Khi trí tuệ nhân tạo “tấn công” hội họa

Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ “làm gì” với hội họa, hay nói cách khác, AI có thể thay thế các họa sĩ giá vẽ? Liệu những tác phẩm do trí tuệ nhân tạo tạo ra có thể được gọi là nghệ thuật?... Đó là những câu hỏi mà nhiều người đang đặt ra khi gần đây hàng loạt bức tranh vẽ bằng AI đã được ra đời.

Trước hết, vẫn phải khẳng định rằng, chính con người đã tạo ra AI, và dẫu gì, các ứng dụng AI khi mới ra đời đều có những hạn chế nhất định. Tuy nhiên cùng với dữ liệu lớn (big data) và khả năng “tự học”, thậm chí “học sâu” của AI khiến cho nó ngày càng hoàn thiện.

Riêng đối với lĩnh vực hội họa, nghệ thuật AI trên các nền tảng phổ biến như Midjourney, Lensa… cho phép người dùng chỉ cần nhập miêu tả hình ảnh họ muốn và công cụ AI sẽ tạo ra nó chỉ sau vài giây. Trên thế giới, đã có nhiều họa sĩ lo lắng khi gõ tìm kiếm trên mạng và thấy hiển thị đa số những tác phẩm “nhái theo phong cách của mình” do AI tạo ra.

Bức tranh “Théâtre D'opéra Spatial” do AI thực hiện theo yêu cầu của một người dùng ở Mỹ được trao giải nhất cuộc thi vẽ tranh kỹ thuật số tại Hội chợ bang Colorado (Mỹ)

Gần đây những bức tranh do AI tạo ra đã tạo nên những tranh cãi thú vị trên toàn thế giới. Nhất là vào tháng 9 năm ngoái, khi bức tranh “Théâtre D'opéra Spatial” do AI thực hiện theo yêu cầu của một người dùng ở Mỹ được trao giải nhất cuộc thi vẽ tranh kỹ thuật số, được tổ chức tại Hội chợ bang Colorado, Mỹ.

Cụ thể, Jason Allen - một người đàn ông sống tại quận Pueblo (bang Colorado, Mỹ) - đã dùng phần mềm AI có tên gọi Midjourney để hoàn thành bức tranh trên. Với cơ sở dữ liệu là những bức tranh của hàng trăm họa sĩ nổi tiếng khác nhau đã giúp Midjourney có thể nhận dạng và xây dựng nên những phong cách nghệ thuật cho riêng mình.

Ứng dụng này cho phép người dùng có thể dễ dàng tạo ra những bức tranh vẽ chỉ bằng những mô tả, nhập dữ liệu đầu vào bằng văn bản, sau đó trí tuệ nhân tạo sẽ xây dựng nên những bức tranh với phong cách nghệ thuật khác nhau.

Chia sẻ với truyền thông sau đó, Jason Allen cho biết, anh đã sử dụng Midjourney để tạo ra hàng trăm bức tranh khác nhau và sau nhiều tuần, đã chọn ra được 3 bức tranh đẹp nhất để tham dự cuộc thi mỹ thuật tại Hội chợ bang Colorado (hạng mục tác phẩm kỹ thuật số). Kết quả, Allen đã vượt qua 20 tác phẩm khác để giành được giải nhất (trị giá 300 USD).

Câu chuyện của Jason Allen gợi nhớ tới một nhóm các nghệ sĩ đã tiên phong ứng dụng AI để sáng tác mỹ thuật. Đó là năm 2015, các nghệ sĩ Mỹ gồm Robbie Bart, Mario Klingemann, Anna Ridler dùng AI để tạo ra một số “tác phẩm mỹ thuật”, sau đó bán với giá 10.000 - 15.000 USD. Đến năm 2018, nhiều người tỏ ra kinh ngạc khi bức tranh “Edmond de Belamy” (Chân dung Edmond de Belamy) là sản phẩm ra đời từ AI được bán với giá kỷ lục 432.500 USD trong một phiên đấu giá tại New York, Mỹ. Sự kiện này cũng ghi một dấu mốc quan trọng: Lần đầu tiên một tác phẩm hội họa do AI sáng tác được lên sàn đấu giá.

Câu chuyện của Jason Allenm, hay câu chuyện của các nghệ sĩ người Mỹ kể trên là minh chứng cho thấy AI đã có khả năng xây dựng nên được những sản phẩm mỹ thuật đòi hỏi sự sáng tạo, thậm chí tốn kém thời gian của họa sĩ chuyên nghiệp.

Hiện vẫn có không ít người hiểu một cách đơn giản rằng, khi có yêu cầu, AI sẽ rà soát toàn bộ Internet, tìm các “mẩu” tác phẩm nghệ thuật theo chủ đề để ghép lại thành hình ảnh mà bạn yêu cầu. Song thực chất AI “thông minh hơn chúng ta tưởng”. Các AI này biết “học sâu”, để không dừng lại ở việc cắt dán hình ảnh hiện có mà nó hiểu bản chất của những gì người dùng đang yêu cầu, đang mong muốn…

Nhiều người đặt ra câu hỏi liệu trong tương lai, AI có thể vẽ nên những tác phẩm vượt qua cả những họa sĩ chuyên nghiệp? Và, với việc các ứng dụng AI sử dụng dữ liệu từ hàng ngàn, hàng vạn bức tranh của các họa sĩ “bằng xương bằng thịt”, liệu có vi phạm bản quyền?

Nêu quan điểm về một số bức tranh do AI tạo ra và được lan truyền trên các phương tiện trong thời gian qua, họa sĩ Đào Hải Phong cho rằng, nếu nhìn theo góc độ cơ học, thì có thể thấy sự “điêu luyện”, nhưng không cho ta sự rung động nào. “Mà hội họa “ăn nhau” ở sự rung cảm, khiến người ta rung động khi ngắm nhìn”, họa sĩ Đào Hải Phong nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, họa sĩ Đỗ Phấn cho rằng, nếu ta chiêm ngưỡng bức tranh “Théâtre D'opéra Spatial” bằng con mắt của nghệ thuật tạo hình thì sẽ cảm nhận được độ vô hồn của tác phẩm. Nó chỉ đơn thuần là những thao tác kỹ thuật đơn lẻ mà con người từng làm được đem gom góp lại trong một tổng hòa mới. Điều này với hội họa là không đáng bận tâm.

Thừa nhận khả năng sáng tạo “không giới hạn” của các AI, song nhiều họa sĩ vẫn tự tin trong khả năng sáng tạo cá nhân mà các ứng dụng AI không thể thay thế được. “Họa sĩ thực thụ không mấy ai quan tâm đến những thao tác của trí tuệ nhân tạo. Họ không dùng nó. Thậm chí còn chẳng cần biết nó làm được những gì. Bởi vì họ có niềm tin vào trí tuệ và tình cảm của con người được thể hiện trực tiếp qua bàn tay họ. Thứ mà suốt đời họ theo đuổi. Thứ mà một họa sĩ theo đuổi chưa bao giờ là những thao tác khéo tay của anh thợ vẽ chứ đừng nói đến chuyện khéo léo của một cỗ máy”, họa sĩ Đỗ Phấn nhấn mạnh.

Trong khi đó, họa sĩ Đào Hải Phong nêu quan điểm, AI sẽ có những đóng góp đắc lực hỗ trợ các đạo diễn trong việc tạo ra một số cảnh phim, không gian phim - nhất là những phim cần đến yếu tố giả tưởng. Sau khi đạo diễn nêu ra yêu cầu, rất nhanh sau đó, trí tuệ nhân tạo sẽ cho ra những kết quả để lựa chọn. Rồi tất cả đoàn phim sẽ “chạy” theo AI để hiện thực hóa. Tuy nhiên, ông Phong cũng bày tỏ sự lo ngại khi trí tuệ nhân tạo tham gia vào lĩnh vực hội họa sẽ làm lẫn lộn các giá trị thật với giá trị giả. “Trong khi đó con người ngày càng bận rộn, người ta sẽ không đủ thời giờ tĩnh tâm để phân biệt. Và nhiều người sẽ đơn giản hóa việc thưởng thức nghệ thuật”, họa sĩ Đào Hải Phong nói.