Trong khó khăn, kết quả bội chi, nợ công vẫn là điểm sáng

Đảm bảo nguồn cho gói đầu tư lớn nhất từ trước đến nay

Trước hết, về tình hình thực hiện dự toán năm 2020, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết dự toán năm 2020 được xây dựng trên nền khá cao, với kế hoạch tăng trưởng lên tới 6,8%, giá dầu dự toán 60 USD/thùng, kim ngạch xuất nhập khẩu tăng 7 – 9%. Do đó, dự toán thu nội địa tăng 10%, trên con số thực hiện cũng tăng 9,9% của năm 2019.

Trong điều kiện dự toán cao, khi dịch Covid-19 bất ngờ xảy ra, chúng ta đã lập tức có các chính sách phản ứng khá kịp thời. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách gia hạn, giãn thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), thuế GTGT, tiền thuê đất, sau đó trình Quốc hội ban hành Nghị quyết giảm 30% thuế TNDN, giảm 30% thuế bảo vệ môi trường với nhiêu liệu bay, chính sách về thuế thu nhập cá nhân, thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với ô tô….

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng phát biểu tại Phiên họp tổ sáng 2/11

Trong 10 tháng qua, kết quả thực hiện các chính sách này đã đạt gần 100 nghìn tỷ đồng. Trong đó, riêng tiền thuê đất của 128.619 doanh nghiệp, trong đó có 56.280 hộ, cá nhân kinh doanh được gia hạn với số tiền là 66.700 tỷ đồng, gia hạn thuế TTĐB với ô tô trong nước đạt 10.000 tỷ đồng. Miễn giảm các loại thuế phí khoảng 23.000 tỷ đồng, ước cả năm khoảng 30.000 tỷ đồng. Đối với thị trường chứng khoán, khi dịch xảy ra, Bộ Tài chính đã giảm nhiều loại phí về 0, kéo dài thời gian gia hạn đến 30/6/2021.

Trong khi thực hiện các chính sách như vậy, nhiều khoản chi lại tăng lên. Trước tiên là đảm bảo vốn đầu tư 470 nghìn tỷ đồng theo dự toán, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kích cầu trong nước, làm nền tảng cho các kỳ tiếp theo. Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, cùng với số vốn năm trước chuyển sang, tổng số vốn đầu tư năm nay khoảng 630.000 tỷ đồng, là gói đầu tư hàng năm lớn nhất từ trước đến nay. Cùng với đó, 10 tháng qua chúng ta đã chi khoảng 17.800 tỷ đồng cho công tác phòng chống dịch, hỗ trợ người dân.

Trước tình hình này, từ kỳ họp trước Chính phủ đã báo cáo Quốc hội về việc triệt để tiết kiệm, cắt giảm 70% kinh phí hội nghị, công tác, cùng với 10% tiết kiệm chi thường xuyên. Đến nay, tổng số tiết kiệm chi thường xuyên đạt khoảng 17,4 nghìn tỷ đồng chỉ riêng ở trung ương. Ngoài ra, với tình hình lũ lụt nghiêm trọng ở miền Trung vừa qua, Chính phủ cũng có những chính sách hỗ trợ mới từ ngân sách trung ương để giúp đồng bào sớm ổn định cuộc sống, phục hồi sản xuất, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết.

Nợ công giảm, bội chi đạt mục tiêu kế hoạch 5 năm

Trong bối cảnh đó, ước tính mức thu năm nay giảm khoảng 190.000 tỷ đồng so với dự toán. Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội đề xuất tăng bội chi, tăng chi cho phòng chống dịch, nhưng trong phạm vi phải đảm bảo ổn định vĩ mô cho các năm tiếp theo, một yếu tố vô cùng quan trọng.

Cụ thể, nếu thu đủ được từ cổ phần hoá thì mức bội chi năm nay tăng lên khoảng 4,99% GDP chưa điều chỉnh, tương đương 5,59% GDP theo cách tính mới. Nợ công tăng lên 57,4% GDP, dưới trần Quốc hội cho phép là 65%. Xét từ mức đỉnh của năm 2016 là 63,7% GDP thì đây cũng là kết quả rất tốt, có được nhờ sự phấn đấu, tích luỹ của các năm gần đây tạo dư địa cho điều hành, trong khi chúng ta vẫn đảm bảo chi đầu tư, chi an sinh xã hội. Với kết quả của năm nay thì mức bội chi 5 năm bình quân đạt 3,8%, đạt mục tiêu dưới 3,9% của kế hoạch 5 năm theo kế hoạch, một kết quả rất tích cực, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nêu rõ.

Đặc biệt, chất lượng nợ công đã ngày càng được cải thiện so với giai đoạn năm 2013 – 2015. Trong khi giai đoạn trước, thời hạn danh mục trái phiếu Chính phủ (TPCP) khoảng 2,9 năm, lãi suất 11 – 12%/năm, phải đảo nợ thường xuyên, thì nay với nhiều nỗ lực cơ cấu lại, thời hạn danh mục TPCP đã lên trên 8 năm. Từ đầu năm đến nay, Bộ Tài chính đã điều hành vay hơn 200.000 tỷ đồng để trả nợ gốc và bám sát tiến độ giải ngân, thay vì vay theo kế hoạch. Các khoản vay này có kỳ hạn vay trên 13 năm trong khi lãi suất chỉ 2,9%, là mức thấp hơn cả lãi suất vay ưu đãi và không bị tác động tỷ giá. Mức vay này cũng là điều kiện tốt để chúng ta đàm phán vay quốc tế có lợi hơn.

Với những kết quả này, mặc dù năm 2020 chúng ta giảm thu, tăng bội chi nhưng Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng khẳng định tình hình tài chính ngân sách vẫn là điểm sáng. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng lưu ý vấn đề nợ đọng thuế sẽ tăng vì doanh nghiệp khó khăn. Mặc dù chúng ta đã gia hạn thời gian nộp thuế, nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn đang gặp khó khăn. Bên cạnh việc tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm vẫn tiếp tục được chú trọng để hạn chế sai sót, sơ hở.

Tiếp tục “thắt lưng buộc bụng” để đảm bảo chi đầu tư, an sinh

Một vấn đề nữa được Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng dành nhiều thời gian phân tích là về dự toán ngân sách năm 2021. Theo Bộ trưởng, dự tính tăng trưởng GDP năm tới ở mức 6 – 6,5% là khá cao, nhất là khi quy mô GDP năm sau tính theo cách mới cao hơn 25%. Trong khi đó, tình hình dịch bệnh vẫn rất khó dự đoán, khó khăn kinh tế dự kiến còn kéo dài vài năm. Như vậy, vài năm tới còn phải tiếp tục “thắt lưng buộc bụng” để tập trung cho an sinh xã hội, đầu tư phát triển, giữ ổn định vĩ mô. “Không thể một chốc một lát mà cất cánh được ngay, dù được thế thì rất đáng mừng”, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nhận định.

Dựa trên kinh nghiệm và tình hình thực tế, Bộ Tài chính đã đề xuất phương án thận trọng và báo cáo chính thức với Thủ tướng về đề nghị tăng thu ngân sách năm tới chỉ ở mức 5 – 7%, với mức tăng GDP khoảng 6 – 6,5%.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng phân tích, từ kinh nghiệm thực tế những năm 2012 -2014, giai đoạn kinh tế đi lên sau khó khăn thì tăng thu nội địa chỉ bằng một nửa mức tăng GDP danh nghĩa (gồm GDP thực tế cộng với lạm phát, tức là nếu GDP tăng 6%, lạm phát 4% thì tăng GDP danh nghĩa là 10%). Điều này chắc chắn lặp lại trong thời gian tới, bởi 93 - 94% doanh nghiệp của chúng ta là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, nên phải có thời gian dài để phục hồi. Do đó, phương án dự toán trình ra Quốc hội lần này có mức tăng thu nội địa là 5 - 6%, là phương án đã được làm việc rất kỹ với các địa phương, bộ ngành để thông qua trước khi trình.

Cũng trong dự toán 2021, mức dự toán thu khoảng 1,34 triệu tỷ đồng, tỷ lệ huy động vào ngân sách giảm còn 15,5% GDP sau điều chỉnh. Mặc dù tỷ lệ huy động giảm so với trước, song Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết nếu so sánh trong khu vực Asean 5 thì tỷ lệ này là tương tự.

Với dự tính kinh tế có thể còn khó khăn trong vài 3 năm tới, trong điều kiện cần tăng nguồn lực cho đầu tư phát triển, Bộ Tài chính đã chủ động xây dựng phương án, đề xuất đưa bội chi 2021 lên 5% GDP (chưa điều chỉnh), tương ứng 4% GDP đã điều chỉnh. Theo đó, đã có 109.000 tỷ đồng tăng thêm dành cho đầu tư. Tuy nhiên tổng chi NSNN năm 2021 vẫn giảm khoảng 58.000 – 60.000 tỷ đồng so với năm 2020, do đó vẫn phải “thắt lưng buộc bụng” trong chi thường xuyên.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nhấn mạnh, trong điều kiện giảm tổng chi như vậy thì dự toán chi năm 2021 cho đầu tư đã tăng lên 28,3% tổng chi, là mức cao nhất từ trước đến nay. Đây là yếu tố rất quan trọng để tạo thuận lợi sự phát triển kinh tế, cơ sở hạ tầng, kích cầu trong nước của giai đoạn sau. Cùng với đó, 3 Chương trình mục tiêu quốc gia vẫn tiếp tục ưu tiên. Đó là lý do chi thường xuyên sẽ càng khó khăn, trong đó có chi cho cải cách tiền lương đã phải lùi lại. “Dự toán năm 2021 – 2025 là mức phải phấn đấu, các chỉ tiêu khó có thể khẳng định, không phải như giai đoạn 2016 – 2020 khi chúng ta nắm tình hình chắc hơn”, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nói.

Cơ cấu lại chính sách thu nội địa là vấn đề cấp bách

Trình bày chi tiết hơn về kế hoạch tài chính ngân sách giai đoạn tới, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết với dự kiến tốc độ tăng trưởng GDP 5 năm tới khoảng 6,5 – 7% (theo dự thảo văn kiện Đại hội Đảng) và dự kiến khó khăn kéo dài vài ba năm thì ước tổng thu khoảng 7,8 triệu tỷ đồng, xấp xỉ 1,2 lần giai đoạn năm 2016 – 2020. Trong đó, xác định tỷ lệ huy động cũng giảm xuống theo quy mô GDP mới. Các khoản thu như xổ số, xuất nhập khẩu, dầu thô... sau khi tính toán lại chỉ bằng một nửa giai đoạn năm 2016 – 2020. Khoản thu từ dầu hiện chỉ bằng khoảng 1,5% tổng thu ngân sách thay vì 10% như giai đoạn trước. Thu từ xuất nhập khẩu giảm mạnh theo cắt giảm thuế quan. Như vậy, cơ cấu lại chính sách để tăng thu nội địa đang là vấn đề cấp bách.

Trong khi đó, tổng mức chi 5 năm dự kiến 9,7 triệu tỷ đồng, trong đó chi đầu tư khoảng 2,75 triệu tỷ đồng. Trong giai đoạn vừa qua, kế hoạch vốn đầu tư công là 2 triệu tỷ đồng nhưng mức thực hiện thực tế tới 2,2 triệu tỷ đồng do địa phương có nguồn tăng thu xổ số, từ đất, trong khi phần chi của ngân sách trung ương hụt.

Đánh giá về con số vốn đầu tư dự tính 2,75 triệu tỷ đồng cho giai đoạn tới, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho rằng đây là mức có thể đạt được nhưng còn nhiều rủi ro do NSTW bị ảnh hưởng nên chính sách điều tiết sẽ phải tính toán lại, các khoản thu quan trọng của NSTW giảm sâu như thu từ dầu thô, xuất nhập khẩu…. Trong khi đó, các địa phương lớn có điều tiết thì tốc độ tăng thu nội địa không cao, đây là những vấn đề rất khó với NSTW.

Với mức đầu tư công 2,75 triệu tỷ đồng thì bội chi NSNN khoảng 4%. Tuy nhiên, điều mà Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng rất băn khoăn là rủi ro trong huy động vốn cho đầu tư phát triển. Đến giai đoạn 2021 – 2025, con số này khoảng 650.000 tỷ đồng mỗi năm, là mức rất lớn, gấp khoảng 1,4 – 1,5 của kỳ này hàng năm. Nếu không huy động được vốn thì cũng rủi ro, hoặc huy động được nhưng chi phí huy động cao thì có hại cho nền kinh tế. Đây là những vấn đề mà tại kỳ họp này, Quốc hội cần quan tâm, thảo luận để định hướng cho kỳ tới, Quốc hội 15 sẽ quyết định.