Người tiêu dùng chủ động tự bảo vệ, doanh nghiệp và sàn TMĐT phải siết chặt chuẩn an toàn số

Hành vi mua sắm của người tiêu dùng đang thay đổi mạnh mẽ

Người tiêu dùng chủ động trang bị kiến thức để tránh bẫy lừa

Là người thường xuyên mua sắm online, chị Lê Hoài Thu, phường Hai Bà Trưng – Hà Nội cho biết, chị đã thay đổi hoàn toàn thói quen của mình trong hai năm trở lại đây. Tôi dành thời gian đọc kỹ các thông tin về những hình thức lừa đảo, từ việc giả danh shipper đến các vụ giả mạo Shopee. Mỗi cảnh báo là một bài học nhỏ. Khi biết trước những kịch bản có thể gặp phải, tôi sẽ không bị bất ngờ và có cách xử lý phù hợp.

Trường hợp như chị Thu không hiếm. Khảo sát của một nền tảng nghiên cứu thị trường TMĐT mới đây cho thấy hơn 70% người mua online cho biết, họ tự chủ động kiểm tra thông tin kỹ hơn so với 1 - 2 năm trước, đặc biệt liên quan đến nguồn gốc sản phẩm, đánh giá của người dùng khác và chính sách đổi trả.

Ông Nguyễn Minh Đức, chuyên gia an ninh mạng nhận định, các mô hình lừa đảo hiện nay tinh vi hơn rất nhiều. Kẻ gian có thể giả mạo tin nhắn, tổng đài, thậm chí tạo website giống đến 90% giao diện sàn TMĐT. Việc người tiêu dùng nâng cao ý thức tự bảo vệ là bước tiến rất quan trọng, nhưng chỉ như vậy thôi chưa đủ. Khi sức ép lừa đảo trực tuyến gia tăng, khả năng tự trang bị kiến thức của người tiêu dùng chính là "lớp tường lửa đầu tiên". Tuy nhiên, lớp tường lửa này phải được hỗ trợ bằng hệ thống công nghệ và quy chuẩn chặt chẽ từ phía sàn TMĐT.

Sàn TMĐT cần nâng chuẩn kiểm soát chất lượng

Từ đầu năm đến nay, nhiều sàn TMĐT đã liên tục thông báo chặn hàng ngàn gian hàng vi phạm, từ bán hàng giả, hàng nhái đến lừa đảo thanh toán. Tuy vậy, theo các chuyên gia, những nỗ lực này cần được đẩy mạnh hơn nữa khi số lượng người dùng tăng nhanh kéo theo mức độ phức tạp của rủi ro.

Ông Lê Duy Long, chuyên gia vận hành TMĐT đánh giá, khi người tiêu dùng ngày càng cảnh giác, trách nhiệm của các sàn lại càng lớn hơn. Họ phải đi trước một bước trong việc phát hiện và ngăn chặn rủi ro. Nên có hệ thống sàng lọc chất lượng đầu vào chặt chẽ hơn, đồng thời tăng tần suất kiểm tra các gian hàng có dấu hiệu bất thường. Một số sàn TMĐT đang áp dụng công nghệ AI để tự động phân tích sản phẩm nghi vấn, xác minh độ trùng lặp hình ảnh, kiểm tra từ khóa, phân loại mức độ rủi ro của nhà bán hàng. Tuy nhiên, bài toán khó vẫn là “cuộc đua” giữa nền tảng và các thủ đoạn mới của đối tượng xấu. Càng nhiều người mua, càng nhiều giao dịch, thì càng là môi trường màu mỡ cho gian lận. Điều quan trọng là sàn phải liên tục cập nhật hệ thống kiểm soát và đảm bảo người tiêu dùng luôn được cảnh báo sớm.

Việc hợp tác giữa doanh nghiệp và sàn TMĐT là yếu tố then chốt.

Ở góc độ doanh nghiệp, các nhà bán hàng chính hãng cũng chịu áp lực không nhỏ khi tình trạng mạo danh thương hiệu gia tăng. Nhiều doanh nghiệp cho biết việc hàng giả len lỏi khiến họ vừa mất doanh thu, vừa giảm uy tín với khách hàng.

Bà Nguyễn Thùy Dương, đại diện một thương hiệu mỹ phẩm Việt Nam chia sẻ, chúng tôi liên tục bị mạo danh trên nhiều nền tảng. Có thời điểm khách hàng phản ánh mua sản phẩm giống hệt nhưng chất lượng kém, sau khi kiểm tra mới biết đó là hàng giả. Vì vậy, doanh nghiệp phải đầu tư mạnh hơn vào tem chống giả, mã QR, bộ nhận diện thương hiệu và truyền thông cho khách hàng cách nhận biết. Việc hợp tác giữa doanh nghiệp và sàn TMĐT là yếu tố then chốt. Nếu sàn kiểm soát tốt, doanh nghiệp minh bạch thông tin, người tiêu dùng được hướng dẫn đầy đủ thì vòng tròn tin cậy mới được khép kín.

Chuyên gia kinh tế số Trần Hữu Thắng cho rằng, TMĐT chỉ có thể phát triển bền vững khi cả ba bên đều đóng vai trò chủ động. Người tiêu dùng phải nâng cao nhận thức; doanh nghiệp phải đảm bảo minh bạch, chính hãng; còn sàn TMĐT phải liên tục cập nhật công nghệ để sàng lọc hành vi gian lận. Nhiều quốc gia đã áp dụng mô hình “chuẩn an toàn TMĐT” với bộ tiêu chí gồm xác minh đa lớp, hệ thống khiếu nại nhanh, báo cáo minh bạch gian hàng vi phạm. Việt Nam hoàn toàn có thể nghiên cứu áp dụng để nâng độ tin cậy của thị trường.

Về phía người dùng, những thay đổi trong hành vi thời gian qua là dấu hiệu tích cực. Việc đọc cảnh báo, kiểm tra kỹ thông tin, ưu tiên sản phẩm chính hãng, không click vào liên kết lạ… đang trở thành thói quen phổ biến.

Với tốc độ tăng trưởng 20 - 25% mỗi năm, TMĐT đang trở thành trụ cột quan trọng của nền kinh tế số Việt Nam. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng ấy, niềm tin của người tiêu dùng phải được đặt lên hàng đầu.

Trong “cuộc chiến” chống gian lận trực tuyến, mỗi cảnh báo, mỗi thông tin minh bạch, mỗi lớp kiểm tra chất lượng đều có giá trị. Người tiêu dùng chủ động hơn, doanh nghiệp chuyên nghiệp hơn, sàn TMĐT quyết liệt hơn đó chính là tam giác tạo ra môi trường mua sắm an toàn, bền vững.