Sử dụng dữ liệu cá nhân phục vụ phát triển kinh tế - xã hội

Phát biểu tại Hội thảo, Thượng tướng Lương Tam Quang - Thứ trưởng Bộ Công an nhận định, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 phát triển với quy mô và tốc độ chưa từng có, dữ liệu trở thành nguồn tài nguyên mới, là nguồn động lực phát triển mới của các quốc gia, của kỷ nguyên số; đồng thời cũng là đối tượng mà nhiều loại tội phạm nhắm đến để thực hiện hành vi phạm tội, xâm phạm quyền con người, quyền công dân, vi phạm pháp luật, xâm hại an ninh trật tự.

Nhiều vụ lộ lọt dữ liệu quy mô lớn đã xảy ra trên phạm vi toàn cầu và để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng. Số lượng tội phạm liên quan đến dữ liệu có xu hướng gia tăng. Trước tình hình đó, xu hướng chung trên thế giới, nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ đã ban hành các văn bản pháp luật gồm luật, đạo luật, quy định về bảo vệ dữ liệu.

Thứ trưởng Bộ Công an, Thượng tướng Lương Tam Quang

Một báo cáo đáng chú ý cho thấy, vào năm 2023 khoảng 162 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới đã ban hành các văn bản pháp luật về bảo vệ dữ liệu. Châu Âu ngay từ tháng 5/2018 đã ban hành quy định về bảo vệ dữ liệu; Ấn Độ tháng 8/2023 thông qua Đạo luật bảo vệ dữ liệu cá nhân (DLCN) kỹ thuật số. Gần đây nhất, 28/2/2024, Mỹ ban hành Sắc lệnh hành pháp về Ngăn chặn quyền truy cập dữ liệu cá nhân nhạy cảm của công dân và dữ liệu liên quan đến Chính phủ Mỹ đối với quốc gia đáng lo ngại. Đây là những kinh nghiệm, nguồn tư liệu tham khảo hết sức hữu ích với Việt Nam trong quá trình xây dựng luật bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Theo Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an (A05), tuy cách tiếp cận và bảo vệ mô hình dữ liệu cá nhân của các nước trên thế giới có sự khác nhau, những yếu tố nền tảng và nguyên tắc cơ bản thì các văn bản pháp luật đều có nhiều điểm chung. Ví dụ, khẳng định mọi người đều có quyền được bảo vệ dữ liệu cá nhân của họ; thông tin cá nhân chỉ được thu thập một cách hợp pháp, chỉ sử dụng cho mục đích ban đầu, thông tin chỉ được phép thu thập khi có sự đồng ý của chủ dữ liệu, trừ trường hợp ngoại lệ…

Tại Việt Nam, xử lý số hóa đang diễn ra trong mọi lĩnh vực và tiếp tục đẩy mạnh nhằm thực hiện chủ trương phát triển kinh tế số, xã hội số, xây dựng Chính phủ điện tử và Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra. Nước ta có khoảng gần 80 triệu người dùng Internet, chiếm hơn 2/3 dân số đứng thứ 7 thế giới. Là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển và ứng dụng Internet cao nhất thế giới, theo đó dữ liệu cá nhân, người dùng internet được lưu trữ, đăng tải chia sẻ và thu thập trên không gian mạng với nhiều hình thức và mức độ khác nhau.

“Trong khi đó, nhận thức về bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng ở nước ta còn hạn chế, nhiều thông tin cá nhân như sinh trắc học, lý lịch cá nhân, mối quan hệ, tình trạng sức khỏe tài chính được đăng tải công khai trở thành nguồn dữ liệu cho các chương trình thu thập thông tin tự động. Tình trạng lộ, lọt đánh cắp, buôn bán thu thập cá nhân trên không gian mạng ngày càng nhiều chủ thể thu thập, cho các mục đích khác nhau nhưng không thông báo cho khách hàng hoặc để xảy ra hành vi vi phạm về dữ liệu cá nhân”, Thượng tướng Lương Tam Quang bày tỏ lo ngại.

Ngoài ra, nhiều dịch vụ dữ liệu trên không gian mạng có hoạt động thu thập khai thác, phân tích thông tin dữ liệu cá nhân như mạng xã hội, thanh toán trực tuyến, thương mại điện tử, trò chơi trực tuyến… Hiện chưa có cơ chế để quản lý dữ liệu người dùng đặt ra nhiều vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, xâm phạm nhân quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức cá nhân. Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích hợp pháp của tổ chức cá nhân cũng như đấu tranh phòng chống các loại tội phạm, các hành vi vi phạm dữ liệu cá nhân. Hiến pháp năm 2013 và một số bộ luật, văn bản dưới luật quy định liên quan đến vấn đề này.

Sau khi ban hành và tổ chức triển khai Nghị định 13/2023/NĐ-CP, thống nhất triển khai vấn đề liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân, Việt Nam quyết định xây dựng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Mục tiêu cao nhất nhằm thể chế hóa đầy đủ quy định của Hiến pháp và pháp luật Việt Nam về quyền bảo vệ bí mật cá nhân, quyền con người, quyền công dân, an ninh mạng. Đồng thời nâng cao nhận thức, ý thức về bảo vệ dữ liệu cá nhân, tạo nền tảng pháp lý cho các hoạt động liên quan.

Với chủ đề “Quan điểm, định hướng, xây dựng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân của Việt Nam”, báo cáo trung tâm của hội thảo cho thấy: Việc xây dựng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân, tạo hành lang pháp lý cho công tác bảo vệ dữ liệu cá nhân, nâng cao năng lực bảo vệ dữ liệu cá nhân cho các tổ chức, cá nhân trong nước tiếp cận trình độ quốc tế, khu vực; đẩy mạnh sử dụng dữ liệu cá nhân đúng pháp luật phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.

Về quan điểm có 5 quan điểm chính gồm:

(1) Cụ thể hóa tinh thần của Hiến pháp năm 2013, thể chế chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về công nhận, tôn trọng, bảo vệ dữ liệu cá nhân, bảo đảm quyền con người, quyền cơ bản của công dân; xác định dữ liệu cá nhân là tài sản quan trọng cần được bảo vệ và sử dụng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quyền con người, quyền công dân, bảo vệ tổ quốc.

(2) Đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh; thúc đẩy ứng dụng, phát huy tối đa các thành tựu khoa học và công nghệ; hạn chế tiêu cực, bất lợi.

(3) Phù hợp với các quy định của pháp luật, rà soát, tạo nền tảng để xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đồng bộ về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

(4) Phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh trật tự và công tác bảo vệ dữ liệu cá nhân; xác định lộ trình phù hợp thực hiện công tác bảo vệ dữ liệu cá nhân của nước ta hiện nay.

(5) Hài hòa với quy định, pháp luật, kinh nghiệm của thế giới; bảo đảm sự phù hợp với các quy định, cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia ký kết hoặc là thành viên; đồng thời quy định về phạm vi điều chỉnh; thống nhất thuật ngữ và xây dựng một số khái niệm quan trọng về bảo vệ dữ liệu cá nhân; xây dựng các nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân…

Quang cảnh Hội thảo

Tại Hội thảo, nhiều ý kiến trao đổi, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm đa chiều về chính sách bảo vệ dữ liệu cá nhân dưới nhiều góc nhìn khác nhau, từ hệ thống pháp luật của một số quốc gia trên thế giới, các cơ quan quản lý nhà nước trong và ngoài nước, kinh nghiệm thực tế từ các doanh nghiệp và kinh nghiệm xây dựng chính sách, pháp luật đối với công tác bảo vệ dữ liệu cá nhân của Việt Nam. Một số nội dung nổi bật được các đại biểu đề cập là chuyển giao dữ liệu xuyên biên giới, sự đồng ý trong xử lý dữ liệu, xây dựng bộ quy tắc ứng xử; hoàn thiện các quy định pháp luật trong bối cảnh AI phát triển mạnh mẽ…

Các ý kiến đóng góp của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tại sự kiện đã cho thấy sự tâm huyết trong mong muốn hỗ trợ Việt Nam hoàn thiện quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân.