Nhiều công nhân đang phải sống tại nhiều khu nhà trọ quá chật chội

Dù có nhiều chủ trương phát triển nhà ở dành cho công nhân nhưng các chính sách này chưa đủ mạnh, thiếu hấp dẫn các doanh nghiệp đầu tư.

7,4% công nhân lao động sống trong các phòng trọ dưới 10 m2

Số liệu thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho thấy, tỉ lệ người lao động trong các khu công nghiệp có thể mua, thuê được nhà vẫn còn thấp. Tính đến tháng 5/2023, trên cả nước có 398 khu công nghiệp với khoảng 7 triệu lao động. Trong đó, hơn 50% người lao động có nhu cầu về nhà ở. Trong khi tỉ lệ nhà ở phục vụ công nhân làm việc tại các khu công nghiệp, khu chế xuất mới chỉ được đáp ứng khoảng hơn 30% nhu cầu.

Ông Ngọ Duy Tân Cường - Viện Công nhân và Công đoàn (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho biết về nghiên cứu khảo sát trên 1.800 người tại các tỉnh thành gồm Bắc Giang, Hà Nam, Đà Nẵng, Quảng Trị, Tiền Giang và Bình Dương. Hiện nay, tỷ lệ lao động trong các khu công nghiệp có thể mua, thuê được nhà vẫn còn thấp. Kết quả khảo sát cho thấy 53,9% người lao động di cư đang ở trong các phòng trọ loại nhà cấp 4, nhà dân kết hợp cho thuê, nhà lợp tôn hoặc bro-xi-măng; trong đó chỉ có 8,2% người lao động di cư ở trong các phòng trọ được xây dựng theo các dãy nhà từ 2-3 tầng.

Về diện tích nhà ở, có 39% người lao động tham gia khảo sát đang ở trong các ngôi nhà/phòng trọ có diện tích dưới 20 m2; thậm chí trong đó có 7,4% người lao động ở trong các căn phòng dưới 10 m2. Chỉ có một số ít người lao động di cư đã kết hôn với người địa phương, hoặc làm lâu năm đủ tích lũy mua nhà ở trong các ngôi có diện tích từ 40 - 50 m2 trở lên.

Do diện tích sử dụng nhà nhỏ chưa đến 30 m2, thậm chí chỉ dưới 10m2 nên những ngôi nhà này không có phòng riêng cho từng cá nhân, cũng như không có khu vực học tập riêng cho trẻ em. Tất cả các hoạt động sinh hoạt, bao gồm nấu nướng, chăm sóc con cái, sinh hoạt gia đình và nghỉ ngơi, đều phải diễn ra trong một không gian duy nhất.

Theo ông Ngọ Duy Tân Cường, với những gia đình có 3 người lớn, không gian sinh hoạt là không đủ, thường xuyên phải ngồi nghỉ ngơi tại hành lang khu trọ, chỉ về nhà khi đi ngủ. 10,2% số gia đình cho biết không có phòng để con cái học tập, đối với trẻ nhỏ dưới lớp 2 bố mẹ có thể dạy kèm nhưng lớn hơn, mỗi khi trẻ học, người lớn phải ra khỏi nhà, đóng cửa để không gây ồn ào, ảnh hưởng đến việc học của trẻ.

"Điều này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của trẻ em, khi các em không có không gian học tập và sinh hoạt riêng tư", ông Ngọ Duy Tân Cường chia sẻ.

Ông Nguyễn Ngọc Anh - Trưởng phòng Kế hoạch - Tổng hợp, Ban Quản lý Dự án thiết chế Công đoàn cho hay, hiện nguồn vốn phục vụ chương trình phát triển nhà ở xã hội cho công nhân còn hạn hẹp và chưa đáp ứng được nhu cầu. Về vấn đề miễn tiền sử dụng đất, người mua, thuê nhà ở, bản thân doanh nghiệp không được hưởng lợi trực tiếp từ chính sách này. Lợi nhuận 10% trong đầu tư nhà ở xã hội chưa đủ hấp dẫn…

Khoảng 63% công nhân có nhu cầu thuê, thuê mua nhà ở

Về nhu cầu, khoảng 63% người được hỏi có nhu cầu thuê, thuê mua nhà ở. Trong đó số muốn thuê nhà chiếm gần 41%. Khi được hỏi về diện tích nhà mong muốn, có gần 44% công nhân lao động mong muốn ngôi nhà từ 50 m2 trở lên, tiếp sau là các nhóm 30-50 m2, 20 m2 đến dưới 30 m2…

Qua khảo sát, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh vấn đề nhà ở của công nhân lao động di cư tại các khu công nghiệp và thực trạng thiếu thốn, điều kiện sống khó khăn.

Điều kiện sống tại nhiều khu nhà trọ còn chật chội, thiếu tiện nghi và không đảm bảo an toàn vệ sinh, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống của người lao động.

Theo ThS.KTS. Lê Thị Thúy Hà, thực tế các khu công nghiệp hiện hữu hiện nay có vị trí rất đa dạng, với nguyên tắc khu ở phải liên kết người công nhân với các thiết chế xã hội xung quanh

Bà Thúy Hà cho rằng, khu công nghiệp ngoại thành - xa đô thị được đề xuất tổ chức thành các đơn vị ở có thể tổ chức dưới dạng chuyên biệt hoặc mở rộng. Với khu công nghiệp ở ven đô thị được đề xuất giải pháp bố trí khu ở cho công nhân đan xen trong các đơn vị ở khu đô thị mới.

Đối với khu ở công nhân gắn với khu công nghiệp có thể áp dụng tại nhóm khu công nghiệp không đa dạng các nhóm đối tượng lao động, xa các điểm dân cư đô thị. Khu ở dạng phân tán giải pháp là khu ở chia thành nhiều nhóm nhỏ xung quanh khu công nghiệp liên kết với nhau một cách rời rạc.

TS-KTS. Lê Thị Bích Thuận, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng cho biết, cải tạo các diện tích nhà ở nhỏ theo dạng phân bổ lại đất đai, theo kiểu hiện đại hóa các chung cư hiện nay. Hoặc xây nhà cao tầng để tái định cư tại chỗ, còn lại cho người thu nhập thấp thuê, mua. Cách này giúp dẹp bỏ các khu nhà cho thuê kém chất lượng đang tồn tại hiện nay, gây ảnh hưởng tới cảnh quan đô thị.

"Đối với các khu nhà ở công nhân đồng bộ, điểm mấu chốt cần tích hợp và thiết lập thành công một cộng đồng đủ để tự tạo ra sự sầm uất và thịnh vượng. Nếu được hoạch định và quy hoạch đồng bộ, các khu nhà ở cho người lao động ven đô xen ghép trong các dự án nhà ở thương mại có thể là một giải pháp tốt để giảm áp lực cho đô thị lõi, tạo cơ hội cải thiện cảnh quan đô thị và chất lượng sống cho người dân", bà Bích Thuận cho hay.

Nhà nước hỗ trợ cơ chế chính sách tạo dựng tín dụng, tài chính nhà ở theo hướng xã hội hóa và ban hành tiêu chuẩn nhà ở tiện nghi tối thiểu để tạo ra quỹ nhà ở do cộng đồng dân cư tự xây, sửa chữa, nâng cấp nhà ở.

Theo ông Nguyễn Ngọc Anh, việc thúc đẩy đầu tư xây dựng nhà ở xã hội cho người lao động thuê, trước hết cần nâng cao nhận thức cho hệ thống chính trị, các doanh nghiệp, công nhân lao động về việc xây dựng nhà ở xã hội. Các thể chế, chính sách về nhà ở xã hội cũng cần tiếp tục hoàn thiện, sửa đổi phù hợp về đất đai, vốn đầu tư, về quy hoạch...