“Làng lụa” Hội An

“Làng lụa Hội An” là tên gọi của một dự án văn hóa, một làng nghề truyền thống nhằm giới thiệu với du khách tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của nghề tơ lụa truyền thống, về “văn hóa mặc” ở đô thị cổ Hội An, do Công ty cổ phần Tơ lụa Quảng Nam đầu tư trên 20 tỷ đồng giai đoạn 1 trên diện tích 2,1 hecta.

Du khách tham quan “Làng lụa” Hội An

Mục đích chính của dự án là phục hồi văn hóa làng nghề tơ tằm canh cửi xứ Quảng. Đặc biệt, nơi đây sản xuất ra thứ lụa truyền thống Quảng Nam và thổ cẩm Chăm, những sản phẩm ghi dấu ấn của những tộc người Chăm và Việt cùng sống trên mảnh đất này. Dự án làm sống lại một nghề truyền thống nơi Hội An từng là thương cảng đưa tơ lụa của Quảng Nam ra với thế giới, người Đàng Trong có thể tự hào đây là nơi khởi đầu con đường tơ lụa trên biển của người Việt...

Từ tháng 8/2012, dự án đã bắt đầu triển khai các hoạt động, du khách đã có thể hưởng thụ một không gian làng nghề được phục hồi trong mô hình sống động, tìm hiểu 40 loại dâu có nguồn gốc của người Chăm, các loại khung dệt cổ Chăm, Việt, các loại tằm cái kén, lại nuôi dưỡng cả những tiếng hát hò dân gian ngàn đời ở miền Trung, vừa giúp du khách có thể cảm nhận thêm về vẻ đẹp của những cô gái chuyên canh cửi tằm tang, nơi từng có một câu chuyện đẹp về bà chúa Tằm tang, một cô thôn nữ xứ Quảng đi hái dâu bên sông Thu Bồn đã gặp Thế tử Nguyễn Phước Lan, con của Chúa Sãi, để sau này cô gái ấy trở thành con dâu nhà Chúa với tên gọi Đoàn Quý Phi, xem các nghệ nhân người Chăm trình diễn dệt thổ cẩm.

Ông Lê Thái Vũ, Giám đốc Công ty cổ phần Tơ lụa Quảng Nam - người có thâm niên làm lụa tơ tằm hơn hai chục năm nói rằng: “Làng lụa” tại Hội An là nơi lưu giữ các nguồn gien quý về dâu tằm, giống tằm, có bộ sưu tập nhà rường đúng kiến trúc Quảng Nam, tổ chức các hoạt động thao tác nghề, sản xuất lụa tơ tằm Quảng Nam, đồng thời là điểm du lịch với những dịch vụ nhiều ý nghĩa văn hóa sâu sắc nhất, nhiều sức hút nhất. Hơn 10 năm qua, ông Vũ là người trực tiếp đã bỏ công sưu tầm từng gian nhà rường kiến trúc đặc trưng Quảng Nam, lặn lội trên rừng, nghiên cứu trong các bảo tàng gien tìm kiếm lại giống dâu Chămpa đã từng hiện diện ở xứ Đàng Trong, để hôm nay tại “Làng lụa” Hội An có những hàng cây dâu cổ thụ hàng trăm năm tuổi, sưu tập từng khung dệt cổ xưa trong các làng Mã Châu (huyện Duy Xuyên), làng dệt trên vùng Trung Phước (huyện Quế Sơn).

Trong quá trình thực hiện, dự án, ông Lê Thái Vũ cho hay: Trước khi dự án văn hóa “Làng lụa” chính thức mở cửa đón du khách, nơi đây đã diễn ra các sự kiện văn hóa như “Hội thảo phục hồi nghề tơ lụa Quảng Nam”, Lễ hội “Một thoáng Tâm giao” với các hoạt động: Triển lãm sưu tập 100 bộ trang phục cổ của 54 dân tộc anh em Việt, tổ chức thi ảnh nghệ thuật đề tài “Lụa và quê hương”, tụ hội, gặp gỡ giữa các nhà văn hóa, văn nghệ quan tâm, yêu nghề tơ lụa truyền thống Quảng Nam…

Bên cạnh những khát vọng lưu trong ký ức của mình, được sự tư vấn của KTS Hoàng Đạo Kính về kiến trúc làng Việt, “Làng lụa” Hội An đã hình thành với nhiều cung bậc giao hòa giữa những nếp nhà rường cổ xưa, hàng cau sai trái đến lứa chuối non vừa cho trái đợt đầu. Đường làng quanh co uốn lượn giữa đầm sen, hàng cây cổ thụ. Một ngôi làng luôn chứa đựng trong lòng nó những trầm tích văn hóa của các tộc người từng sống nơi đây như người Chăm, người Việt. Đầu làng có nhà thờ bà Chúa nghề tơ tằm Đoàn Quý Phi, một nữ nghệ nhân nổi tiếng về phát triển nghề ươm tơ dệt lụa xuất khẩu cách đây 300 năm.

Một buổi chiều nào đó chưa phải nắng, thật ngỡ ngàng biết bao khi bước đi giữa không gian “Làng lụa”. Bởi không dễ nơi đâu, tìm được cái cảm giác yên bình, nhưng lại đầy sống động gợi nhớ hình ảnh những phiên chợ phồn vinh với những tấm lụa của một thời xa xưa đất Quảng.

Bài và ảnh Trần Trung Sáng