Lưu ý hành vi lợi dụng bán hàng đa cấp để tuyển dụng người tham gia trái phép

Hoạt động của các doanh nghiệp này, theo Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng, có những biểu hiện chung như sau.

Đầu tiên, những doanh nghiệp này đăng các nội dung quảng cáo trên phương tiện Internet (như website về việc làm, zalo, facebook…) về việc tuyển dụng nhân sự với các tiêu chí rất chung chung, dễ đáp ứng nhưng lại “rất hấp dẫn” về thu nhập, ví dụ như: Tuyển nhân viên kinh doanh: lương 10 triệu/tháng không cần kinh nghiệm và bằng đại học, thời gian làm việc linh động; Tuyển cộng tác viên online: làm ca 4 tiếng/ngày thu nhập 6 triệu/tháng chưa kể hoa hồng… Đối tượng của những đoạn quảng cáo này hướng đến thường là những người đang tìm kiếm việc làm hoặc các bạn sinh viên muốn đi làm thêm.

Khi nộp hồ sơ xin việc, các ứng viên được hẹn phỏng vấn nhưng thực chất để các nhân viên của doanh nghiệp tiếp cận hỏi han về hoàn cảnh gia đình, làm thân và lấy sự tin tưởng của người đang tìm việc. Tiếp đến, những nhân viên này vẽ vời một tương lai tươi sáng thu nhập hàng trăm triệu một tháng cùng những chuyến du lịch, đào tạo tại nước ngoài làm cho các ứng viên ham thích và muốn tham gia. Sau đó, nhân viên tuyển dụng bằng nhiều các biện pháp kể cả dụ dỗ và ép buộc người xin việc nộp các khoản tiền rất lớn với nhiều lý do (như phí đào tạo kỹ năng bán hàng, mua tài liệu kinh doanh…) hoặc bị yêu cầu mua một gói sản phẩm ban đầu để đầu tư hay “gia nhập” doanh nghiệp.

Sau khi đã nộp tiền, người tham gia/người được tuyển dụng có thể nhận được một khoản hoa hồng nhỏ để khuyến khích họ tuyển thêm người khác hoặc chính họ tiếp tục nộp thêm tiền có vị trí kinh doanh với mức hoa hồng cao hơn. Thực chất, công việc của họ chỉ là tuyển được thêm người, bán hàng hóa với mức giá cao vô lý hoặc nộp thêm nhiều tiền nữa lên cấp bậc. Nếu không làm các các công việc trên thì họ cũng không nhận thêm được bất kỳ các khoản thu nhập nào. Trường hợp muốn khiếu nại về các khoản phí đã nộp, nạn nhân thường không có các chứng từ giao dịch với doanh nghiệp, các biên lai hay phiếu thu nộp tiền đều không có dấu của doanh nghiệp.

Để hạn chế những thiệt hại không đáng có cho người dân và có biện pháp xử lý đối với những doanh nghiệp bán hàng đa cấp có những hành vi nêu trên, Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng lưu ý người dân một số thông tin cụ thể như sau:

Thứ nhất, kiểm tra doanh nghiệp đang tuyển dụng đã được cấp giấy chứng nhận kinh doanh theo phương thức đa cấp hay chưa?

Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp phải được đăng ký theo quy định của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP ngày 12/3/2018 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp (Nghị định số 40/2018/NĐ-CP).

Hiện nay, chỉ có 22 doanh nghiệp bán hàng đa cấp đang hoạt động theo quy định của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP (danh sách các doanh nghiệp luôn được cập nhật trên website: vcca.gov.vn). Tên 22 doanh nghiệp bán hàng đa cấp hiện nay bao gồm:

1. Công ty TNHH MTV Thương Mại Mỹ Lợi
2. Công ty TNHH Homeway Việt Nam
3. Công ty TNHH Nhượng Quyền Toàn Thắng
4. Công ty TNHH Phong Cách Sống Kim Cương Việt Nam
5. Công ty TNHH Người Lái Xe Mặt Trời Việt Nam
6. Công ty TNHH Best World Việt Nam
7. Công ty TNHH MTV New Image Việt Nam
8. Công ty TNHH MTV Thương Mại Dịch Vụ Hoằng Đạt
9. Công ty TNHH Siberian Health Quốc Tế
10. Công ty TNHH Total Swiss Việt Nam
11. Công ty TNHH Perfect Global (Việt Nam)
12. Công ty TNHH MTV Herbalife Việt Nam
13. Công ty TNHH Elken International Việt Nam
14. Công ty TNHH Nu Skin Enterprises Việt Nam
15. Công ty TNHH Thương Mại Lô Hội
16. Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Liên Kết Việt Nam
17. Công ty TNHH Thiên Sư Việt Nam
18. Công ty TNHH Unicity Marketing Việt Nam
19. Công ty TNHH Gcoop Việt Nam
20. Công ty TNHH Amway Việt Nam
21. Công ty TNHH Seacret
22. Công ty TNHH Oriflame Việt Nam

"Các tổ chức hay doanh nghiệp khác (không có tên trong 22 doanh nghiệp nêu trên) có dấu hiệu hoạt động kinh doanh đa cấp trái phép khi chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp", Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng khẳng định, đồng thời khuyến cáo người dân không tham gia các hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp trái phép để hạn chế tối đa các rủi ro, thiệt hại về vật chất và pháp lý.

Thứ hai, trong các giao dịch đối với doanh nghiệp bán hàng đa cấp đã được cấp giấy chứng nhận cần ký và lưu giữ hợp đồng bằng văn bản với doanh nghiệp bán hàng đa cấp.

Về mặt pháp lý, căn cứ để ghi nhận một cá nhân là người tham gia bán hàng đa cấp là việc giao kết hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp với doanh nghiệp hợp pháp. Do vậy, trong mọi trường hợp người tham gia cần ký hợp đồng bằng văn bản và phải lưu giữ 01 bản chính đã ký với doanh nghiệp bán hàng đa cấp để có cơ sở yêu cầu doanh nghiệp đảm bảo các quyền và lợi ích chính đáng của mình trong quá trình hoạt động bán hàng đa cấp.

Sau khi ký hợp đồng, người tham gia bán hàng đa cấp được tham gia miễn phí chương trình đào tạo cơ bản của doanh nghiệp, bao gồm các nội dung quan trọng như: các quy định pháp luật về bán hàng đa cấp; các chuẩn mực đạo đức trong hoạt động bán hàng đa cấp; các nội dung cơ bản của hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp quy tắc hoạt động và kế hoạch trả thưởng của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, cần chú ý về các chứng từ, bằng chứng giao dịch với doanh nghiệp bán hàng đa cấp. Trong tất cả quá trình hoạt động bán hàng đa cấp, đặc biệt là các giao dịch liên quan đến tiền, mua bán hàng hóa, người tham gia cần xác định rõ đối tượng giao dịch với mình là doanh nghiệp bán hàng đa cấp chứ không phải bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào khác (kể cả các cá nhân là nhân viên, quản lý của doanh nghiệp bán hàng đa cấp).

Do đó, tất cả các chứng từ, bằng chứng khi giao dịch cần thể hiện đối tượng thực hiện giao dịch với mình chính là doanh nghiệp bán hàng đa cấp (phải có dấu xác nhận của doanh nghiệp trên các tài liệu, chứng từ hay hóa đơn giao dịch để tránh việc các doanh nghiệp này thoái thác hoặc không thừa nhận các giao dịch trên khi có tranh chấp với người tham gia bán hàng đa cấp).

Trong quá trình hoạt động bán hàng đa cấp, người tham gia cần phải từ chối các giao dịch không đảm bảo các yếu tố rõ ràng như trên đây, ví dụ như: khi bị yêu cầu nộp tiền thanh toán cho doanh nghiệp nhưng đối tượng nhận chuyển khoản lại là số tài khoản của cá nhân (thường là người tuyến trên, nhân viên hoặc quản lý của doanh nghiệp); nộp tiền mua hàng nhưng không có hóa đơn đỏ, biên lai có dấu doanh nghiệp; phiếu thu/phiếu xuất kho hay các giấy tờ giao dịch khác có thông tin về việc hàng đã mua không được trả lại, kể cả hàng hóa mua theo chương trình khuyến mại…

Thứ ba, lưu ý các biểu hiện về những hành vi vi phạm pháp luật của doanh nghiệp kinh doanh đa cấp. Các hành vi cấm đối với doanh nghiệp đa cấp được quy định tại Điều 5 Nghị định số 40/2018/NĐ-CP, trong đó phổ biến nhất là các hành vi có biểu hiện như sau.

Doanh nghiệp hoặc nhân viên của doanh nghiệp yêu cầu người chưa tham gia phải đóng một khoản tiền nhất định (như phí đào tạo, mua cẩm nang kinh doanh, thẻ thành viên, đồng phục, nộp phí tuyển dụng, khoản đầu tư ban đầu vào doanh nghiệp…) hay phải mua gói sản phẩm để được ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp. Nếu không nộp các khoản phí này thì người đăng ký tham gia không được ký hợp đồng bán hàng đa cấp với với doanh nghiệp;

Hoạt động của doanh nghiệp chỉ tập chung vào việc tuyển dụng người tham gia không chú trọng vào công việc bán sản phẩm hoặc mua bán hàng hóa chỉ mang tính hình thức. Nên các doanh nghiệp này thường sẽ trả cho người tham gia nhận tiền hoặc lợi ích kinh tế khác từ việc giới thiệu, lôi kéo dụ dỗ người khác tham gia vào mạng lưới đa cấp chứ không phải từ việc mua, bán hàng hóa của người được giới thiệu đó.

Thông qua nhân viên, đào tạo viên, nhà phân phối tuyến trên, doanh nghiệp cung cấp thông tin gian dối hoặc thổi phồng về kế hoạch trả thưởng, về lợi ích của việc tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp. Họ chỉ tập trung giới thiệu vào các khoản hoa hồng như: cho xem hình chụp số dư tài khoản, giao dịch chuyển khoản tiền giá trị cao vài chục hoặc vài trăm triệu, hoặc giới thiệu chỉ cần đầu tư một vài tháng là có thu nhập khủng vài chục triệu hay ngàn đô tháng, đổi đời nhanh chóng và hưởng các du lịch các nước…

Thứ tư, kịp thời cung cấp dấu hiệu vi phạm pháp luật của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp cho cơ quan có thẩm quyền. Trong quá trình theo dõi hoạt động của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp, trường hợp có những thắc mắc hoặc phát hiện các hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp như các biểu hiện nêu trên, người dân hoặc người tham gia bán hàng đa cấp hãy cung cấp thông tin, chứng cứ đến Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng (Địa chỉ: số 25 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội; Email: vcca@moit.gov.vn; Điện thoại: 024.2220.5002) để Cục có căn cứ xem xét và xử lý các hành vi vi phạm.