Ký ức Lịch sử tiền tệ Việt Nam Lịch sử tiền tệ thế giới Ký sự ngân hàng Hình ảnh ngân hàng xưa

Tiền Đông Dương giai đoạn thực dân Pháp xâm lược Việt Nam lần thứ hai (1945 – 1954): Tiền hợp kim niken - đồng

Lâm.TV - 07:00 | 21/11/2025

Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp tái chiếm Sài Gòn, sau đó mở rộng ra đánh chiếm toàn Nam Bộ, khôi phục lại chế độ thực dân cai trị ở miền Nam. Ngân hàng Đông Dương được khôi phục lại ở Nam Kỳ và tiếp tục phát hành tiền tệ trong vùng chiếm đóng.

Trong thời gian này, Cục Quản lý tiền tệ của Pháp và Ngân hàng Đông Dương phát hành tiền giấy và tiền kim loại Đông Dương. Tiền kim loại gồm các mệnh giá 1 piastre và 50 cent chất liệu hợp kim niken - đồng; 20 cent, 10 cent và 5 cent chất liệu nhôm.

Tiền hợp kim niken - đồng

Tiền 1 piastre: Thay vì đồng xu 1 piastre được đúc bằng bạc như trước đây, trong hai năm 1946 và 1947, Ngân hàng Đông Dương cho đúc tại Paris (Pháp) đồng xu 1 piastre hợp kim niken - đồng. Mặt trước đúc nổi các họa tiết không khác gì so với đồng 10 cent, 20 cent hợp kim niken - đồng thời kỳ trước đó. Dòng chữ trên mặt trước đổi từ “REPUBLIQUE FRANCAISE” (Cộng hòa Pháp) thành dòng chữ “UNION FRANCAISE” (Liên hiệp Pháp) và dòng chữ “INDOCHINE FRANCAISE” (Đông Dương thuộc Pháp) trên mặt sau đổi thành “FEDERATION INDOCHINOISE” (Liên bang Đông Dương). Mặt sau đều có ký hiệu bảo an hình sừng sung túc và cánh chim.

Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền niken và hợp kim niken - đồng Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền bằng kẽm Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền bằng nhôm, tiền bạc ngoại thương

Các đồng xu đúc năm 1946 và 1947, ngoài việc xẻ cạnh răng cưa còn được xẻ rãnh dọc cạnh xu, trong rãnh có đúc ký hiệu“xx..xx..xx” để tăng tính bảo an. Ngoài ra trong năm 1947, Ngân hàng Đông Dương còn cho phát hành một khối lượng rất lớn đồng xu 1 piastre 1947 hợp kim niken - đồng không được xẻ rãnh hình răng cưa.

Loại tiền 1 piastre đúc năm 1946 và 1947 có hoặc không xẻ rãnh đều có đường kính là 34,5mm, dày 2,40mm, nặng 20gr.

Tiền niken - đồng 1piastre, 1946 - 1947 đường kính 34.5mm

Tiền 50 cent: Song song với việc cho phát hành loại tiền 1 piastre hợp kim niken - đồng, vào năm 1946, Ngân hàng Đông Dương cho đúc đồng xu 50 cent cũng bằng hợp kim niken - đồng tại Paris (Pháp). Họa tiết không khác gì so với đồng 50 cent bạc năm 1936. Vì đổi từ hợp kim bạc sang hợp kim niken - đồng nên dòng chữ “TITRE 0.900 POIDS 15 GR” đổi thành “BRONZE DE NICKEL”, ký hiệu bảo an có hình sừng sung túc và cánh chim thay đổi từ vị trí 7h và 5h ở phía trong vòng nguyệt quế sang vị trí 9h và 3h ngoài vòng nguyệt quế sát viền của đồng tiền. Đồng xu này vẫn được xẻ cạnh răng cưa để tăng tính bảo an cho đồng tiền.

Tiền niken - đồng 50 cent, 1946 đường kính 29mm

Nguồn: Tác phẩm ''Lịch sử đồng tiền Việt Nam'' của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
Biên tập: Mạnh - Thắng | Đồ họa: Văn Lâm

Lâm.TV

Tin khác

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 4 (1903 -1907)

Căn cứ vào Nghị định ngày 21/01/1875, Nghị định 20/02/1888, 16/5/1900 và Sắc lệnh ngày 10/6/1903, Ngân hàng Đông Dương cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá: 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 3 (1898-1903)

Căn cứ vào hai Nghị định ngày 21/01/1875 và 20/02/1888, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres theo yêu cầu của Bộ thuộc địa Pháp. Về cơ bản, họa tiết, kích thước và chất liệu giấy của các tờ tiền này không thay đổi so với kỳ 2, riêng tờ 1 piastre có nền màu xanh được đổi thành màu đỏ. Ngoài ra, 3 loại mệnh giá 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres có in trực tiếp địa danh nơi phát hành trên tờ tiền

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 2 (1893-1896)

Hiệp ước Quý Mùi, còn gọi Hiệp ước Hác - Măng (Har-mand), ký ngày 25/8/1883 giữa thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn đã chính thức thừa nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc và Trung Kỳ, cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kỳ để nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh được sáp nhập vào Bắc Kỳ. Triều đình nhà Nguyễn chỉ còn cai quản vùng đất Trung Kỳ, nhưng mọi việc đều phải thông qua viên Khâm sứ Pháp ở Huế. Trên cơ sở 2 Nghị định ban hành ngày 21/01/1875 và 20/02/1888 và để củng cố vai trò cai trị, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục in thêm và phát hành ba loại mệnh giá tương tự như tiền giấy giai đoạn 1875 - 1893, nhưng có một số đặc điểm khác như sau:

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923

Một năm sau ngày thành lập chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Sài Gòn (ngày 10/4/1875), song song với việc phát hành tiền kim loại, Ngân hàng Đông Dương đã cho phát hành tiền giấy. Tiền giấy của Ngân hàng Đông Dương được ấn định giá trị song bản vị vàng và bạc đáp ứng các chức năng của tiền tệ. Ưu điểm của tiền giấy là có thể in nhiều mệnh giá khác nhau, tiện lợi cho việc lưu thông, cất trữ và thu hồi. Vì vậy, trong thời kỳ 10 năm đầu thế kỷ XX, giá trị tiền giấy chiếm tới 85% tổng giá trị tiền đưa vào lưu thông. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do người dân vẫn có thói quen tiêu dùng tiền kim loại truyền thống hình tròn lỗ vuông bằng đồng hoặc kẽm hoặc kim loại quý của triều Nguyễn, nên tiền giấy trong giai đoạn đầu chủ yếu chỉ lưu hành ở một vài thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng và thường được đóng dấu hoặc viết tay địa danh phát hành.

Tiền phát hành chung cho ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia (1953 - 1955)

Ngày 30/8/1945, sau Cách mạng Tháng Tám, Bảo Đại thoái vị, làm cố vấn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 8/3/1949, ông ký với Tổng thống Pháp thỏa thuận công nhận Việt Nam, Lào, Campuchia độc lập trong Liên bang Đông Dương thuộc Liên hiệp Pháp. Từ đó, Pháp ngừng phát hành tiền Đông Dương, năm 1951 cho phép ba nước phát hành riêng, lưu thông chung. Ở Việt Nam, thời Bảo Đại có bộ tiền nhôm 1953 mệnh giá 10, 20, 50 xu, hay còn gọi là “đồng xu Ba cô”. Đồng 50 xu: mặt trước ba thiếu nữ, dòng “QUỐC GIA VIỆT NAM” và năm 1953; mặt sau ghi mệnh giá, và chữ “VIỆT NAM”.

Tiền Đông Dương - Indochine (1885 - 1945): Tiền bằng đồng

Kể từ khi kinh thành Huế thất thủ (1885) đến ngày Nhật đảo chính Pháp (3/9/1945), Ngân hàng Đông Dương đã đưa vào lưu thông 210 mẫu đồng tiền kim loại Đông Dương Indochine, gồm 12 mệnh giá, bằng nhiều chất liệu khác nhau (bạc, đồng, niken, nhôm và kẽm). Đó là các loại mệnh giá: 1 piastre; 50 cent, 20 cent, 10 cent, 5 cent, 1 cent, 1/2 cent, 1/4 cent, 1/5 cent, 1/6 cent và 1 Tael, 1/2 Tael dùng cho việc giao dịch ngoại thương với nước khác. Ngoài 210 mẫu trên, trước thời điểm thành lập Liên bang Đông Dương (17/10/1887), Ngân hàng Đông Dương đã đưa vào lưu thông 6 mẫu đồng tiền kim loại Cochinchine với 5 mệnh giá khác nhau.

Tiền Nam Kỳ thuộc Pháp - Cochinchine (1875 – 1885) - Tiền Bằng Bạc

Tiền kim loại bạc đúc trong giai đoạn này có 4 loại mệnh giá khác nhau: 1 piastre, 50 cent, 20 cent và 10 cent. Đồng 1 piastre được người dân quen gọi là “Đồng bạc Đông Dương” hay “Đồng bà đầm” nhằm phân biệt với đồng 8 Reals của Mê hi cô còn được gọi là đồng “Hoa xòe”, “Con cò” hay “Con ó”.

Tiền Đông Dương giai đoạn 1875-1945

Trong giai đoạn này, việc lưu hành tiền Đông Dương được phân chia làm hai thời kỳ khác biệt. Thời kỳ đầu từ ngày 21/01/1875 (Ngân hàng Đông Dương thành lập) đến ngày 05/7/1885 (kinh thành Huế thất thủ), được gọi là Nam Kỳ thuộc Pháp (Cochinchine). Thời kỳ sau bắt đầu từ sau ngày 05/7/1885 đến ngày 29/07/1941 (Nhật và Pháp ký hiệp ước phòng thủ chung Đông Dương), được gọi là thời kỳ Pháp thuộc.

Tiền do Ngân hàng Đông Dương phát hành (1874-1955)

Ngày 1/9/1858, Liên quân Pháp - Tây Ban Nha nổ súng đánh chiếm bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng), mở đầu cuộc xâm lược Việt Nam. Từ năm 1862 đến năm 1884, triều đình Huế lần lượt ký các Hòa ước đầu hàng Pháp. Sự kiện Kinh đô Huế thất thủ (05/7/1885) đã chấm dứt quyền lực tuyệt đối của triều đình nhà Nguyễn.

Tiền thời vua Bảo Đại (1925 - 1945)

Vua Bảo Đại tên là Nguyễn Phúc Vĩnh Thuỵ, con của vua Khải Định, lên ngôi năm 1925, niên hiệu là Bảo Đại. Tiền thời vua Bảo Đại có các loại bằng đồng, bạc và vàng.

Cà phê với CEO

Những biến số nào đang ảnh hưởng tới mục tiêu tăng trưởng và thị trường chứng khoán?

Với triển vọng tăng trưởng tích cực, định giá cổ phiếu Việt Nam vẫn đang ở vùng hấp dẫn.

Tạo dư địa cho ví điện tử phát triển an toàn, lành mạnh

Sandbox tạo một “vùng an toàn pháp lý có thời hạn” để thử nghiệm sản phẩm, công nghệ và mô hình kinh doanh mới.

Kinh tế xanh – hướng đi chiến lược để tăng sức cạnh tranh

Nhìn một cách tổng thể, kinh tế xanh đang hội tụ cả lợi ích kinh tế và lợi ích khí hậu.

ĐỌC NHIỀU

Fed được dự báo sẽ cắt giảm lãi suất thêm 2 lần trong năm 2026

Với việc Fed gần như chắc chắn sẽ cắt giảm lãi suất trong tháng 12, hiện các nhà đầu tư đã bắt đầu tìm kiếm manh mối về động thái chính sách của Fed trong năm 2026. Trong khi nhiều công ty môi giới lớn dự báo Fed có thể cắt giảm lãi suất thêm hai lần nữa

NHTW Nhật sẽ tăng lãi suất trong tháng 12

NHTW Nhật Bản (BoJ) có khả năng sẽ tăng lãi suất vào tháng 12 và chính phủ của Thủ tướng Sanae Takaichi dự kiến sẽ chấp nhận quyết định này, Reuters dẫn lời ba nguồn tin chính phủ quen thuộc với các cuộc thảo luận cho biết.

API định hình lợi thế cạnh tranh của ngân hàng

Gần 40% ngân hàng đã phát triển API ngoài danh mục cơ bản và chủ động khai thác API như một mô hình kinh doanh mới. Thị trường Open Banking toàn cầu được dự báo sẽ đạt khoảng 43,15 tỷ USD vào năm 2026, tăng trưởng kép khoảng 24,4%.

Phố Wall đi ngang trước thềm cuộc họp Fed

Phiên giao dịch ngày 4/12 (rạng sáng 5/12 theo giờ Việt Nam) trên Phố Wall khép lại với trạng thái lình xình nhưng đầy tính thăm dò, khi các chỉ số chính biến động nhẹ trong bối cảnh nhà đầu tư chờ đợi loạt dữ liệu kinh tế quan trọng và quyết định chính sách lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vào tuần tới. Sự thận trọng bao trùm khiến thị trường đi ngang, song vẫn duy trì gần mức cao nhất mọi thời đại, phản ánh kỳ vọng tương đối tích cực về chu kỳ tiền tệ sắp tới.

Pháp lý cho tài chính vi mô ngày càng hoàn thiện

NHNN đang lấy ý kiến hoàn thiện Dự thảo Thông tư quy định về xếp hạng tổ chức tài chính vi mô (TCVM). Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm tiêu chuẩn hóa việc đánh giá sức khỏe tài chính, năng lực quản trị và mức độ tuân thủ pháp luật của các tổ chức này.