Rửa tiền qua UnionPay

Một phụ nữ trung niên bước vào quầy bán trang sức và đồng hồ Choi Seng Jewellery & Watches ở Ma Cao, thánh địa cờ bạc hợp pháp của Trung Quốc. Thay vì mua hàng, chị đưa thẻ UnionPay cho nhân viên và nhận lại 300.000 đôla Hồng Kông (tương đương 50.000 USD) tiền mặt. Sau khi ký một hóa đơn thanh toán chiếu lệ, chị ta nhét tiền vào ví và rảo bước sang sòng bạc Ponte 16 kề cạnh.

Theo quy định, mỗi ngày một công dân Trung Quốc đại lục chỉ được phép mang ra khỏi biên giới 20.000 NDT (tức 3.200 USD), nhưng khi rút tiền mặt từ chính các nhân viên bán hàng Ma Cao, để có được số tiền vượt mức trên là “chuyện nhỏ”. Dù theo Luật Chống rửa tiền của Trung Quốc, đây là hành vi phạm pháp.

Trung tuần tháng 3/2014, hãng tin Reuters công bố báo cáo đặc biệt Special Report How China's official bank card is used to smugle money (tạm dịch: Thẻ ngân hàng nhà nước Trung Quốc đã bị lợi dụng để rửa tiền). Theo đó, nạn rửa tiền bằng thẻ ngân hàng của Trung Quốc đang trở nên sôi động thông qua mạng lưới thanh toán UnionPay.

Phải nói ngay rằng, công cụ thanh toán UnionPay mang lại rất nhiều lợi ích. UnionPay là loại thẻ thanh toán quốc tế, dùng thanh toán trực tuyến hay qua thẻ ở nội địa và trên thế giới. Đây cũng là một trong những thương hiệu thẻ lớn nhất, tiếng tăm nhất thế giới hiện nay, được chấp nhận thanh toán trên 140 quốc gia.

Theo thống kê, hiện có 3,53 tỷ thẻ UnionPay đang được lưu thông, đứng thứ hai thế giới về thẻ có giá trị giao dịch cao, trên 2.500 tỷ USD, chỉ đứng sau Visa (hơn 4.600 tỷ USD).

UnionPay được thành lập năm 2002 dưới sự cho phép của Quốc hội và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC). Các cổ đông sáng lập UnionPay gồm 85 tổ chức tài chính - ngân hàng và một số quan chức của PBoC cũng có tên trong ban lãnh đạo.

Sở dĩ UnionPay có nhiều “hấp lực” là do được hậu thuẫn từ PBoC. PBoC yêu cầu tất cả các nhà cấp thẻ, kể cả công ty nước ngoài, đều phải tuân thủ nguyên tắc giao dịch bằng đồng NDT qua hệ thống chi trả điện tử của UnionPay.

Với quy định như vậy, UnionPay từng bị Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) chỉ trích là giao dịch không công bằng. Nhưng, sử dụng UnionPay ở nước ngoài là một phần chiến lược “một mũi tên nhắm nhiều đích”. Trong đó, mục tiêu quan trọng là thực hiện chính sách quốc tế hóa đồng NDT.

Ngoài ra, hy vọng nới lỏng kiểm soát tiền tệ có thể giúp đồng NDT thâm nhập nhanh hơn vào thị trường thế giới. Và thực tế, đồng NDT đã đạt được mục tiêu vượt đồng euro để trở thành ngoại tệ dùng nhiều thứ hai trên thế giới trong lĩnh vực tài chính và thương mại.

Nhưng, UnionPay cũng có điểm yếu và đang bị các đối tượng tội phạm lợi dụng. Trước tiên, do công tác quản lý còn gặp nhiều khó khăn, việc chuyển tiền ra khỏi lãnh thổ Trung Quốc trở nên dễ dàng, làm tăng nguy cơ rửa tiền. Theo Reuters, hiện nay có rất nhiều người Trung Quốc dùng thẻ tín dụng để tuồn ngoại tệ ra nước ngoài.

Tài liệu nội bộ của UnionPay và các cơ quan tài chính tại Ma Cao và Trung Quốc đều thừa nhận, các vụ rút tiền bằng cách giả mua hàng trở nên phổ biến tại Ma Cao. Chính quyền Trung Quốc lo ngại, công cụ thanh toán bằng UnionPay đang biến tướng, bị các quan chức tham nhũng và các doanh nhân sử dụng để chuyển tiền ra nước ngoài…

Theo một báo cáo khác của PBoC, từ giữa thập niên 1990 đến nay, ước tính có từ 16-18 nghìn quan chức, thương nhân, cá nhân đã biến mất khỏi Trung Quốc, mang theo 800 tỷ NDT (tương đương trên 130 tỷ USD). Hoạt động rút tiền đang lan rộng ra khỏi lãnh thổ Ma Cao, sang cả Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều quốc gia châu Á khác.

Theo một báo cáo của Đài Loan, giao dịch rút tiền UnionPay năm 2012 đạt 9,78 tỷ NDT (tương đương 1,59 tỷ USD), tăng gần gấp đôi năm 2011.

Vẫn chưa rõ tại sao PBoC chưa ra tay kiểm soát hoạt động này. Rất có thể, họ không muốn gây thiệt hại tài chính cho đặc khu Ma Cao, nơi có nguồn doanh thu từ cờ bạc lên tới trên 80%, vì vậy sẵn sàng chấp nhận một lượng tiền nhất định rút khỏi Trung Quốc? Hay, tốc độ tăng trưởng nhanh của UnionPay đã hỗ trợ cho đồng NDT nhanh chóng trở thành công cụ giao dịch tài chính quốc tế, nên người Trung Quốc không muốn làm to chuyện?

Tuy nhiên, một vài thay đổi cũng đã được áp dụng. Từ tháng 6/2012, các ngân hàng phát hành thẻ UnionPay phải đặt giới hạn rút tiền hàng ngày là 1 triệu NDT (166.000 USD) ở Ma Cao, giảm mạnh so với quy định cũ. Giới hạn này được áp dụng cho các giao dịch mua bán trung thực, nhưng tình hình thực tế rất khác như nêu trên.

Trước sức ép của dư luận, mới đây Cơ quan quản lý tiền tệ Ma Cao đã gửi công văn phúc đáp hoạt động kinh doanh liên quan tới thẻ tín dụng và thông báo việc họ liên tục theo dõi, giám sát các đối tượng rút tiền mặt với số lượng lớn. Nhưng, nguồn tin này không nói rõ thêm.

Gần đây nhất, UnionPay đã phát hành văn bản gửi các ngân hàng, đối tác tại Ma Cao và cả cho Reuters, thông tin việc UnionPay đang tìm cách chấm dứt hoạt động bất hợp pháp như nêu trên, đồng thời thuyết phục các đối tác, ngân hàng kiểm soát chuyện rút tiền mặt và tẩy chay các hãng bán lẻ cho phép thực hiện hành vi này, hoặc phạt tiền nếu tình trạng rút tiền tái diễn.

Đáng tiếc là sau ngày văn bản nói trên được ban hành, mọi việc đâu vẫn đóng đấy, hoạt động rút tiền tiếp tục diễn ra sôi động.

Khắc Nam