Nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội

Chủ tịch Quốc hội khai mạc Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát

Nhiều thành tựu nổi bật trong hoạt động giám sát

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, trong không khí phấn khởi hướng tới kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Diễn đàn Quốc hội về hoạt động giám sát thể hiện sự đổi mới không ngừng, nhằm đánh giá toàn diện và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát. Hoạt động giám sát đã đạt nhiều kết quả nổi bật, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội và hoàn thiện thể chế. Trước hết, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế giám sát được tăng cường, cơ bản đáp ứng thực tiễn, với sự phối hợp chặt chẽ, kịp thời giữa Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước, Thanh tra Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và cơ quan báo chí.

Hoạt động chất vấn trở thành hình thức giám sát hiệu quả, thu hút sự quan tâm của Nhân dân, bám sát các vấn đề nóng, bức xúc trong xã hội. Những vấn đề chưa có chuyển biến hoặc chậm chuyển biến được chất vấn lại, đảm bảo tính liên tục và thực chất. Giám sát thể hiện rõ tinh thần đồng hành với Chính phủ, kịp thời tháo gỡ khó khăn, làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan chịu giám sát, từ đó điều chỉnh chính sách, pháp luật. Công tác dân nguyện được đổi mới, thực hiện thường xuyên, công khai, đúng thẩm quyền, với Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận báo cáo dân nguyện hàng tháng và Quốc hội xem xét báo cáo tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Giám sát văn bản quy phạm pháp luật ngày càng thiết thực, với báo cáo hàng quý và hàng năm, đảm bảo theo dõi, đôn đốc việc ban hành văn bản theo thẩm quyền.

Về “hoạt động giám sát của quốc hội góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội cho biết, từ đầu nhiệm kỳ khóa XV, Quốc hội đã đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động, đồng hành chặt chẽ với Chính phủ, ban hành nhiều quyết sách mạnh mẽ, linh hoạt để phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Các chuyên đề giám sát quy mô lớn, như thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, công tác quy hoạch, thị trường bất động sản, nhà ở xã hội giai đoạn 2015-2023, Chương trình mục tiêu quốc gia 2021-2025, chính sách tài khóa, tiền tệ, và quản lý nguồn lực phòng, chống Covid-19, đã tạo tác động lan tỏa mạnh mẽ. Những kiến nghị từ giám sát được tiếp thu nghiêm túc, góp phần sửa đổi, bổ sung chính sách, tháo gỡ khó khăn, khơi thông nguồn lực. Các diễn đàn, tọa đàm kinh tế - xã hội định kỳ đã trở thành kênh tham vấn chính sách quan trọng, quy tụ trí tuệ của đại biểu Quốc hội, chuyên gia, doanh nghiệp và cử tri.

“Quốc hội khóa XV đã ban hành nhiều nghị quyết chiến lược, như Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ, các nghị quyết về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước, đầu tư công, cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, quy hoạch tổng thể quốc gia, sử dụng đất và không gian biển giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, cùng các nghị quyết thí điểm cơ chế đặc thù cho địa phương. Giám sát tại các bộ, ngành, địa phương được thực hiện sâu sát, tập trung vào vấn đề cụ thể, cung cấp thông tin thực tiễn cho các quyết sách của Quốc hội. Chất vấn, giải trình và theo dõi sau giám sát được nâng cao, yêu cầu trách nhiệm giải trình rõ ràng, gắn với cam kết hành động, tạo chuyển biến tích cực trong điều hành và thực thi chính sách. Giám sát văn bản quy phạm pháp luật được triển khai liên tục, phát hiện kịp thời các quy định bất cập, chồng chéo, đề xuất sửa đổi để đảm bảo tính đồng bộ, khả thi” ông Phan Văn Mãi phát biểu.

Đổi mới giám sát để khắc phục hạn chế, kiến tạo phát triển

Mặc dù đạt nhiều thành tựu, hoạt động giám sát vẫn còn hạn chế, theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Việc thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát chưa đầy đủ, thiếu sự đôn đốc quyết liệt, thường xuyên. Phối hợp giữa giám sát của Quốc hội với kiểm toán, thanh tra, kiểm tra đôi lúc chưa chặt chẽ, chưa có cơ chế rõ ràng để Nhân dân thực hiện quyền giám sát. Điều kiện đảm bảo cho hoạt động giám sát chưa đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi các giải pháp khắc phục tại Diễn đàn.

Ông Phan Văn Mãi cũng cho rằng, chất lượng giám sát kinh tế - xã hội có nhiều tiến bộ nhưng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh tinh gọn bộ máy nhà nước và tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Giám sát cần đổi mới để không chỉ đúng, trúng mà còn sâu sát, kịp thời, mang tính kiến tạo chính sách. Hơn 20 tham luận tại Chuyên đề 1, từ các cơ quan Quốc hội, bộ, ngành, địa phương và chuyên gia, đã làm rõ vai trò giám sát trong phát hiện điểm nghẽn, thúc đẩy thực thi chính sách, hoàn thiện thể chế trong các lĩnh vực như phục hồi kinh tế, đầu tư công, tín dụng, ngân sách, nhà ở xã hội, năng lượng, giáo dục, khoa học và công nghệ.

Để nâng cao hiệu quả giám sát, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề xuất tập trung vào việc đổi mới giám sát để thích ứng với phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho Chính phủ và địa phương, đảm bảo quyền lực nhà nước được thực thi minh bạch, hiệu quả, bảo vệ quyền lợi của Nhân dân. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ nghiên cứu sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10, khóa XV, đảm bảo các nghị quyết giám sát được thực hiện nghiêm túc. Quán triệt tinh thần của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Kỳ họp thứ 8, cần xác định phương pháp, hình thức giám sát tối cao phù hợp, tránh trùng lặp, lãng phí, đồng thời nâng cao chất lượng chất vấn, giải trình, giám sát văn bản pháp luật và đôn đốc thực hiện kiến nghị sau giám sát.

Ông Phan Văn Mãi cũng cho biết, mục tiêu của Chuyên đề 1 là đánh giá khách quan kết quả giám sát kinh tế - xã hội, chỉ rõ hạn chế, nguyên nhân và rút ra bài học thực tiễn. Trong bối cảnh tinh gọn bộ máy, giám sát cần đổi mới theo hướng trọng tâm, sát thực tiễn, xác định rõ trách nhiệm, góp phần nâng cao tính kịp thời và khả năng kiến tạo chính sách. Diễn đàn kỳ vọng các ý kiến đa chiều, đề xuất giải pháp đổi mới nội dung, quy trình, công cụ và cơ chế để giám sát thực sự hiệu lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, Diễn đàn sẽ xây dựng Báo cáo tổng thuật gửi Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương để phục vụ sửa đổi Luật Hoạt động giám sát và các văn bản pháp luật liên quan. Với tinh thần trách nhiệm, Diễn đàn hứa hẹn đóng góp trí tuệ, tâm huyết để hoàn thiện thể chế giám sát, củng cố hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.