Người ăn không hết, kẻ lần chẳng ra

	Lãi suất liên ngân hàng giảm mạnh dù NHNN hút ròng tuần thứ 3 liên tiếp
	Phấn đấu giảm mặt bằng lãi suất, kiểm soát tốc độ tăng CPI
	Lãi suất đang gặp lực cản

Cùng kỳ hạn 1 tháng, có NH huy động ở mức lãi suất 4,1%/năm, nhưng có nơi 5,1%/năm. Mức lãi suất huy động (LSHĐ) thấp nhất cho kỳ hạn 6 tháng đang là 5,1%/năm, cao nhất ở mức trên 7%/năm. Các kỳ hạn từ 12 tháng trở lên nhìn chung được NH huy động quanh mức 6,4%/năm đến 7%/năm.

Ảnh minh họa

Đây là các mức LSHĐ phổ biến của TCTD tại thời điểm trung tuần tháng 3/2018. Nếu theo dõi sát thị trường sẽ thấy LSHĐ của một số NHTM được điều chỉnh trong biên độ 0,1-0,3%, có tăng có giảm rất linh hoạt. Đã có người dùng từ “ma trận” lãi suất, nhưng thực tế chưa phải. Nhưng so với trước Tết Nguyên đán, LSHĐ của NH tăng hay giảm? Trước khi trả lời câu hỏi này, xin kể lại câu chuyện LSHĐ của đúng mười năm trước - 2008.

Vào thời điểm ngày 19/5/2008, LSHĐ kỳ hạn dưới 12 tháng của NHTM quanh mức 13,50%/năm. Sang ngày 21/5/2008, LSHĐ đã tăng lên 14,55%/năm. Vài ngày sau, LSHĐ lên 15%/năm. Đến tháng 7/2008, biểu lãi suất của các NHTM được điều chỉnh đến con số mà ngay cả những người từng theo dõi sát thị trường thời kỳ đó cũng không hiểu nổi, đó là mức 18%/năm!

Lãi suất tăng chóng mặt, còn các sản phẩm huy động vốn thì thiên biến vạn hóa. Biểu lãi suất thay đổi nhanh đến mức người ta chỉ kịp thay bằng giấy dán khổ A4. Diễn biến LSHĐ khiến khách hàng sáng gửi, chiều rút; nay gửi NH này, mai ở NH khác. NHNN phải triệu tập nhiều cuộc họp. Ở đó, lãnh đạo một số NHTM tố nhau vượt trần lãi suất, tranh giành, đi đêm với khách hàng... Hiệp hội NH Việt Nam liên tục kêu gọi các TCTD thực hiện đồng thuận lãi suất… Cuộc đua LSHĐ nguội dần khi thị trường BĐS sụt giảm, chứng khoán lao dốc, người chơi bừng tỉnh khỏi những cơn “say máu”.

Mười năm trôi qua. Đã có quá nhiều thay đổi. Thay đổi từ tư duy, phương thức điều hành của các nhà quản lý; sự chuyên nghiệp của những thành viên tham gia và cả sự vận hành đã vào quỹ đạo của thị trường. Tổng nguồn vốn huy động, cho vay nền kinh tế từ mức bình quân khoảng 35%/năm từ thời điểm đó, đến năm 2017 con số này chỉ còn hơn 18%.

Trở lại hiện tại: Chứng khoán tăng, VN-Index đã vượt qua mốc 1.138 điểm; thị trường BĐS vẫn sôi động; thị trường tiền tệ những tháng đầu năm 2018 tiếp tục duy trì ở trạng thái tốt. Tỷ giá ổn định, lãi suất giữ ở mức thấp nhờ lạm phát được kiểm soát, thanh khoản hệ thống NH dồi dào, dự trữ ngoại hối cao kỷ lục…

Nếu như trước đây, cuối năm là thời điểm các TCTD đôn đáo lo thiếu hụt thanh khoản, phải tăng vay mượn thì năm nay, NHNN chỉ “giải ngân” 20 nghìn tỷ đồng qua OMO, bằng 1/5 so với khối lượng phải bơm vào thị trường những năm trước. Thậm chí, sau Tết Nguyên đán, thanh khoản dư thừa đến nỗi, số dư tiền gửi bằng VND của các TCTD tại NHNN bình quân trong một ngày đầu tháng 3/2018 cao hơn mức phải dự trữ bắt buộc gần 63.000 tỷ đồng. NHNN liên tục phát hành tín phiếu để hút tiền về.

Chỉ tính trong tuần từ ngày 5 đến 9/3/2018, NHNN đã hút ròng 9.400 tỷ đồng. Do dư thừa vốn khả dụng, các NHTM đẩy mạnh mua trái phiếu Chính phủ (TPCP) khiến có phiên giá trị đặt thầu cao gấp 4 lần chào thầu, lãi suất trúng thầu TPCP tiếp tục có xu hướng giảm…

Nguồn vốn dư thừa như vậy tại sao vẫn có NH tăng LSHĐ? Câu trả lời là ai cần tăng vẫn phải tăng, ai dư thừa cứ dư thừa, bởi thị trường nay đã khác. Sau giai đoạn tái cơ cấu 2011-2015, các TCTD tiếp tục thực hiện cơ cấu lại gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016 - 2020. Hàng năm NHNN đánh giá, xếp nhóm các TCTD, phân chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng. Từ đó NHTM xây dựng phương án huy động vốn, điều chỉnh LSHĐ khi cần thiết... Song dù tăng hay giảm lãi suất, các TCTD đều phải tuân thủ quy định và định hướng điều hành của Chính phủ, NHNN.

Cùng với đó, thị trường trở nên minh bạch hơn, luật chơi sòng phẳng hơn, các TCTD không chỉ được xếp hạng bởi NHNN, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế, mà cả từ khách hàng. LSHĐ ở những NHTM lớn thường thấp hơn NHTMCP nhỏ nhưng huy động vốn vẫn tốt, thậm chí NH lớn phải dừng sớm chương trình khuyến mại vì vốn vào quá nhanh. Ngược lại, có NH phải cấp tốc tung ra chương trình huy động trong 10 ngày với lãi suất ngất ngưởng 8%/năm, để thu hút vốn, đảm bảo vốn khả dụng… Thế nên mới có cảnh “người ăn không hết, kẻ lần chẳng ra”.