EVFTA: Nền tảng cho hợp tác chất lượng cao Việt Nam - EU

Chuyển dịch thực chất trong thương mại và đầu tư

EVFTA đã đem lại nhiều thành tựu rất thực chất đối với thương mại và xuất khẩu của Việt Nam. Lộ trình cắt giảm thuế quan đã tạo cú hích mạnh cho các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như điện tử, dệt may, nông sản, thủy sản và đồ gỗ, giúp hàng hóa Việt Nam gia tăng thị phần tại EU. Trong năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều đạt khoảng 68,4 tỷ USD, trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang EU đạt 51,7 tỷ USD, tăng hơn 18% so với năm trước và tăng 29% so với năm 2020 (xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu đạt khoảng 40,1 tỷ USD năm 2020).

Nhìn lại sau gần 5 năm thực thi EVFTA, tổng kim ngạch thương mại Việt Nam - EU đạt gần 300 tỷ USD và thương mại song phương duy trì tốc độ tăng trưởng trung bình 10 - 15% mỗi năm. Điều này phản ánh khả năng tận dụng ưu đãi thuế quan và mở cửa thị trường từ EVFTA của doanh nghiệp, cho thấy quy mô hợp tác ngày càng mở rộng và bền vững, minh chứng cho vị thế ngày càng cao của Việt Nam trong chuỗi cung ứng hướng vào thị trường châu Âu; đồng thời cho thấy EVFTA đã và đang góp phần nâng tầm năng lực cạnh tranh và chất lượng hội nhập của Việt Nam.

Niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam trong năm 2025 cũng phản ánh kỳ vọng tích cực vào vai trò của EVFTA. Chỉ số niềm tin kinh doanh BCI quý III/2025 đạt 66,5 điểm – mức cao nhất trong ba năm trở lại đây. Khảo sát của EuroCham cho thấy 80% doanh nghiệp châu Âu lạc quan về triển vọng kinh doanh tại Việt Nam trong trung và dài hạn, và 76% sẵn sàng giới thiệu Việt Nam như điểm đến đầu tư.

Mức độ gắn kết của doanh nghiệp EU tại Việt Nam đang gia tăng rõ rệt. Chỉ khoảng 3% doanh nghiệp cân nhắc dịch chuyển hoạt động khỏi Việt Nam – đây là tỷ lệ thấp nhất trong nhóm thị trường mà EuroCham khảo sát. Kết quả này cho thấy sự ổn định tương đối của Việt Nam trong chuỗi cung ứng, cùng khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn cao về quản trị, môi trường và minh bạch - những yêu cầu chiến lược mà doanh nghiệp châu Âu đặt lên hàng đầu trong bối cảnh tái cấu trúc chuỗi giá trị toàn cầu.

Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert nhận định, những tín hiệu như vậy cho thấy Việt Nam như một điểm đến sản xuất và đầu tư đáng tin cậy, bền vững trong chuỗi giá trị khu vực. Nền tảng chính sách ổn định, cam kết cải cách và nỗ lực nâng cao chất lượng môi trường kinh doanh của Việt Nam đang tạo dựng niềm tin rõ rệt cho cộng đồng doanh nghiệp EU.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều biến động, EVFTA đã chứng minh vai trò là điểm tựa quan trọng cho dòng chảy thương mại - đầu tư giữa hai bên. Hiệp định giúp tháo gỡ nhiều rào cản, tạo hành lang pháp lý rõ ràng và có thể dự đoán được, qua đó hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chiến lược kinh doanh dài hạn. Sau 5 năm triển khai, EVFTA không chỉ thúc đẩy thương mại hàng hóa mà còn định hình cách doanh nghiệp tiếp cận các tiêu chuẩn thương mại mới của châu Âu, đặc biệt là các yêu cầu liên quan tới phát triển bền vững và chuyển đổi xanh - số.

Sự kết nối giữa EVFTA với các khuôn khổ hợp tác và chính sách mà hai bên thúc đẩy, như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển chuỗi cung ứng bền vững hay sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu (Global Gateway)… đang mở rộng chiều sâu hợp tác lên một tầm mức mới và ngày càng gắn kết. Trong các trao đổi gần đây, nhiều đại diện EU, EuroCham đều khẳng định Việt Nam là đối tác ưu tiên trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, công nghiệp xanh, và phát triển chuỗi cung ứng chiến lược. Những định hướng này cho thấy EVFTA đang mở rộng không gian hợp tác sang các ngành mang tính dài hạn và gắn với các chuẩn mực cao của thị trường châu Âu.

Nền tảng cho mở rộng hợp tác

Trong bức tranh hợp tác song phương, năng lượng tái tạo và chuyển đổi xanh tiếp tục là trọng tâm, với kỳ vọng mở rộng hợp tác trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi, truyền tải điện, lưu trữ năng lượng và phát triển công nghiệp xanh. Doanh nghiệp châu Âu đánh giá cao nỗ lực cải cách thị trường và cam kết chuyển đổi năng lượng công bằng của Việt Nam, coi đây là nền tảng quan trọng để thu hút dòng vốn đầu tư dài hạn.

Tuy nhiên, hành trình hợp tác sâu hơn cũng đặt ra những thách thức không nhỏ. Sự xuất hiện của các tiêu chuẩn mới như EUDR (Quy định của EU về chống phá rừng), cơ chế điều chỉnh carbon CBAM hay Báo cáo Bền vững (CSRD) của EU… đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng cao năng lực tuân thủ. Khảo sát BCI mới nhất cho thấy, khoảng một phần ba doanh nghiệp châu Âu đã rà soát chuỗi cung ứng nhằm đáp ứng các yêu cầu mới, trong khi 11% đã thực hiện điều chỉnh để phù hợp EUDR. Điều đó cho thấy EVFTA không chỉ mở ra cơ hội thương mại mà còn thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh – số của các doanh nghiệp theo hướng bền vững và minh bạch hơn.

Cùng với đó, cộng đồng doanh nghiệp cũng kiến nghị Việt Nam tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh. Một số vấn đề như thủ tục hành chính, thuế giá trị gia tăng, giấy phép lao động cho chuyên gia nước ngoài và sự không đồng đều giữa các địa phương… vẫn là những điểm nghẽn cần sớm được khắc phục. Trong lĩnh vực năng lượng, doanh nghiệp cũng mong đợi Việt Nam cải thiện năng lực truyền tải, đẩy nhanh tiến độ cấp phép, điều tiết thị trường. Đây là những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam duy trì sức hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư châu Âu.

Nhìn về thời gian tới, triển vọng hợp tác Việt Nam - EU được định hình bởi ba trụ cột lớn: thương mại tuân thủ tiêu chuẩn xanh – bền vững; mở rộng hợp tác đầu tư trong các lĩnh vực chiến lược như năng lượng tái tạo, công nghiệp xanh và chuyển đổi số; và tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh nhằm thu hút dòng vốn chất lượng cao từ châu Âu. Với nền tảng EVFTA, Việt Nam được đánh giá có cơ hội lớn để tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng bền vững của châu Âu.

Bổ sung cho EVFTA, Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam -EU (EVIPA) cũng được kỳ vọng sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho hợp tác đầu tư khi toàn bộ các quốc gia EU hoàn tất phê chuẩn. Tuần cuối tháng 11 vừa qua, Ba Lan trở thành quốc gia thứ 20/27 thành viên EU phê chuẩn EVIPA. Đây là tín hiệu tích cực, rút ngắn danh sách các thành viên còn lại và mở đường để hiệp định này phát huy “hiệu lực kép” với EVFTA. Tại cuộc làm việc với đoàn EU-ABC và EuroCham mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị các doanh nghiệp có tiếng nói thúc đẩy 7 nước thành viên EU còn lại hoàn tất phê chuẩn EVIPA trong năm nay nhằm tạo đột phá mới trong lĩnh vực đầu tư giữa hai bên.

Song song với đó, việc gỡ “thẻ vàng” IUU tiếp tục là ưu tiên lớn trong hợp tác Việt Nam - EU bởi tác động trực tiếp đến năng lực xuất khẩu thủy sản và uy tín chuỗi cung ứng nông – thủy sản sang thị trường châu Âu. Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier cho biết, ông theo dõi sát các cuộc họp hàng tuần của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam liên quan chống khai thác IUU và thúc đẩy các công việc để có thể bảo đảm yêu cầu đề ra. Thủ tướng Chính phủ cho biết, Việt Nam đã quyết tâm, quyết liệt đấu tranh chống khai thác IUU và đề nghị EuroCham có tiếng nói mạnh mẽ hơn để hỗ trợ Việt Nam sớm gỡ “thẻ vàng”, coi đây là bước quan trọng nhằm bảo đảm nguồn cung hải sản minh bạch, bền vững, qua đó củng cố niềm tin của thị trường EU và mở ra dư địa tăng trưởng mới cho ngành thủy sản.

Sau 5 năm triển khai, EVFTA đã chứng minh vai trò của một FTA thế hệ mới: không chỉ thúc đẩy thương mại mà còn nâng tầm quan hệ Việt Nam – EU theo hướng toàn diện, chất lượng cao và định hướng tương lai. Cùng với tiến trình phê chuẩn EVIPA và nỗ lực đáp ứng các tiêu chuẩn xanh - bền vững như IUU, hợp tác Việt Nam - EU được kỳ vọng sẽ bước sang giai đoạn phát triển sâu rộng hơn trong thập kỷ tới, phù hợp với xu thế thương mại toàn cầu và lợi ích chiến lược của cả hai bên.