàng loạt dự án lớn về thoát nước. Tiêu biểu là dự án xử lý thoát nước khu vực quanh sân bay Đà Nẵng, tổng vốn hơn 77 tỷ đồng, nhằm điều tiết dòng chảy giữa các hồ Thạc Gián - Vĩnh Trung và hồ Công viên 29/3, giảm ngập cho các tuyến đường Nguyễn Văn Linh, Hàm Nghi, Lê Đình Lý, Trần Xuân Lê... Ngoài ra, dự án cải tạo hệ thống thoát nước và hạ ngầm cáp thông tin, điện chiếu sáng trên 4 tuyến phố trung tâm Phan Châu Trinh, Lê Lợi, Hoàng Diệu và Ông Ích Khiêm có tổng mức đầu tư hơn 281 tỷ đồng, thực hiện giai đoạn 2024-2026.

Dù nhiều dự án đang được triển khai, song theo ghi nhận, tình trạng ngập úng vẫn diễn biến phức tạp. Đặc biệt, trận mưa lịch sử ngày 14/10/2022 khiến hàng vạn ngôi nhà ngập sâu, hàng nghìn ô tô, xe máy hư hại, trở thành ký ức khó quên với người dân Đà Nẵng. Không chỉ gây thiệt hại về vật chất, ngập lụt còn khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh bị đình trệ, đời sống dân cư bị xáo trộn.

Trước những diễn biến khó lường của thời tiết cực đoan, giới chuyên gia cho rằng việc lập bản đồ ngập úng đô thị là yêu cầu cấp thiết. Trong buổi làm việc gần đây với các cơ quan chức năng, ông Lê Tùng Lâm, Trưởng ban Đô thị HĐND TP. Đà Nẵng, đã yêu cầu Sở Xây dựng Đà Nẵng đánh giá lại toàn bộ tiến độ, chất lượng và hiệu quả các đồ án quy hoạch thoát nước; đồng thời khẩn trương hoàn thiện bản đồ ngập úng và kịch bản ứng phó chi tiết cho từng khu vực. Việc này không chỉ giúp chính quyền chủ động ứng phó mà còn giúp người dân “biết, hiểu và thực hiện” các biện pháp phòng tránh hiệu quả.

Cụ thể, bản đồ cần thống kê, phân tích rõ vị trí, phạm vi, thời gian và độ sâu ngập; đồng thời đánh giá mức độ thiệt hại theo từng khu vực. Dữ liệu này sẽ được tích hợp vào hệ thống cảnh báo ngập đô thị theo thời gian thực, hỗ trợ việc vận hành các trạm bơm, bổ sung máy bơm tại các tuyến trọng điểm để kịp thời tiêu thoát nước khi mưa lớn.

Hướng tới tương lai, thành phố cần xây dựng kế hoạch phát triển và quản lý hệ thống thoát nước, đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp với chiến lược phát triển bền vững. Cùng với đó, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, cảm biến thông minh và dữ liệu GIS trong dự báo, giám sát ngập. Các công trình thoát nước, trạm bơm, hồ điều tiết… cần được đầu tư gắn với quy hoạch tổng thể, ưu tiên các khu vực dân cư có nguy cơ cao.