Trung Quốc có tái diễn hình ảnh của Nhật Bản 1990?

Ảnh minh họa

Theo số liệu của Cơ quan Thống kê Quốc gia Trung Quốc công bố ngày 14/7, tốc độ tăng trưởng GDP quý II/2015 của Trung Quốc đạt 7%, giữ nguyên như tốc độ của quý I. Mức tăng trưởng của quý II như vậy vượt nhẹ so với các dự báo đưa ra trước đó và cho thấy dấu hiệu của sự ổn định, đồng thời báo hiệu GDP cả năm nay có thể vẫn đạt mức 7% như mục tiêu đặt ra.

Tuy nhiên, ngay cả khi nền kinh tế của Trung Quốc có dấu hiệu phục hồi và ổn định thì nỗi ám ảnh về nguy cơ kinh tế nước này rơi vào tình trạng đình trệ, lạm phát quá thấp như Nhật Bản đã gặp phải cách đây hơn hai thập kỷ.

Mặc dù các nghiên cứu của Oxford Economics và Tập đoàn HSBC đi đến những kết luận khác nhau, nhưng điểm chung mà cả hai nghiên cứu đều chỉ ra là nền kinh tế Trung Quốc đang cho thấy những điểm rất giống với kinh tế Nhật Bản cách đây 3 thập kỷ. Giai đoạn những năm 1980, kinh tế Nhật Bản liên tục đạt mức tăng trưởng khá cao cho đến khi có sự bùng nổ của thị trường bất động sản và bong bóng thị trường chứng khoán (TTCK) vào năm 1990.

Trung Quốc cũng vậy, trong nhiều năm qua, tăng trưởng cao dựa trên vay nợ đã thúc đẩy giá bất động sản tăng vọt, trong khi TTCK cũng tăng trưởng nhanh chóng và lọt vào tốp dẫn đầu toàn cầu.

Diễn biến tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc và Nhật Bản giai đoạn 1980 - 2014

Trong phân tích của mình, Oxford Economics thấy rằng, các nhà dự báo khi đó rất chậm nhận ra tiềm năng phát triển của Nhật Bản đã bị sụt giảm xuống mạnh như thế nào sau khi bị “vỡ trận” năm 1990 cũng như những tác động lâu dài của nó. Minh chứng là sau cú sốc 1990, vẫn có rất nhiều các dự báo tăng trưởng lạc quan về kinh tế Nhật Bản xuất hiện mà bỏ qua nhiều yếu tố nội tại đã hiện hữu khi đó như tình trạng dân số già.

Một điều tương tự dường như cũng đang tái diễn với các nhà quan sát Trung Quốc. Trong khi các dự báo trung hạn hầu hết đã nhất trí hạ tăng trưởng GDP xuống, nhưng đa số vẫn có cái nhìn lạc quan, đặc biệt khi xem xét đến yếu tố nhân khẩu học.

"Một phần tư thế kỷ trước, nền kinh tế Nhật Bản có những số liệu tăng trưởng khá giống với Trung Quốc ngày nay" – chuyên gia kinh tế Adam Slater của Oxford Economics nhìn nhận. "Điều này có thể xem là một lời cảnh báo cho các nhà quan sát và các nhà đầu tư tại Trung Quốc hiện nay.

Đặc biệt là một số tín hiệu đáng lo ngại tương tự đang hiện diện tại Trung Quốc như căn bệnh kinh niên về đầu tư quá mức; nợ khu vực tư nhân cao; thị trường tài sản bong bóng”- Chuyên gia này nhấn mạnh.

Giai đoạn 1985-1990, tăng trưởng kinh tế Nhật Bản đạt mức trung bình 5%/năm. Nền kinh tế này chiếm 8% nhập khẩu của thế giới; chiếm 12% GDP toàn cầu và 57% GDP của khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Còn Trung Quốc ngày nay thì sao? Trung Quốc hiện chiếm 10% nhập khẩu thế giới; 11,5% GDP toàn cầu và 38% GDP của châu Á - Thái Bình Dương. TTCK của Trung Quốc năm 2015 so với Nhật Bản năm 1989 cũng có sự tăng trưởng ngoạn mục giống nhau. Những con số trên một lần nữa cho thấy sự khá tương đồng giữa kinh tế Trung Quốc ngày nay với Nhật Bản giai đoạn 1990.

Tất nhiên các nghiên cứu cũng chỉ ra, kinh tế Trung Quốc năm 2015 có rất nhiều điểm khác biệt so với Nhật Bản năm 1990. Bởi, Trung Quốc khởi đầu từ một mức độ thấp hơn nhiều so với mức độ phát triển và thu nhập của Nhật Bản vào năm 1990. Đồng thời với tư cách là một nền kinh tế mới nổi, Trung Quốc còn nhiều dư địa cho phát triển.

Hơn thế nữa, Chính phủ và NHTW Trung Quốc trong nhiều năm qua đã có những chuẩn bị quan trọng (như dự trữ ngoại hối) nên có thể hoàn toàn tiến hành các biện pháp kích thích kinh tế trong trường hợp cần thiết.

Mặc dù vậy, cả HSBC và Oxford đều cảnh báo, Trung Quốc cần tránh việc lặp lại những chính sách sai lầm của Nhật Bản trước đây khiến kinh tế rơi vào vòng đình trệ. Đơn cử theo HSBC, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc cần phải hành động quyết liệt hơn để tránh rơi vào vòng xoáy giảm phát.

“Với nhu cầu toàn cầu khó có khả năng tăng mạnh như trước năm 2008 hay giai đoạn những năm 1980, Trung Quốc cần nới lỏng chính sách thêm và sớm hơn nữa” – Chuyên gia kinh tế trưởng của HSBC tại Trung Quốc Qu Hongbin khuyến nghị và cho biết thêm: “Trung Quốc đã áp dụng một số bài học từ Nhật Bản nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm”.