Luật Điện lực (sửa đổi): Đáp ứng phát triển kinh tế và hướng tới Net Zero

Cần cơ chế cởi mở phát triển lưu trữ điện năng

Theo các chuyên gia và doanh nghiệp, dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ là nguồn động lực mới thúc đẩy việc triển khai các dự án nguồn điện khi đã có bổ sung quy định “mở” về điện khí và nhiệt điện sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) là phù hợp đáp ứng nhu cầu cân bằng hài hòa lưới điện trong tương lai. Như Khoản 13 Điều 5 về chính sách ưu tiên phát triển nhiệt điện khí; Khoản 3 Điều 28 về cơ chế và chính sách đặc thù đối với các dự án nhiệt điện khí, điện gió và năng lượng mới được lựa chọn thông qua đấu thầu (không theo phương thức đối tác công tư - PPP); Điều 32 về việc phát triển điện gió ngoài khơi và Điều 34 về phát triển điện từ năng lượng mới (bao gồm nhiệt điện khí như LNG).

Tuy nhiên, ông Nguyễn Ngọc Cường cho biết, vai trò điều tiết tần số lưới không chỉ dựa vào điện khí, thủy điện lớn mà còn có thể trông chờ vào lưu trữ năng lượng quy mô lớn. Song việc phát triển lưu trữ năng lượng chưa được nhắc tới trong dự thảo Luật. Vì vậy ông Cường đề xuất, “Chính phủ cần quy định rõ nét hơn các cơ chế cởi mở hơn, giao vai trò tiên phong trong nghiên cứu, thử nghiệm, phát triển dự án lưu trữ điện năng cho khối doanh nghiệp tư nhân, huy động nguồn lực xã hội vào phát triển NLTT và lưu trữ điều tần”.

Ở các nước phát triển NLTT, để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lưu trữ, Chính phủ cho phép các hệ thống lưu trữ điều tần “hấp thụ năng lượng từ lưới tại thời điểm thừa NLTT” và hệ thống lưu trữ điều tần được trả tiền cho việc đó (Giá FIT âm), cơ chế này giúp cho doanh nghiệp trong lĩnh vực NLTT mạnh dạn đầu tư vào hệ thống lưu trữ, vừa tận dụng được điện năng dư thừa vừa hỗ trợ lưới điện tránh được sự căng thẳng, dao động tần số khi cần. “Thêm nữa, nếu có cơ chế khuyến khích nhằm tạo ra một hệ thống “lưu trữ chia sẻ”, thiết nghĩ nhiều người dân và doanh nghiệp sẵn sàng đồng hành với Chính phủ trong việc giải quyết vấn đề thiếu điện trong giờ cao điểm”, ông Cường phân tích và đề xuất, Luật cần trao quyền cho cơ quan chuyên môn trong việc quyết định các cơ chế khuyến khích đối với hoạt động tiên phong, thí điểm, thử nghiệm, làm tiền đề cho việc tiến hành đầu tư ở quy mô lớn trong lĩnh vực lưới điện thông minh quy mô nhỏ (micro grid).

Cắt giảm thủ tục hành chính, tạo thuận lợi đầu tư năng lượng tái tạo

Cải cách hành chính để thúc đẩy đầu tư

Đối với Điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN), trong bối cảnh giá thành tấm pin quang năng đang trên đà giảm nhanh, quan điểm của đa phần chuyên gia, doanh nghiệp trong ngành là không cần ưu đãi, chỉ cần không đưa ra rào cản.

Quan điểm này xuất phát từ thực tế triển khai hệ thống ĐMTMN tự sử dụng/tự sản tự tiêu đang gặp rất nhiều rào cản pháp lý. Đó là không có thủ tục thỏa thuận đấu nối vào lưới điện quốc gia hay có khả năng phải thực hiện thủ tục bổ sung vào Quy hoạch điện 8 nhưng đã gần 4 năm kể từ khi chính sách FIT 2 kết thúc (Quyết định 13/2020/QĐ-TTg) vẫn chưa có hướng dẫn bổ sung vào quy hoạch điện theo thủ tục nào.

Hơn thế, các hệ thống ĐMTMN bị coi là một “công trình xây dựng”, dù không thay đổi về quy hoạch sử dụng đất và doanh nghiệp đã thuê tư vấn có năng lực trình độ thực hiện đánh giá, kiểm định kết cấu chịu lực công trình xây dựng hiện hữu. Điều này dẫn tới doanh nghiệp phải thực hiện rất nhiều thủ tục theo các Nghị định về quản lý dự án đầu tư xây dựng vốn chỉ cần thiết trong trường hợp sử dụng vốn ngân sách. Trong khi thực tế một doanh nghiệp cơ điện quy mô nhỏ và vừa nắm chắc công nghệ hoàn toàn có thể chủ động thực hiện một dự án ĐMTMN tự sản tự tiêu thụ.

Vì vậy, các doanh nghiệp kiến nghị cần sớm có chính sách rõ ràng, nhất quán trong phát triển ĐMTMN; ĐMTMN kết hợp với lưu trữ điện năng đồng thời phân loại, cấp độ đối với hệ thống ĐMTMN tự sử dụng/tự sản tự tiêu và đối tượng đầu tư sử dụng để đơn giản hóa thủ tục đăng ký thực hiện và quản lý hành chính.

Bà Đào Thị Thu Huyền, Phó Giám đốc Bộ phận Đối ngoại và Trách nhiệm xã hội, Công ty TNHH Canon Việt Nam đề xuất giữ nguyên các quy định về hoạt động mua bán ĐMTMN giữa khách hàng không phải là khách hàng sử dụng điện lớn và bên bán điện. Bởi việc đầu tư hệ thống ĐMTMN cần rất nhiều chi phí cũng như thủ tục rất phức tạp, không phải doanh nghiệp nào cũng có thể thực hiện được. Vì vậy, việc tận dụng lợi thế này giúp doanh nghiệp không phải bỏ ra chi phí lớn, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường khi sử dụng nguồn năng lượng tự nhiên.

Đồng quan điểm, ông Phạm Lê Quang, Giám đốc Phát triển dự án Công ty Cổ phần BCG Energy kiến nghị bổ sung tại Điều 29 các nội dung ưu tiên phát triển các dự án nguồn điện năng lượng tái tạo tại các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo. Xem xét miễn, giảm thủ tục về quy hoạch điện cho các nhà máy đốt rác phát điện trên cơ sở xem xét tính cấp thiết về nhu cầu xử lý môi trường của loại hình năng lượng này.