Thực trạng chiếm rừng thành đất nông nghiệp: Đâu rồi cả cây và đất?

Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, việc giao rừng, khoán bảo vệ rừng đã thực hiện tốt công tác xóa đói, giảm nghèo nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào; góp phần ổn định trật tự an toàn xã hội, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc.

Các địa phương vẫn lơ là trong công tác quản lý rừng

Tuy nhiên, sau một thời gian dài thực hiện các chủ trương về giao rừng, khoán bảo vệ rừng đã nảy sinh các tồn tại. Nhiều chủ rừng lơ là trong công tác quản lý, bảo vệ rừng dẫn đến nhiều diện tích rừng được giao, khoán cho địa phương và người dân quản lý bị xâm hại nghiêm trọng. Đặc biệt, sự lơi lỏng trong quản lý rừng đã tạo điều kiện thuận lợi cho người dân “hô biến” hàng trăm ha rừng, đất rừng thành đất canh tác nông nghiệp. Đây là thực trạng chung đang diễn ra tại các tỉnh Tây Nguyên.

Gia Lai hiện có gần 900.000ha rừng, đất rừng được chính quyền địa phương phê duyệt theo 3 loại: rừng sản xuất 660.000ha, rừng phòng hộ 155.000ha và rừng đặc dụng gần 60.000ha. Trong đó, diện tích rừng giao cho cấp xã trực tiếp quản lý, bảo vệ có đến gần 300.000ha; đặc biệt có xã quản lý nhiều đến 10.000ha rừng...

Việc giao rừng cho cấp xã quản lý, bảo vệ mà không tăng thêm biên chế, chi phí, không có cán bộ chuyên trách nên không tránh khỏi tình trạng “cha chung không ai khóc”. Hơn nữa, người đứng đầu cấp xã, nhất là ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số thì hay ngại va chạm khi người có vi phạm, nên gặp khó trong việc xử lý, nhất là trong nạn phá rừng làm rẫy, thậm chí là tiếp tay cho lâm tặc chặt hạ gỗ trái phép của đồng bào dân tộc thiểu số.

Theo thống kê từ ngành chức năng, riêng năm 2014 tại Gia Lai trong 881 vụ vi phạm Luật Bảo vệ và Phát triển rừng, đã có tới 28 vụ phá rừng trái phép, 53 vụ vi phạm quy định về khai thác gỗ và lâm sản khác. Các chủ rừng (đơn vị quản lý rừng) cho biết, việc xâm hại rừng trái phép cũng có nhiều kiểu.

Diện tích đất rừng thuộc các tiểu khu gần thành phố, thị trấn có giá trị kinh tế cao, nên người dân thường xuyên lén chặt phá rừng lấn chiếm đất. Diện tích đất rừng nằm sâu ở các khe sông, suối không thể trồng rừng được, cũng bị chiếm dụng...

Theo ông Nguyễn Nhĩ, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Gia Lai, mức độ vi phạm của các đối tượng ngày càng tinh vi, manh động và có tổ chức chặt chẽ. Việc lơ là trong quản lý rừng của các chủ rừng không những tạo điều kiện cho người dân xâm lấn đất rừng để làm rẫy, mà còn bị lâm tặc lợi dụng người đồng bào dân tộc thiểu số nhằm tiếp tay cho thủ đoạn phá rừng.

Khi xẻ gỗ ra từng miếng nhỏ, lâm tặc thường thuê bà con người dân tộc thiểu số vận chuyển, với cách khai thác này rất dễ dàng qua mắt được cơ quan chức năng.

Thực tế tại địa phương này cho thấy, tình trạng xâm chiếm đất rừng trái phép lấy đất sản xuất tại các lâm phần do các chủ rừng quản lý thường xuyên xảy ra, song việc ngăn ngừa lại rất khó. Quá trình xâm hại rừng trái phép thường diễn ra theo cách người dân lợi dụng việc làm rẫy, nhất là vào mùa mưa lén chặt một vài cây bỏ đó.

Đến mùa khô cây bị chết thì “giải phóng” hiện trường, mở rộng đất sản xuất. Bên cạnh cách xâm hại rừng và đất rừng trên, không ít người dân lợi dụng chủ trương chuyển rừng nghèo sang trồng cao su đã lén chặt cây, chiếm đất sản xuất với mục đích để được nhận đền bù khi dự án thực hiện.

Ngoài những vụ xâm lấn nhỏ lẻ, tại Gia Lai cũng đã diễn ra một số vụ phá rừng với quy mô lớn để biến đất rừng thành đất nông nghiệp. Ví như, vụ phá rừng quy mô 700ha tại xã Pờ Tó, huyện Ia Pa (Gia Lai) thuộc lâm phần quản lý của Ban quản lý rừng Ayun Pa.

Và nữa, là vụ 700ha đất có rừng biến thành đất nông nghiệp, được nông dân sử dụng để trồng mì, mía xuất phát từ việc giao khoán quản lý, bảo vệ rừng theo Quyết định 178 của Thủ tướng Chính phủ. Điều đáng nói là trong quá trình tổ chức thực hiện Quyết định 178, thì chủ rừng có thực hiện đề án giao khoán rừng, song chưa được chính quyền địa phương phê duyệt đã tiến hành giao khoán rừng.

Tất cả những điều đó cho thấy, tình trạng vi phạm Luật Bảo vệ và Phát triển rừng đang diễn biến khá phức tạp, do dân số tăng nhanh, vấn đề di cư tự do, nhu cầu về quỹ đất để phát triển sản xuất nông nghiệp, nạn mua bán đất đai trái phép diễn ra ở nhiều nơi dưới nhiều hình thức khác nhau, nạn lâm tặc ngày càng sử dụng các hình thức khai thác gỗ tinh vi...

Trước thực trạng đó, Ban Chỉ đạo Tây Nguyên đã làm việc với tỉnh Gia Lai và các ban, ngành chức năng. Những vấn đề bất cập trong công tác quản lý, bảo vệ rừng ở cấp xã đã được đưa ra bàn nghị sự; nhiều phương án đã được bàn tới nhằm làm thay đổi việc giao rừng, khoán bảo vệ rừng…

Để công tác giao rừng, khoán bảo vệ rừng phát huy hiệu qua, ông Nhĩ đề xuất, nên có phương án hình thành các Ban Quản lý rừng cùng với lực lượng cấp cơ sở để quản lý, bảo vệ rừng sẽ hiệu quả hơn, bởi đây chính là lực lượng có chuyên môn và mang tính chuyên nghiệp cao.

Sau đó tiến tới việc giao khoán rừng đến tận hộ dân quản lý trên cơ sở có sự điều chỉnh về chế độ, chính sách để người dân thực sự được hưởng lợi và gắn bó cuộc sống với rừng.