Hà Nội hướng đến hệ thống giao thông thông minh, bền vững

Sự kiện nhằm khởi động chương trình hợp tác giữa WB và Hà Nội sau cuộc gặp giữa Giám đốc quốc gia WB và Chủ tịch UBND thành phố vào ngày 25/10 vừa qua và đẩy nhanh việc chuyển đổi xe buýt điện và ứng dụng ITS ( hệ thống giao thông thông minh).

Trung tâm điều khiển giao thông của thành phố Hà Nội

Thiệt hại do ùn tắc giao thông đối với Hà Nội từ 1-1,2 tỷ USD/năm

Triển khai thực hiện Nghị quyết trên của Bộ Chính trị, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 18- NQ/TU ngày 30/12/2022 về “Chuyển đổi số, xây dựng thành phố Hà Nội thông minh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” với mục tiêu đến năm 2030, Hà Nội sẽ cơ bản trở thành thành phố thông minh, hiện đại, từng bước kết nối với mạng lưới đô thị thông minh trong khu vực và thế giới.

Hệ thống giao thông thông minh sử dụng các tiến bộ KHCN vào công tác quản lý điều hành giao thông nhằm tối ưu hiệu quả khai thác cơ sở hạ tầng, nâng cao tiện ích cho người tham gia giao thông, giảm thiểu ùn tắc, tai nạn giao thông, ô nhiễm môi trường, là một trụ cột quan trọng của Thành phố thông minh. Vì vậy, với chức năng của mình, trụ cột hệ thống giao thông thông minh còn đòi hỏi cần được quan tâm ưu tiên phát triển trước, làm nền tảng cho những lĩnh vực kinh tế khác.

Theo Sở Giao thông vận tải Hà Nội, trong định hướng Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, sông Hồng là trục xanh, cảnh quan, trục Hồ Tây - Ba Vì kết nối giữa đô thị trung tâm với các đô thị vệ tinh và Nhật Tân - Nội Bài là trục đô thị thông minh.

Bên cạnh 3 trục phát triển gồm sông Hồng, Hồ Tây - Ba Vì và Nhật Tân - Nội Bài, thành phố cũng định hướng hai thành phố trực thuộc Thủ đô: thành phố phía Bắc (Đông Anh, Mê Linh, Sóc Sơn) thiên về dịch vụ, thông minh và hội nhập, thành phố phía Tây (Hòa Lạc, Xuân Mai), định hướng đây sẽ là thành phố khoa học công nghệ và giáo dục - đào tạo.

Tuy nhiên hiện nay, thành phố Hà Nội mới có 7 tuyến vành đai; 19 tuyến hướng tâm (7 tuyến cao tốc hướng tâm, 8 tuyến quốc lộ, 4 tuyến hướng tâm kết nối đô thị trung tâm với đô thị vệ tinh); mạng lưới đường sắt đô thị theo quy hoạch có 10 tuyến (tương ứng 417 km), hiện nay mới hình thành và đưa vào khai thác được 12,5/417 km theo quy hoạch (tuyến số 2A Cát linh - Hà Đông).

Hiện nay vấn đề ùn tắc giao thông trong giờ cao điểm trở nên phổ biến. Đến nay mới xử lý được 09/37 điểm ùn tắc. Một số nghiên cứu cho thấy, thiệt hại do ùn tắc giao thông đối với Hà Nội dao động từ 1-1,2 tỷ USD/năm. Cùng đó, về mặt xã hội, sức khỏe người dân đô thị đang bị ảnh hưởng vì chỉ số ô nhiễm không khí gấp hơn 5 lần so với quy định, nồng độ bụi pm2.5 đang gấp khoảng 3 lần.

Về thời gian đi lại của người dân, ùn tắc giao thông chính là thủ phạm thiệt hại hơn 1 triệu giờ lao động/năm. Ngoài ra, môi trường đầu tư và các vấn đề phát triển xã hội khác cũng bị ảnh hưởng.

Dự án Cầu Vĩnh Tuy (giai đoạn 2) là công trình rất quan trọng, giúp giảm tải nhu cầu đi lại rất lớn của người dân

Xây dựng thành phố thông minh, giao thông thông minh

Để giải quyết vấn đề giao thông thành phố, GS.TS. Lê Hùng Lân, Chủ nhiệm Đề án nghiên cứu "Giao thông thông minh trên địa bàn thành phố Hà Nội" cho rằng, Hà Nội cần nhanh chóng trở thành thành phố thông minh, trong đó phát triển hệ thống giao thông thông minh là một trong các trụ cột chính.

Theo ông Lân, hệ thống ITS sẽ gồm 4 phần chính: Người dùng ITS, phương tiện giao thông tích hợp thiết bị thông minh, cơ sở hạ tầng giao thông thông minh và trung tâm điều hành, giám sát giao thông thành phố.

Trong đó, người dùng ITS chính là người dân tham gia giao thông và người quản lý, điều hành giao thông. Người dùng không những là đối tượng thụ hưởng dịch vụ ITS mà còn là chủ thể tham gia, đóng góp thông tin cho ITS.

“Giao thông thông minh thành phố Hà Nội sẽ lấy người dân làm trung tâm”- ông Lân cho hay.

Để làm điều này theo ông Lân, lộ trình phát triển giao thông thông minh thành phố Hà Nội cần chia thành 3 giai đoạn. Trong đó, giai đoạn 1 từ năm 2024-2026 sẽ xây dựng trung tâm quản lý và điều hành giao thông thành phố; đầu tư lắp đặt hệ thống thiết bị ngoại vi ITS; kết nối nguồn dữ liệu; thẻ vé liên thông.

Giai đoạn 2 từ năm 2027-2030 sẽ triển khai thu phí nội đô giai đoạn 1. Bên cạnh đó, xây dựng trung tâm điều hành giao thông thông minh tích hợp thành phố Hà Nội; đổi mới phương thức quản lý; phát triển các ứng dụng ITS cơ bản; đầu tư lắp đặt hệ thống thiết bị ngoại vi ITS.

Giai đoạn 3 đến năm 2045 sẽ triển khai thu phí nội đô giai đoạn 2, đồng thời vận hành, khai thác hiệu quả ITS thành phố; hoàn thiện cơ sở hạ tầng ITS và tăng cường các ứng dụng khai thác dữ liệu giao thông số.

Góp ý cho đề án, đại diện WB cho rằng, giai đoạn 1 là quan trọng nhất cho dự án và cần phải mua sắm nhiều trang thiết bị. Sau khi được phê duyệt thì sẽ cần nghiên cứu kỹ tính khả thi, thi công, xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật, hồ sơ mời thầu, khi xây dựng sẽ cần thiết kế các nút thi công. Theo WB cần tăng thời gian giai đoạn 1 lên 4-5 năm và cần thiết lập chương trình một cách chi tiết.

Để phục vụ người dân tốt hơn, TS. Trần Thiện Chính - Học viện Bưu chính viễn thông cho rằng, đề án cần và nên dựa trên cơ sở thông tin, dữ liệu khảo sát, phân tích, đánh giá thực tế để bảo đảm sát thực và phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh hiện tại của Thủ đô. Đề án cũng nên xác định/đưa ra quan điểm và nguyên tắc phát triển GTTM của thành phố Hà Nội.

Bên cạnh đó cần xác định rõ ràng, mục tiêu đề xuất kiến trúc, khung tham chiếu ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông (ICT) và chuyển đổi số trong GTTM thành phố Hà Nội phù hợp với khung tham chiếu, kiến trúc ICT của quốc gia.

Ông Chính cho rằng, các dự án đề xuất trong Đề án đang tập trung chủ yếu vào các hệ thống trang thiết bị, nền tảng phần mềm, các tiện ích, ... mà chưa thấy đề cập tới xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông .

“Đề án xác định lộ trình phát triển trong 3 giai đoạn, cho nên các đề xuất dự án, cơ chế chính sách, thậm chí đánh giá tác động cũng nên gắn với từng giai đoạn cụ thể’- ông Chính gợi ý.

Theo các nhà khoa học, để đạt được mục tiêu tổng quát đã đề ra đối với hệ thống giao thông thông minh Thành phố Hà Nội cần thực hiện 18 nội dung trong 3 nhóm chiến lược trụ cột. Trong kế hoạch đã nêu ở trên các nội dung nhiệm vụ đã được mô tả chi tiết về mục tiêu, chức năng, thời gian và nguồn kinh phí dự kiến. Phần lớn các nhiệm vụ cần thực hiện ngay từ những năm đầu khi triển khai đề án và nhiều nhiệm vụ cần duy trì, phát triển dần trong các giai đoạn.