Thu hút FDI “xanh”

	[Infographic] FDI 4 tháng năm 2022
	Thu hút đầu tư vào công nghệ cao
	Việt Nam - điểm đến đầu tư hiệu quả và hấp dẫn

Nhiều về lượng, thấp về “chất”

Theo Tổng cục Thống kê, qua hơn 30 năm Việt Nam thực hiện chính sách mở cửa thu hút vốn FDI, các nhà đầu tư nước ngoài đã đầu tư vào hầu hết các ngành trong hệ thống phân ngành kinh tế quốc dân. Tính lũy kế đến ngày 20/2/2022, cả nước có 34.700 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký trên 418,8 tỷ USD. Vốn thực hiện lũy kế của các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài ước đạt gần 254,3 tỷ USD, bằng 60,7% tổng vốn đầu tư đăng ký còn hiệu lực. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm tỷ trọng cao nhất với trên 247,7 tỷ USD, chiếm 59,1% tổng vốn đầu tư. Tiếp theo là các lĩnh vực kinh doanh bất động sản với gần 64,4 tỷ USD (chiếm 15,4% tổng vốn đầu tư); sản xuất, phân phối điện với trên 36,2 tỷ USD (chiếm 8,7% tổng vốn đầu tư).

Các chuyên gia đến từ Đại học kinh tế Quốc dân (NEU) nhận định, dòng vốn FDI luôn được đánh giá là tạo ra những “điểm sáng” trong tăng trưởng kinh tế Việt Nam góp phần bổ sung nguồn vốn đầu tư, đẩy mạnh xuất khẩu, chuyển giao công nghệ, phát triển nguồn nhân lực và tạo việc làm, tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước…

Việt Nam đang có nhiều cơ hội để thu hút FDI “xanh”

Tuy nhiên, thực tế chất lượng của dòng vốn này vẫn chưa đạt như kỳ vọng. Cụ thể, chưa có nhiều dự án công nghệ cho tương lai, hướng đến phù hợp với công nghệ 4.0 và kinh tế số hay như các dự án hướng tới kinh tế xanh, đô thị xanh ít khí phát thải... Số lượng dự án đa phần có quy mô nhỏ, công nghệ thấp, thâm dụng lao động còn lớn, phân bố không đều, tỷ lệ vốn thực hiện trên vốn đăng ký còn thấp. Các hiện tượng chuyển giá, đầu tư “chui”, đầu tư “núp bóng” ngày càng tinh vi và có xu hướng gia tăng. Một số doanh nghiệp, dự án sử dụng lãng phí tài nguyên, đất đai, vi phạm chính sách, pháp luật về lao động, tiền lương, thuế, bảo hiểm xã hội, môi trường…

Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng, thực tế, một phần nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do năng lực quản lý của một số cơ quan nhà nước còn hạn chế, chưa dự báo được các tác động môi trường từ các dự án FDI; biện pháp quản lý còn bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu. Vấn đề quy hoạch, nhất là về quy hoạch môi trường chậm được ban hành, dẫn đến thiếu căn cứ thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư. Sự phối hợp của các cấp, các ngành trong kiểm soát các nguồn thải từ các dự án FDI chưa hiệu quả, đồng bộ, chặt chẽ. Một phần cũng do Việt Nam chưa có đủ kinh nghiệm và cơ chế, tiêu chuẩn môi trường để sàng lọc hiệu quả các dự án FDI…

Cơ hội đón dòng vốn chất lượng cao

Cuối năm 2021, Tập đoàn LEGO (Đan Mạch) đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác với Công ty Liên doanh TNHH Khu Công nghiệp Việt Nam - Singapore (VSIP) để xây dựng một nhà máy mới tại Việt Nam tổng mức đầu tư là hơn 1 tỷ USD. Đặc biệt, đây là nhà máy trung hoà carbon đầu tiên của tập đoàn này khi sử dụng năng lượng pin tại chỗ từ pin mặt trời do LEGO tự đầu tư và năng lượng xanh từ các dự án cung cấp năng lượng gần kề. LEGO cũng cùng với VSIP sẽ trồng 50.000 cây xanh tại Việt Nam để bù đắp cho những thảm thực vật bị chặt bỏ trong quá trình xây dựng nhà máy. Sự kiện này như một “dấu mốc xanh” trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài của Việt Nam, là tín hiệu tích cực cho thấy các dòng vốn chất lượng cao đang tìm đến nước ta. Điều này có thể nhận thấy rõ trong các dự án FDI những tháng đầu năm 2022, ngày càng có nhiều dự án có quy mô lớn, chất lượng cao.

Đơn cử như dự án Công viên Dược tại Việt Nam trị giá 500 triệu USD đã được ký kết hợp tác trong khuôn khổ chuyến thăm Ấn Độ của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, giữa Tập đoàn Phát triển khu công nghiệp Đại An (Hải Dương) với Công ty Sri Avantika Contractors Ltd., một tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực dược phẩm của Ấn Độ... Hay CTCP Công nghệ viễn thông Sài Gòn và Công ty Ecologic Engineering (Ấn Độ) đã ký thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực phát triển hạ tầng, công nghiệp và đổi mới sáng tạo với tổng vốn đầu tư đến 4 tỷ USD…

Bản thân các nhà đầu tư nước ngoài cũng đã xác định tăng trưởng xanh sẽ là yêu cầu bắt buộc trong thời gian tới và có những cam kết của riêng mình. Ông Thiều Phương Nam, Tổng giám đốc Qualcomm Việt Nam và Lào, Campuchia cho biết, nhận thức rõ biến đổi khí hậu và chuyển đổi xanh là vấn đề lớn của xã hội, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của các quốc gia. Chính vì vậy, Qualcomm cũng đã công bố cam kết của mình để thực hiện chuyển đổi xanh, đến năm 2030, sẽ giảm 50% lượng phát thải khí nhà kính và đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2040. Chiến lược chính của doanh nghiệp là áp dụng tối đa các biện pháp công nghệ mới nhất để giảm phát thải khí nhà kính ra môi trường.

Theo Ths. Hoàng Văn Cương, Ban nghiên cứu các vấn đề xã hội, Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương (CIEM), Việt Nam có thể học tập kinh nghiệm thu hút vốn FDI xanh từ một số nước, đơn cử như Thái Lan. Chính phủ Thái Lan khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài hợp tác với cơ quan nhà nước khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường, các dự án sử dụng nhiều lao động, xuất khẩu lao động, xuất khẩu sản phẩm, sử dụng nguyên liệu thô của Thái Lan. Về thuế nhập khẩu, các doanh nghiệp này được miễn giảm 50% thuế nhập khẩu đối với những sản phẩm mà Thái Lan chưa sản xuất được.

Bên cạnh chính sách ưu đãi, các chuyên gia cũng cho rằng cần xác định cụ thể danh mục ngành, lĩnh vực cần ưu tiên thu hút FDI như: công nghệ thông tin, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, thành phố thông minh, nghiên cứu phát triển, kinh tế xanh… Đặc biệt, chúng ta cần xây dựng các quy định, tiêu chuẩn như một bộ lọc mới nhằm lựa chọn các nhà đầu tư nước ngoài có công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường, có năng lực, khả năng chống chịu sức ép từ bên ngoài để giữ vững và bảo đảm an ninh quốc gia của đất nước. Đồng thời, thực hiện đa phương hóa, đa dạng hóa đối tác, hình thức đầu tư, đan xen lợi ích trong hợp tác đầu tư nước ngoài, kết nối hữu cơ với khu vực kinh tế trong nước, phù hợp với định hướng cơ cấu lại nền kinh tế và mục tiêu phát triển bền vững.

Theo Nghị quyết số 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030 tỷ lệ doanh nghiệp sử dụng công nghệ tiên tiến, quản trị hiện đại, bảo vệ môi trường, hướng đến công nghệ cao tăng 50% vào năm 2025 và 100% vào năm 2030; Nâng cao các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về sản phẩm, bảo vệ môi trường, tài nguyên và tiết kiệm năng lượng phù hợp với tiêu chuẩn của khu vực và thế giới; Không xem xét mở rộng, gia hạn hoạt động đối với những dự án sử dụng công nghệ lạc hậu, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, thâm dụng tài nguyên.

Cùng với việc Chính phủ tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách về FDI và nâng cao chất lượng quản lý FDI theo hướng xây dựng Chính phủ số, các chuyên gia kỳ vọng sẽ đạt được các mục tiêu đặt ra đối với đầu tư nước ngoài trong năm 2022 cũng như giai đoạn đến năm 2025, năm 2030 mà Nghị quyết 50-NQ/TW đã đặt ra.