Ổn định kinh tế vĩ mô tốt nhất là cân bằng được ngân sách

	TS. Michael Krakowski

TS. Michael Krakowski, Trưởng nhóm cố vấn kỹ thuật, Chương trình cải cách kinh tế vĩ mô thuộc Tổ chức hợp tác phát triển Đức (MPI-GIZ) trả lời phỏng vấn phóng viên TBNH.

Việt Nam quyết định nới trần bội chi ngân sách từ 4,8% lên 5,3% GDP và phát hành thêm trái phiếu Chính phủ. Từ góc độ của một nhà tư vấn chính sách, ông đánh giá thế nào về động thái này? Có điều gì khiến ông thực sự quan ngại hay không?

Trong vài năm gần đây Việt Nam đã có nhiều nỗ lực và trên thực tế bước đầu cũng đạt được những kết quả nổi bật trong việc ổn định kinh tế vĩ mô. Ví dụ như đã kiềm chế được lạm phát, giảm tình trạng đô la hóa và vàng hóa, ổn định tỷ giá, cân bằng được cán cân thương mại, có thặng dư khá lớn trong cán cân thanh toán quốc tế và tăng mạnh trở lại dự trữ ngoại hối.

Nhưng, như nhận định của Chính phủ Việt Nam, chúng tôi cũng cho rằng, ổn định kinh tế vĩ mô của Việt Nam còn chưa vững chắc. Trạng thái kinh tế hiện nay của Việt Nam, ở một mức độ nào đó, là hệ quả của các chính sách chống lạm phát quyết liệt như chính sách giảm cầu, thu hẹp tín dụng, và kèm theo đó là suy giảm cầu trên thị trường thế giới trong năm 2012.

Việt Nam giờ đây đang phải đối mặt với tình trạng suy giảm tốc độ tăng trưởng, giảm nguồn thu ngân sách và thâm hụt ngân sách gia tăng trở lại. Việc Quốc hội chấp nhận đề nghị của Chính phủ tăng giới hạn bội chi ngân sách từ 4,8% lên 5,3% nên được nhìn nhận như là một hệ quả không mong muốn, nhưng cũng không thể tránh khỏi.

Từ nhiều năm nay, Chương trình cải cách kinh tế vĩ mô của GIZ (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit) đã hỗ trợ tích cực cho các đối tác Việt Nam, trong đó có NHNN Việt Nam; xây dựng và phát triển thị trường trái phiếu, trước mắt là trái phiếu Chính phủ.

Thị trường trái phiếu tăng trưởng mạnh trong 3 năm qua đã là bệ đỡ cho việc thực thi chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ hiện nay, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc xử lý thâm hụt ngân sách gia tăng, bảo đảm đầu tư công và hỗ trợ việc thực thi quyết liệt chính sách tiền tệ như thời gian vừa qua, tránh cho Việt Nam phải sử dụng các biện pháp tiêu cực, ví dụ như phải tiền tệ hóa trực tiếp hoặc gián tiếp ngân sách Nhà nước.

Tuy nhiên, kinh nghiệm của nhiều quốc gia khác cho thấy, ổn định kinh tế vĩ mô bền vững phải bao hàm ổn định tài khóa và tốt nhất là cân bằng được ngân sách. Thâm hụt ngân sách kéo dài sẽ tác động xấu đến thị trường tài chính, nhất là thị trường trái phiếu, mà các thành viên chính của thị trường này lại là các ngân hàng. Khủng hoảng kép của thị trường trái phiếu và hệ thống ngân hàng như ở một số nước châu Âu vừa qua là ví dụ rõ nhất về mối quan hệ nhân quả này. Nợ công của Việt Nam đang ở dưới giới hạn Quốc hội cho phép, nhưng chúng ta cần lưu ý thêm nợ của khu vực DNNN cũng khá lớn.

Bên cạnh các biện pháp cần thiết để bảo đảm tính bền vững của thị trường trái phiếu thì một chính sách tiết kiệm, chống lãng phí tài lực ngân sách, nâng cao hiệu quả đầu tư công và đặc biệt là nâng cao hiệu quả quản trị DNNN và tư nhân hóa sẽ giúp cho Việt Nam tiến tới ổn định kinh tế vĩ mô thực sự bền vững. Đây chính là cơ sở quan trọng để Việt Nam quay lại con đường phát triển bền vững với tốc độ tăng trưởng cao hợp lý.

Chi tiêu công cần bảo đảm an toàn tài chính Quốc gia

Năm 2014, Việt Nam vẫn tập trung kiểm soát lạm phát và ổn định vĩ mô. Vậy quyết định tăng trần bội chi ngân sách có gây áp lực lên mục tiêu trên hay không, thưa ông?

Chính sách tiếp tục ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát làm cơ sở phát triển kinh tế của Việt Nam cho cả năm 2014 là hoàn toàn đúng đắn. Trước mắt, tôi không lo ngại nhiều về nguy cơ lạm phát do nâng trần thâm hụt ngân sách thêm 0,5% GDP bởi nền kinh tế vẫn chưa thoát khỏi tác động giảm tổng cầu, tốc độ tăng trưởng tín dụng còn thấp.

Việc tăng cường vay nợ thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ, đương nhiên sẽ có chút ít tác động đến cầu đầu tư và tiêu dùng, nhưng chắc sẽ không lớn. Nhưng nếu vẫn giữ mức thâm hụt ngân sách cao trong các năm sau, khi tín dụng và tăng trưởng kinh tế phục hồi, sẽ có tác dụng cộng hưởng lên lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.

Nếu Chính phủ và NHNN tiếp tục chính sách kiểm soát lạm phát thì khả năng các ngân hàng sử dụng một lượng lớn trái phiếu Chính phủ để tái cấp vốn và vay nguồn vốn rẻ của NHNN thông qua nghiệp vụ thị trường mở (OMO) sẽ không đáng lo ngại.

Điều đáng lo ngại hơn là tác động triệt tiêu nguồn vốn từ khu vực tư nhân do khu vực Nhà nước gia tăng huy động vốn cho ngân sách thông qua phát hành trái phiếu. Trong khi đó, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công vẫn còn rất thấp, thất thoát và lãng phí trong chi tiêu ngân sách, khu vực DNNN vẫn còn nhiều.

Trong bối cảnh đó, ông đánh giá thế nào về hệ thống tài chính của Việt Nam trong vòng 2-3 năm tới?

Tôi mong muốn sẽ nhận thấy một thị trường trái phiếu nói riêng và thị trường tài chính nói chung tiếp tục phát triển mạnh mẽ, nhưng phải bền vững. Vì bản thân thị trường trái phiếu của Việt Nam cũng chỉ mới chiếm gần 20% GDP, còn khá thấp so với khu vực và quốc tế.

Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nên có mô hình tính toán khoa học để dự báo trước và chuẩn bị tốt cho thị trường trong vòng trung hạn 2-3 năm tiếp theo. Trong đó, cần tính đến các yếu tố hết sức quan trọng cho sự bền vững của thị trường như: tương quan và diễn biến của thị trường trái phiếu với thị trường tín dụng và thị trường tiền tệ, lãi suất trái phiếu, diễn biến lãi suất chính sách tiền tệ, lãi suất thị trường tiền gửi và tín dụng, việc phải phát hành mới để trả nợ trái phiếu cũ có mức lãi suất khá cao trong hơn 2 năm qua...

Theo tôi được biết, các cơ quan quản lý và tổ chức thị trường của Việt Nam như Bộ Tài chính, Kho bạc Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, NHNN và các thành viên thị trường đã, đang xây dựng và triển khai hàng loạt các đề án, chính sách, quy định nhằm tăng tính thanh khoản và độ an toàn của thị trường trái phiếu Việt Nam, quản lý chặt chẽ và minh bạch thị trường tài chính quan trọng này.

Điều quan trọng là cần phải nhanh chóng thông qua và áp dụng có hiệu quả các quy chế quản lý và các đề án, nhất là các đề án quan trọng đã được chuẩn bị trong một số năm qua như chiến lược quản lý nợ công, tăng cường phát hành lô lớn, tái cơ cấu sản phẩm trái phiếu, kể cả trái phiếu Chính phủ bảo lãnh, chuyển thanh toán trái phiếu từ một NHTM sang NHNN, tiến tới thành lập một đối tác thanh toán trung tâm (CCP)… thì mới theo kịp được tình hình phát triển thị trường nêu trên.

Phía GIZ chúng tôi trong nhiều năm qua đã tích cực hỗ trợ cho các đối tác phía các bạn và sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Việt Nam trên lĩnh vực hết sức quan trọng này.

Chân thành cảm ơn ông!

Đức Tiến thực hiện