Thông điệp quyết liệt từ Fed
Thừa nhận yếu tố “giá thực phẩm”
Kết thúc cuộc họp chính sách trong các ngày 26-27/7, các thành viên của FOMC hôm thứ Tư một lần nữa đã nhất trí bỏ phiếu ủng hộ động thái quyết liệt nhằm đối phó với lạm phát thông qua việc tăng lãi suất “siêu lớn” 3/4 điểm phần trăm. Quyết định chưa từng có này (lần thứ hai liên tiếp tăng lãi suất 0,75%) nhấn mạnh việc Fed sẵn sàng thúc đẩy nền kinh tế kiềm chế chi phí gia tăng đối với người Mỹ trong bối cảnh giá cả tăng cao nhất kể từ những năm 1980. Sau quyết định tăng lãi suất mới nhất này của Fed, chi phí lãi suất vay qua đêm của các ngân hàng bị đẩy lên trong khoảng từ 2,25% - 2,50%, mức cao nhất kể từ tháng 12/2018. Trong đó nếu chỉ tính riêng 2 lần tăng lãi suất gần nhất của tháng 6 và tháng 7, lãi suất đã tăng 1,5%.
“Dù tỷ lệ tăng việc làm diễn ra mạnh mẽ trong những tháng gần đây và tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức thấp, nhưng các số liệu gần đây cho thấy tiêu dùng và sản xuất đang yếu đi”, một tuyên bố sau cuộc họp của Fed cho biết. "Lạm phát vẫn đang tăng tốc, phản ánh sự mất cân bằng cung - cầu liên quan đến đại dịch, giá thực phẩm và năng lượng cao hơn, cũng như áp lực giá tăng diễn ra trên diện rộng hơn".
Các lần tăng lãi suất của Fed từ 1992 đến nay |
Đáng chú ý trong những tháng trước đây, Fed ghi nhận giá năng lượng cao hơn là một yếu tố khiến lạm phát tăng, nhưng đây là tháng đầu tiên Fed đưa thêm yếu tố “chi phí thực phẩm tăng” vào nhận định của mình.
Khi đại dịch Covid-19 tấn công nước Mỹ năm 2020, Fed đã tung ra một loạt các biện pháp khẩn cấp để hỗ trợ nền kinh tế, bao gồm giảm lãi suất xuống 0, khiến hoạt động vay gần như được miễn phí. Nhưng trong khi chính sách “đồng tiền dễ dãi" đó khuyến khích chi tiêu của các hộ gia đình và doanh nghiệp, nó cũng đồng thời là yếu tố thúc đẩy lạm phát và góp phần vào nền kinh tế tăng trưởng nóng hiện nay. Giờ đây, khi nền kinh tế không còn cần sự hỗ trợ từ Fed, họ đã và đang thực hiện các bước thắt chặt, nhất là tăng lãi suất. Điều này làm chậm đà tăng trưởng kinh tế và thậm chí khiến nguy cơ suy thoái gia tăng.
Trong ba thập kỷ qua, thông thường các quyết định tăng/giảm lãi suất chuẩn của Fed thường chủ yếu ở mức 25 điểm cơ bản và do đó cũng không tác động quá mạnh đến tăng trưởng kinh tế. Nhưng trước thực trạng lạm phát gia tăng quá mạnh đã buộc Fed vào tháng trước phải thực hiện một đợt tăng lãi suất gấp ba lần quy mô thông thường, đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 1994, Fed đưa ra mức tăng 75 điểm cơ bản. Và với mức tăng 75 điểm cơ bản hôm thứ Tư vừa qua, thì đây là lần đầu tiên trong lịch sử Fed tăng lãi suất chuẩn ở mức độ như vậy trong hai lần liên tiếp.
Kiềm chế lạm phát mà kinh tế không khủng hoảng?
Đây có lẽ là câu hỏi lớn nhất đặt ra hiện nay. Khi nhìn lại 11 chu kỳ thắt chặt tiền tệ gần đây nhất, Fed chỉ 3 lần tránh được suy thoái thành công. Trong mỗi chu kỳ đó, lạm phát đều thấp hơn mức hiện nay. Đây chính là điều đã khiến không ít nhà phân tích và thành viên tham gia thị trường lo lắng.
“Liệu nền kinh tế có thể chuyển đổi suôn sẻ từ allegro (đang tăng trưởng nhanh) sang adagio (chậm lại nhưng không rơi vào suy thoái) hay không còn rất nhiều nghi ngại và phụ thuộc vào thực trạng hiện tại của nền kinh tế và cách Fed điều hành chính sách từ thời điểm này”, David Kelly, Giám đốc chiến lược toàn cầu tại JPMorgan Asset Management nhận định.
Theo Seema Shah, Chiến lược gia trưởng tại Chief Global Investors cho rằng, chính sách của Fed không thể tác động trực tiếp đến lạm phát giá lương thực và năng lượng, trong khi việc tăng lãi suất cho đến nay hầu như không thể làm chậm các thành phần chính của CPI - vốn theo truyền thống, sẽ phản ứng nhanh hơn với CSTT. “Có cảm giác một cú hạ cánh nhẹ nhàng sẽ giống như một cú sút xa từ đây”, Seema Shah bình luận.
Trong khi đó, các nhà phân tích tại BlackRock cho biết trong một báo cáo: "Chúng tôi nghĩ rằng, một cuộc hạ cánh mềm là khó có thể xảy ra. Các NHTW hiện nay phải đối mặt với sự đánh đổi mạnh mẽ giữa tăng trưởng kinh tế và lạm phát. Chúng tôi hy vọng Fed sẽ chỉ thay đổi hướng đi trong năm tới, khi các tác động kinh tế của việc tăng lãi suất trở nên rõ ràng".
Trong thế khó của sự chấp nhận đánh đổi ấy, giới phân tích cho rằng Fed phải thực hiện thành công được “một hành động cân bằng tinh vi”, nếu không chiến lược của Fed vừa làm chậm tăng trưởng kinh tế trong khi lạm phát vẫn gia tăng. Lạm phát cao đáng kể và neo cao trong thời gian dài có thể dẫn đến mất niềm tin rằng Fed có thể cùng lúc thực hiện nhiệm vụ kép của mình là ổn định giá cả và việc làm tối đa.
Dù mức tăng 0,75% là rất mạnh nhưng nó cũng không nằm trong suy đoán của thị trường trong những ngày gần đây (thậm chí mức tăng 1% đã được nhiều người đặt cược 2 tuần trước đây khi số liệu CPI tháng 6 tiếp tục tăng mạnh). CPI tháng 6 tăng 9,1% so với cùng kỳ năm ngoái, tiếp tục leo thang từ mức tăng 8,6% trong tháng 5. Cùng với đó, tiền tiết kiệm đang eo hẹp đi ở nhiều hộ gia đình. Dữ liệu từ cơ quan phân tích kinh tế cho thấy, người Mỹ đang tiết kiệm ít hơn nhiều so với cách đây một năm. Cụ thể vào tháng 5, người Mỹ chỉ tiết kiệm được 5,4% thu nhập cá nhân khả dụng, giảm mạnh so với mức 12,4% cùng kỳ năm ngoái. Nhưng điểm tích cực là tỷ lệ thất nghiệp vẫn đang ở gần mức thấp nhất trong 50 năm. Một thị trường lao động mạnh mẽ liên tục đang mang lại cho Fed dư địa “thời gian” trong việc điều chỉnh lãi suất.
Chủ tịch Fed Jerome Powell đã khẳng định, rủi ro lớn nhất đối với nền kinh tế hiện nay là lạm phát dai dẳng chứ không phải suy thoái kinh tế. Trong cuộc họp báo sau khi kết thúc cuộc họp chính sách tháng 7, một phóng viên đã hỏi: "Nếu phải mắc sai lầm, ông sẽ chọn mắc sai lầm khi tăng lãi suất quá nhiều hay quá ít?". Chủ tịch Fed trả lời: "Chúng tôi đang cố gắng không mắc sai lầm", nhưng nhận định rủi ro khi tăng lãi suất quá ít và để lạm phát cao trở nên cố hữu sẽ "chỉ làm tăng chi phí đối phó với nó sau này". Hàm ý của ông Powell là nếu thực sự phải đánh đổi giữa lạm phát cao với rủi ro suy thoái thì chống lạm phát sẽ là lựa chọn của Fed hiện nay. Nhưng đây không phải là lựa chọn mà ai cũng đồng thuận. Chẳng hạn như Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, người đã xuất hiện trên tạp chí Wall Street Journal vào đầu tuần này với nhận định cho rằng, kế hoạch chống lạm phát của ông Powell là một "phương pháp chữa trị lạm phát đau đớn và không hiệu quả".