Kinh tế số: Những bước tiến dài từ đại dịch

Nhiều lĩnh vực hái “trái ngọt”

Phát biểu tại Tọa đàm trực tuyến “Kinh tế số - chìa khóa của tăng trưởng trong bối cảnh bình thường mới”, ông Nguyễn Thế Quang - Phó cục trưởng, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương nhận định, đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy chuyển đổi số mạnh mẽ ở tất cả các lĩnh vực, ngành nghề trong nền kinh tế như: giáo dục, thương mại điện tử, y tế, giao thông vận tải… đây là một tín hiệu rất tích cực. Đặc biệt, một trong những lĩnh vực được coi là “chìa khóa” của nền kinh tế số là ngân hàng cũng đã ghi nhận bước tiến vượt bậc.

Ông Lê Anh Dũng - Phó vụ trưởng Vụ Thanh toán thuộc NHNN Việt Nam cho biết, ngành Ngân hàng đã nhận thức sớm về chuyển đổi số là yêu cầu bắt buộc chứ không phải lựa chọn, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh. Chính vì vậy, NHNN đã có một loạt hành động để thúc đẩy thanh toán số và chuyển đổi số.

Kinh tế số có những bước tiến dài trong đại dịch

Cụ thể, NHNN đã chỉ đạo Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (Napas) hoàn thành và đưa vào vận hành hệ thống thanh toán bù trừ tự động (ACH), cho phép thanh toán tức thời, vận hành liên tục 24/7, được đánh giá là hệ tầng quan trọng trong kinh tế số. Hay như Thông tư về e-KYC (xác thực điện tử), nhờ đó, việc mở tài khoản trực tuyến xác thực bằng e-KYC đã có những kết quả đáng khích lệ.

Trong vòng từ tháng 3/2021 đến cuối tháng 7/2021 đã có hơn 900 nghìn tài khoản được mở theo phương thức này và đang hoạt động, có nghĩa là gần 1 triệu khách hàng đã tiếp cận dịch vụ ngân hàng, điều bất khả thi trong điều kiện giãn cách phong tỏa nếu như không có quyết định này.

Ông Dũng cũng thông tin, theo khảo sát của NHNN năm 2020, 95% ngân hàng đã và đang thực hiện chiến lược hoặc kế hoạch chuyển đổi số, nhiều ngân hàng lớn đi đầu về chuyển đổi số đã có hơn 90% giao dịch của khách hàng thực hiện trên kênh số, đây là con số thực sự ấn tượng ngay cả với các thị trường ngân hàng phát triển, gần 50% nghiệp vụ ngân hàng đã được số hóa hoàn toàn như thanh toán, gửi tiết kiệm, mở thẻ ngân hàng, chuyển tiền…

Một lĩnh vực khác được đánh giá là “cốt lõi” của nền kinh tế số là thương mại điện tử cũng đã ghi nhận sự bứt phá mạnh mẽ trong đại dịch.

Ông James Dong - Tổng giám đốc Lazada Việt Nam và Thái Lan cho biết đã ghi nhận số đơn hàng tăng gấp 3 lần trong quý II/2021 mặc dù gặp nhiều khó khăn về giãn cách xã hội. Nhiều doanh nghiệp mới đã xuất hiện trên sàn và có mức phát triển mạnh, thậm chí nhanh hơn các doanh nghiệp đang hoạt động.

Đáng chú ý, các doanh nghiệp cho biết cơ chế, chính sách để phát triển thương mại điện tử nói riêng và kinh tế số nói chung đã cởi mở hơn rất nhiều. Đơn cử như Tiki đã có thể đồng hành cùng sở công thương các tỉnh, hiệp hội thương mại điện tử để thực hiện nhiều chiến dịch cung ứng thực phẩm.

Theo số liệu của Bộ Công thương, từ 2016 đến nay, doanh số thương mại điện tử tăng 25% - 30%/năm. Dự kiến đến năm 2025, Việt Nam sẽ đạt doanh thu B2C là 35 tỷ USD, chiếm 10% doanh số bán lẻ cả nước trong một năm. Ước tính mua sắm trực tuyến năm 2020 đạt 240 USD/người/năm thì 2025 là 600 USD/người/năm.

Vẫn cần lực đẩy từ chính sách

Tuy chính sách thúc đẩy kinh tế số được đánh giá là đã có sự cởi mở hơn nhưng vẫn nhiều nút thắt cần tháo gỡ để tạo đà cho các doanh nghiệp phát triển, đặc biệt là giai đoạn hồi phục sau dịch.

Ông Đỗ Tuấn Anh - CEO của Appota (một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực game, giải trí và ví điện tử) chia sẻ, tuy đóng vai trò chăm lo cho “sức khỏe tinh thần” của người dân trong đại dịch, nhưng ngành game tại Việt Nam chưa được nhìn nhận và quan tâm đúng mức từ chính sách.

Hiện ngành game trên thế giới đang tăng trưởng vượt bậc, nhất là trong 2 năm vừa qua ghi nhận phát triển gấp 2-3 lần so với những năm trước, doanh thu ngành game đã vượt doanh thu của điện ảnh, âm nhạc cộng lại. Tuy nhiên tại Việt Nam, doanh nghiệp trong ngành chỉ đang hoạt động một cách tự phát, kinh doanh trong trạng thái phải cạnh tranh với các nền tảng xuyên biên giới nhưng lại phải tự thân vận động mà không có “vũ khí”.

Một số công nghệ mới như Blockchain đang hứa hẹn là điểm sáng để phát triển ngành game nhưng chưa có chính sách cụ thể để thúc đẩy. Theo đó, CEO Appota kỳ vọng sẽ sớm có hành lang pháp lý, những hướng dẫn để phát triển ngành game ở Việt Nam xứng với tiềm năng.

Hay đối với các sàn thương mại điện tử, ông Trần Tuấn Anh - Giám đốc điều hành Shoppe Việt Nam mong rằng các cơ quan chức năng sẽ sát sườn với doanh nghiệp hơn. Tháo gỡ những vướng mắc trong quy định về sàn thương mại điện tử. Cùng với đó, trong giai đoạn dịch bệnh vẫn đang diễn biến phức tạp, cần có cơ chế tốt hơn để tạo điều kiện cho hoạt động giao nhận, vận chuyển hàng hóa.

Giám đốc vận hành AhaMove Phan Tường Bách cũng nêu lên một số khó khăn trong quá trình hoạt động, tiêu biểu là vướng mắc về thủ tục hành chính.

Đơn cử như trong thời gian dịch bệnh, cơ quan chính quyền một số tỉnh vẫn yêu cầu phải cấp giấy tờ có dấu mộc đỏ và chữ ký tay, gây khó khăn cho bưu tá và shipper. Theo đó, đại diện AhaMove đề xuất cần cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, mở rộng các dịch vụ công trực tuyến để hỗ trợ doanh nghiệp tối đa trong vấn đề thủ tục cấp giấy và các vấn đề hành chính tương tự.

Ngoài ra, hầu hết các doanh nghiệp vận chuyển đều hoạt động trên toàn quốc nhưng mỗi tỉnh thành lại có luồng thông tin và cách làm việc khác nhau, chính sách không thống nhất, không có một đầu mối chung để làm việc. Ông Bách cho rằng cần có một tổ hỗ trợ liên ngành để tiếp nhận thông tin, khó khăn của doanh nghiệp nhanh chóng nhất bởi lẽ không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ nguồn lực để theo dõi sát sao thông tin của mỗi tỉnh thành.

Một số ý kiến khác cũng đề cập đến việc cần có một nền tảng định danh số chung dành cho tất cả các doanh nghiệp tại Việt Nam, từ đó hạ rào cản gia nhập nền kinh tế số cho các doanh nghiệp khởi nghiệp. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát về thỏa thuận độc quyền để có môi trường cạnh tranh lành mạnh.

(Thực hiện Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ)