Muôn vàn hệ lụy từ hàng xách tay

Thị trường hàng xách tay đang tràn lan và khó kiểm soát

Trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội, "hàng xách tay" xuất hiện dày đặc dưới nhiều hình thức. Từ mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đồ gia dụng đến hàng công nghệ, thời trang cao cấp... người bán sẵn sàng quảng bá là “hàng xách tay chính hãng” với giá rẻ hơn 20-50% so với hàng trong cửa hàng. Không hóa đơn, không bảo hành, không chịu thuế, loại hình kinh doanh này vận hành gần như “ngoài luồng”.

Người tiêu dùng đang bị đưa vào "ma trận" mang tên hàng xách tay

Không ít người tiêu dùng lựa chọn hàng xách tay vì tin rằng “hàng thật giá tốt”. Tuy nhiên, thực tế không ít trường hợp phải “trả giá đắt” vì hàng trôi nổi, không rõ nguồn gốc, hạn sử dụng đã hết hoặc bị giả mạo.

Chị Trần Ngọc Mai, trú tại Quận Long Biên chia sẻ, tôi từng mua một lọ serum dưỡng da xách tay được quảng cáo nhập từ Pháp. Dùng được vài ngày thì mặt nổi mẩn, đi khám mới biết sản phẩm đã hết hạn hơn ba tháng. Do không có hóa đơn hay thông tin nhà phân phối nên chẳng biết khiếu nại với ai.

Rủi ro với người tiêu dùng khi mua hàng xách tay nằm ở chỗ không có cơ chế pháp lý bảo vệ

Theo TS. Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế, rủi ro với người tiêu dùng khi mua hàng xách tay nằm ở chỗ không có cơ chế pháp lý bảo vệ. Hàng hóa không qua kiểm định, không có chứng từ, không hóa đơn, khi xảy ra sự cố thì người tiêu dùng hoàn toàn chịu thiệt. Điều đáng lo là họ không ý thức được điều này, vì tâm lý chuộng rẻ.

Đặc biệt nguy hiểm nhất là các mặt hàng như sữa công thức, thuốc, thực phẩm chức năng... Nếu bị biến chất do vận chuyển sai cách hoặc nhập lậu không kiểm soát, hậu quả có thể ảnh hưởng tới sức khỏe lâu dài.

Không chỉ ảnh hưởng tới người tiêu dùng, hàng xách tay còn khiến ngân sách nhà nước thất thu nghiêm trọng. Ước tính, mỗi năm Việt Nam mất hàng tỷ đồng tiền thuế do hàng hóa không được khai báo nhập khẩu.

Tuy nhiên, hệ lụy lớn nhất của hàng xách tay là việc phá vỡ cấu trúc cạnh tranh công bằng. Doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, đầu tư bài bản lại phải cạnh tranh với hàng giá rẻ trốn thuế, trốn kiểm định.

Theo ông Nguyễn Văn Toàn, Giám đốc một công ty phân phối mỹ phẩm cao cấp tại Hà Nội, đây chính là vấn đề khiến nhiều doanh nghiệp nhập khẩu chính ngạch chật vật.

"Chúng tôi đầu tư bài bản, thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế, kiểm định chất lượng, hậu mãi bảo hành... nhưng cuối cùng vẫn phải cạnh tranh với hàng xách tay giá rẻ hơn, không tuân thủ quy định gì cả. Rất nhiều doanh nghiệp chân chính đã phải thu hẹp hoạt động hoặc rút khỏi thị trường", ông Toàn cho biết.

Một số thương hiệu quốc tế từng có kế hoạch mở rộng hệ thống phân phối chính hãng tại Việt Nam đã phải chùn bước vì lượng hàng xách tay quá lớn. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư, làm chậm quá trình chuẩn hóa thị trường hàng hóa trong nước.

Người tiêu dùng thông thái chính là nhân tố quyết định

Dù cơ quan quản lý có tăng cường kiểm soát đến đâu, dù doanh nghiệp có nỗ lực đến mấy, nếu người tiêu dùng vẫn tiếp tục lựa chọn hàng xách tay trôi nổi thì hiện tượng này vẫn tồn tại dai dẳng. Bởi lẽ, hàng xách tay tồn tại là nhờ có cầu.

Ông Phạm Việt Dũng, Chuyên gia thương hiệu nhận định, chúng ta thường nói về siết quản lý từ hải quan, thị trường... nhưng khâu quyết định cuối cùng chính là người tiêu dùng. Mỗi lần chọn mua hàng có hóa đơn, có nguồn gốc rõ ràng là một lần người tiêu dùng góp phần tạo ra thị trường lành mạnh.

Hãy là người tiêu dùng thông thái

Người tiêu dùng cần hiểu rõ rằng, khi mua hàng chính hãng không chỉ là mua sản phẩm mà còn mua cả quyền được bảo vệ, bảo hành chính thức, dịch vụ hậu mãi, bảo đảm chất lượng và sự an tâm. Ngược lại, hàng xách tay có thể rẻ hơn, nhưng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro và không ai chịu trách nhiệm khi sự cố xảy ra.

Tuy nhiên, để người tiêu dùng chuyển hướng, cũng cần có chính sách khuyến khích hàng chính ngạch cạnh tranh tốt hơn. Theo các chuyên gia, cần rà soát và điều chỉnh mức thuế, phí nhập khẩu hợp lý, đơn giản hóa thủ tục cho doanh nghiệp chính hãng. Đồng thời, các sàn thương mại điện tử cần siết chặt quản lý nhà bán hàng, yêu cầu chứng minh nguồn gốc hợp pháp của sản phẩm, và xử lý nghiêm hành vi kinh doanh không rõ xuất xứ.

Về phía quản lý nhà nước, cần tăng cường kiểm tra tại cửa khẩu, sân bay, kiểm soát số lượng hàng hóa được miễn thuế theo tiêu chuẩn cá nhân, tránh lợi dụng kẽ hở để nhập hàng về bán như hiện nay.

Hàng xách tay không còn đơn thuần là lựa chọn “mua hàng giá rẻ” mà đã trở thành vấn đề kinh tế - xã hội lớn. Để bảo vệ môi trường kinh doanh và quyền lợi người tiêu dùng, không chỉ cần sự vào cuộc của cơ quan chức năng, doanh nghiệp mà hơn hết, cần một thế hệ người tiêu dùng thông thái để góp phần tạo ra thị trường minh bạch, công bằng.