Ngân hàng gặp khó khi giảm lãi suất khoản vay cũ

Khó giảm trực tiếp lãi suất khoản vay cũ

Trong quý I/2024, với những nỗ lực của ngành Ngân hàng trong điều hành chính sách tiền tệ, mặt bằng lãi suất huy động và cho vay của hệ thống đã giảm về mức thấp nhất trong 20 năm qua. Theo số liệu thống kê của NHNN, trong những tháng đầu năm nay, lãi suất bình quân huy động và cho vay đối với các giao dịch phát sinh mới chỉ lần lượt ở mức 3,1%/năm và 6,5%/năm, giảm tương ứng khoảng 0,4 điểm phần trăm/năm và 0,6 điểm phần trăm/năm so với cuối năm 2023.

Các ngân hàng hiện nay đều phải cạnh tranh tiết giảm chi phí vốn để giảm lãi vay

Căn cứ trên diễn biến đó, nhiều doanh nghiệp mong muốn các ngân hàng giảm lãi suất cho vay đối với các khoản vay trung - dài hạn để chia sẻ chi phí đầu tư và vay tiêu dùng như mua sắm, sửa chữa nhà ở, phương tiện vận tải…

Trên thực tế, so với cùng kỳ năm ngoái và các giai đoạn trước đây, mặt bằng lãi suất huy động đầu năm nay đã giảm đáng kể, nhất là các kỳ ngắn hạn, vì thế các ngân hàng đã giảm một phần lãi suất đối với các khoản vay cũ. Cụ thể, với các khoản vay mua nhà trả góp, lãi suất hiện nay còn từ 8,5-10,05%/năm, giảm bình quân khoảng 2,65 điểm phần trăm/năm so với đầu năm 2023.

Hiện nay, các NHTM cũng đã thực hiện công khai lãi suất huy động và cho vay vào đầu tháng 4 vừa qua, nhiều ngân hàng cũng đã minh bạch thông tin về tỷ lệ chênh lệch giữa lãi suất huy động và lãi suất cho vay. Chẳng hạn, Agribank công bố lãi suất cho vay ngắn hạn tối thiểu 5%/năm; trung - dài hạn 6%/năm. Chi phí vốn bình quân là 6%/năm. Trong đó, lãi suất huy động bình quân là 4,2%/năm và các chi phí khác (bao gồm: dự trữ bắt buộc, dự trữ thanh khoản, bảo hiểm tiền gửi, chi phí hoạt động…) là 1,8%/năm. Mức chênh lệch lãi suất giữa cho vay và huy động của Agribank chỉ ở mức 1,47 điểm phần trăm/năm. Hay VietinBank áp dụng lãi suất cho vay bình quân 6,3%/năm, chênh lệch giữa cho vay và huy động bình quân cũng chỉ 2,45 điểm phần trăm/năm - tỷ lệ vừa đủ để ngân hàng bù đắp chi phí hoạt động và các chi phí đầu vào…

Vì thế, theo một số ngân hàng, việc giảm một phần lãi suất cho các khoản vay cũ không đơn giản và dễ thực hiện như mong muốn của các khách hàng. Bởi ngân hàng cũng là doanh nghiệp, khi cho vay đều phải tính toán cân đối tất cả các chi phí và xác định tỷ suất lợi nhuận, đảm bảo hiệu quả kinh doanh.

TS. Châu Đình Linh, giảng viên Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh cho biết, lãi suất cho vay của các ngân hàng được tính bằng lãi suất huy động bình quân từng thời kỳ cộng với chi phí hoạt động và cộng thêm phần bù rủi ro. Trong đó, phần bù rủi ro ở các khoản vay phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: mức độ xếp hạng tín nhiệm của khách hàng vay vốn, kỳ hạn vay, môi trường kinh doanh từng thời điểm... “Ngoài ra, phần lãi vay còn được cộng thêm một phần tỷ lệ lợi nhuận mà các ngân hàng kỳ vọng. Vì thế, việc tính toán giảm lãi suất khoản vay cũ đối với các ngân hàng không dễ và khó có thể thực hiện với tất cả các trường hợp khách vay”, TS. Linh cho biết.

Cần sự hợp tác từ chính khách vay

Theo các chuyên gia tài chính - ngân hàng, với vai trò điều hành chính sách tiền tệ và hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế, hiện nay, những chính sách của NHNN về lãi suất đang mang lại hiệu ứng khá tích cực. Nhóm nghiên cứu tại Đại học Kinh tế Luật ở TP. Hồ Chí Minh cho rằng, mức giảm kỷ lục của mặt bằng lãi suất hiện nay và các chỉ đạo công khai lãi suất huy động và cho vay bình quân của NHNN là “trúng điểm rơi”, khi nền kinh tế bước vào giai đoạn phục hồi. Tuy nhiên, để mặt bằng lãi suất thấp của các NHTM mang lại lợi ích thực tế đối với các doanh nghiệp thì bản thân các doanh nghiệp cũng cần có sự hợp tác để chia sẻ những nút thắt về dòng tiền nhằm mở ra các cơ hội tiếp cận vốn rẻ.

Theo PGS.TS. Phạm Thị Thanh Xuân, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Công nghệ ngân hàng - Đại học Kinh tế Luật, hiện nay, nhiều doanh nghiệp bất động sản giữ “cứng” giá bán sản phẩm nhà đất ở mức cao, không chịu giảm hoặc giảm không đáng kể, vì thế không có dòng tiền để tất toán các khoản vay cũ và giải chấp các tài sản đảm bảo để tiếp cận các khoản vay mới.

Phân tích ở khía cạnh khác, LS. Trần Văn Nhiên cho rằng, NHNN đã có nhiều chỉ đạo và khuyến khích các NHTM giảm lãi suất cho khách hàng, bao gồm cả các khoản vay cũ. Tuy nhiên, khi thực hiện cho vay tái tài trợ, các NHTM đối mặt nhiều rủi ro. Chẳng hạn, các tài sản đảm bảo của khoản vay tái tài trợ gặp vướng mắc về pháp lý dẫn đến ngừng giao dịch, không giải chấp được khoản vay cũ; hoặc có những trường hợp tài khoản của bên vay bị kê biên, phong tỏa theo các quyết định của cơ quan thuế, cơ quan tố tụng khiến cả ngân hàng đang cho vay và ngân hàng cho vay tái tài trợ đều bị động.