Sự thịnh vượng quốc gia đang bị sói mòn bởi cơ chế phân bổ nguồn lực

	Tín dụng tiếp tục là kênh cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế
	Tìm động lực cho cải cách
	Động lực tăng trưởng mới

Diễn đàn kinh tế Việt Nam 2016 – Thách thức tái cơ cấu và triển vọng vừa được khai mạc sáng nay (12/10/2016) tại Hà Nội. Đây là một Diễn đàn đang được trông đợi, được tổ chức trong khi Hội nghị Trung ương đang họp, một bản đề án tái cơ cấu mới vừa được xây dựng và cũng không biết liệu Quốc hội mới khóa XIV này có tổ chức các Diễn đàn kinh tế thường niên như Quốc hội khóa XIII đã tổ chức hay không.

Quang cảnh Diễn đàn

Ai cũng đồng ý thay đổi nhưng không thay đổi được

Trao đổi với báo giới trước Diễn đàn, PGS.TS.Trần Đình Thiên – Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nói rằng, 30 năm là thời gian đủ cho Hàn Quốc vươn mình trở thành nước công nghiệp phát triển. Nhưng Việt Nam sau 30 năm đổi mới – nền kinh tế vẫn ở đẳng cấp phát triển thấp. Đây là nỗi niềm là trăn trở của nhân dân, của các học giả và chuyên gia kinh tế.

Phát biểu đề dẫn Diễn đàn, TS. Thiên nói: Chúng ta đã đổi mới thành công và khi công cuộc tái cơ cấu được khởi động, cả xã hội đều lạc quan tin rằng quá trình tái cơ cấu sẽ thành công, cũng nhanh chóng và ngoạn mục như Đổi mới trước đây, rằng chỉ cần 2-3 năm là sẽ cơ bản giải quyết “3 tuyến đột phá” – nợ xấu ngân hàng, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước (trọng tâm là cổ phần hóa), thay đổi cơ chế đầu tư công. Nhưng thực tế khác xa như vậy.

"5 năm qua là 5 năm chật vật với tái cơ cấu. 5 năm qua chúng ta nói và bàn rất nhiều quyết tâm rất cao nhưng để rồi hiện nay, một đề án tái cơ cấu mới lại được đưa ra bởi nhìn lại 5 năm tái cơ cấu vừa qua tuy có đạt được một số kết quả nhưng vẫn dở dang. Kết quả là tái cơ cấu tiến triển rất chậm, thành quả đạt được khá hạn chế, còn xa mới đạt mục tiêu và kỳ vọng", ông nhấn mạnh.

Vì sao? Phải chăng là có vấn đề trong tư duy, cách tiếp cận tái cơ cấu? Hay cách tái cơ cấu có vấn đề?... Đây thực sự là những câu hỏi lớn, vẫn đang cấp bách phải trả lời.

Nhìn lại lịch sử, nhiệm vụ tái cơ cấu nảy sinh vì đã duy trì quá lâu một mô hình tăng trưởng kém hiệu quả, thực chất là duy trì một hệ thống phân bổ nguồn lực sai lệch. Trong mô hình đó vận hành hệ thống phân bổ nguồn lực nặng về nguyên lý “xin – cho”, dành ưu tiên cho khu vực DNNN hoạt động kém hiệu quả nhưng được coi là “lực lượng chủ đạo” của nền kinh tế; là nỗ lực thu hút đầu tư nước ngoài trực tiếp “đẳng cấp” thấp bằng sự ưu đãi cao thay vì bằng cách nâng cao chất lượng môi trường kinh doanh và năng lực nội lực.

Thế nhưng, theo các diễn giả, thực tế quá trình tái cơ cấu chưa giải quyết được bao nhiều những tồn tại này. Cũng cùng một quan điểm tái cơ cấu là phân bổ lại nguồn lực, TS.Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương lại nhấn mạnh: “Phải sắp xếp lại tư duy để tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng. Phải từ bỏ cách phân bố nguồn lực kiểu hành chính xin cho. Cách này đã làm cho nguồn lực sử dụng kém hiệu quả, gây lãng phí, làm sói mòn sự thịnh vượng quốc gia và năng lực cạnh tranh”.

Ông nói ở giai đoạn khởi động thời kỳ đổi mới trước đây mọi người đều nghèo nên ai cũng hào hứng đổi mới và đổi mới đã được thực hiện quyết liệt. Nhưng với tái cơ cấu hiện nay, đã có sự thay đổi, dù nói ra thì ai cũng ủng hộ tái cơ cấu nhưng cứ bàn mãi và thực hiện thì không đến nơi bởi dường như lợi ích nhóm đang cản trở tái cơ cấu.

“Cơ hội đang đặt ra và rất hiếm thời gian cho việc hiện thực hóa nó”

Ông Cung chỉ ra rằng, trong 30 năm đổi mới, tăng trưởng kinh tế giảm dần và cứ 10 năm lại giảm 1 điểm% và vẫn tiếp tục xu hướng giảm bởi chúng ta đã sai khi cứ lo nguồn lực ở đâu và chỉ tính việc huy động, huy động và huy động trong khi quan trọng hơn là phải thay đổi hệ thống phân bổ để nguồn lực được phân bổ vào nơi được sử dụng hiệu quả.

“Nếu không thay đổi cách phân bổ nguồn lực thì chúng ta xuống hố chứ không thể bay lên” bởi huy động nguồn lực đã ở mức cao, khó có thể huy động thêm. Vốn đầu tư bỏ ra cao nhưng hiệu quả đầu tư thấp, thâm hụt ngân sách lớn, nợ công cao và vẫn tăng, tín dụng cũng tăng cao…”, ông Cung phát biểu.

Ông chỉ thẳng rằng kiểu phân bổ nguồn lực này đang có nhiều cách làm sói mòn thịnh vượng quốc gia và năng lực cạnh tranh. Đó là Dự án xơ sợi Đình Vũ của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam với vốn đầu tư hơn 7.000 tỷ đồng bị “chết lâm sàng”. Đó là Dự án gang thép Thái Nguyên mở rộng có vốn đầu tư hơn 8.000 tỷ đồng, nhưng sau 4 năm lỗ 2.000 tỷ đồng và đang "sống dở chết dở“. Đó là liên tục làm ăn thua lỗ sau hơn 4 năm đi vào hoạt động, nhà máy Đạm Ninh Bình đã phải dừng sản xuất...

Phải chấm dứt kiểu phân bổ nguồn lực dồn cho những khu vực đặc quyền thế này, nếu không quốc gia sẽ chìm vào nợ nần - các chuyên gia lên tiếng.

Nợ - cũng là chủ đề bài phát biểu của ông Nguyễn Xuân Thành – Giám đốc Chương trình giảng dạy quốc gia Fulbright. Ông so sánh Việt Nam với các quốc gia cùng trình độ phát triển để thấy thu nhập của Việt Nam thấp hơn, nhưng nợ cao hơn. Người dân Việt Nam hiện đã gánh số nợ công lên đến trên 62% thu nhập trong khi người dân Malaysia chỉ gánh số nợ công chưa tới 52% thu nhập của họ để cho thấy rằng Việt Nam không thể tiếp tục trì hoãn cải cách hay chậm chạp trong nỗ lực kiểm soát nợ công.

“Thời gian qua người dân không hiếm khi nghe thấy những cam kết cải cách nhưng dường như con số thực tế lại không chứng minh điều đó”, ông Nguyễn Xuân Thành phát biểu và dẫn ra số liệu nợ công cho thấy thâm hụt ngân sách ở mức cao, bội chi vượt trần Quốc hội quy định, nợ Chính phủ vượt trần cho phép…

Theo ông Thành, hiện tại Việt Nam vẫn có thể xoay trở được để trả nợ công, nhưng tình hình khó khăn ngân sách cho thấy Chính phủ đã buộc phải đi vay để trả nợ cũ. "Chúng ta không thể nhìn vào con số tổng để lạc quan là nợ công không có rủi ro bởi vì chính bản chất của hành vi đảo nợ đã cho thấy con nợ đang gặp tình trạng khó khăn tài chính và đã không tự tạo ra được dòng tiền để trả nợ", ông Thành cho biết và nhấn mạnh: “Đưa nợ công về giới hạn an toàn không phải là vấn đề “một sớm một chiều” nhưng cũng không phải là chuyện “để đến chiều tính”.

Tất cả các ý kiến phát biểu tại Diễn đàn đều hàm ý sự cần thiết phải tư duy lại vấn đề tái cơ cấu và đổi mới mô hình tăng trưởng với một sự thay đổi tư duy triệt để.