Trùng tu di tích ở Hà Nội: Bao giờ hết “sự cố”?

Từ “trùng” đến “chu di” di tích

Chùa Sổ thường được biết đến với tên gọi Hội Linh quán, được xếp hạng di tích nghệ thuật kiến trúc quốc gia ngày 3/2/1986. Đây là một trong những ngôi chùa hiếm hoi còn giữ được dấu tích nền móng thời Mạc (1527), hệ thống di vật ở chùa cho thấy có sự giao thoa phát triển đặc sắc của điêu khắc, kiến trúc Mạc, Lê Trung Hưng và Nguyễn.

Từ năm 2010, chùa Sổ nằm trong danh sách các di tích xuống cấp và lập kế hoạch trùng tu. Đến trung tuần tháng 3 năm nay, UBND huyện Thanh Oai có quyết định chính thức trùng tu chùa Sổ, nhưng nói rõ việc trùng tu không tiến hành trước mùa mưa bão năm nay.

Song chẳng hiểu vì lý do gì, ngày 13/5/2014, chùa Sổ vẫn được thi công tu bổ, tới khi được phát giác thì mọi thứ ở ngôi chùa này đã gần như “chùa tan, mái nát”. Khi thực hiện việc tu bổ, đơn vị thi công không làm nhà bao che trong khi hạ giải cấu kiện, thành phần kiến trúc, những cấu kiện gốc của di tích bị ảnh hưởng bởi cách làm “thuần túy” của công nhân. Hạng mục Tam Bảo đã hạ giải hết phần mái nhưng toàn bộ hệ kết cấu gỗ chưa được đánh dấu ký hiệu theo thành phần trên bản vẽ kiến trúc vào các cấu kiện trước khi hạ giải.

Khi đoàn thanh tra của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) cũng như TP. Hà Nội xuống hiện trường tu bổ chùa Sổ, đập vào mắt mọi người là ngổn ngang mảnh vỡ của ngói, vôi vữa, gạch vỡ, những hoành, những cột trốn, những mảng chạm từ thời Lê… Lại có cả việc đơn vị thi công đang xây một tòa nhà mục giác, song hạng mục “đặc biệt” này không có trong thiết kế thi công.

Chuyên viên Cục Di sản, ông Nguyễn Minh Khang thẳng thắn nói: “Việc hạ giải, xây hạng mục mới vi phạm Luật Di sản văn hóa, trái với nguyên tắc trùng tu di tích”. Ngay lập tức, Sở VH-TT&DL Hà Nội đã lập biên bản, yêu cầu dừng thi công tu bổ chùa Sổ, báo cáo toàn bộ quá trình lập, triển khai dự án, đề xuất biện pháp khắc phục.

Chùa Sổ “tan nát” trước khi bị cơ quan cấp cao “sờ gáy”

Khắc phục và hướng đến “đi tắt đón đầu”

Tại thời điểm này, sau khi có yêu cầu của Sở VH-TT&DL, Công ty xây dựng số 10 đã che phủ bạt lên toàn bộ Tam Bảo để phòng chống mưa bão, nhà bao che cho công trình chuẩn bị cho việc tu bổ thời gian tới cũng đã được dựng lên. Toàn bộ gạch ngói vỡ sau khi hạ giải đã được dọn sạch sẽ. Phía trên mái, các bờ nóc, bờ giải, góc đao, hệ hoành, thượng lương cơ bản đã hạ giải hết.

Đối với những cấu kiện, thành phần kiến trúc của di tích còn lại đang tiến hành đánh dấu ký hiệu để hạ giải. Những cấu kiện đã hạ giải, đơn vị thi công sẽ đối chiếu với ảnh chụp trước đó để so sánh, thực hiện việc đánh dấu tránh nhầm lẫn.

Toàn bộ những viên gạch bó mang phong cách thời Mạc đã được bảo quản, che bằng bạt xây dựng. Theo dự kiến, hết tháng 7 này, việc dựng nhà bao che và đánh dấu được hoàn thành. Sở VH-TT&DL Hà Nội giao cho Ban quản lý di tích danh thắng Hà Nội hướng dẫn, kiểm tra việc khắc phục những thiếu sót tại di tích chùa Sổ. Trên cơ sở báo cáo kết quả thực hiện của Ban quản lý di tích danh thắng và báo cáo toàn bộ quá trình lập, triển khai thực hiện dự án của UBND huyện Thanh Oai, Sở VH-TT&DL Hà Nội sẽ có ý kiến đối với việc thi công tiếp theo của dự án.

Sau vụ việc đáng tiếc ở chùa Sổ, ông Tô Văn Động – Giám đốc Sở VH-TT&DL Hà Nội cho biết: “Với tư cách là cơ quan quản lý Nhà nước, chúng tôi đã và đang xây dựng hàng loạt quy chế liên quan đến việc bảo vệ, tôn tạo, trùng tu… di tích. Quy chế mới nhất sẽ rất dễ hiểu để cho tất cả mọi người khi muốn làm gì đối với di tích lịch sử phải thực hiện đúng quy trình, quy định. Tôi mong rằng, với hàng loạt những quy chế được đưa ra tập huấn, được tuyên truyền, phổ biến thì công tác quản lý tôn tạo di tích sẽ ngày càng tiến bộ và không xảy ra những sự việc đáng buồn như vừa qua”. 

Cũng rất hy vọng rằng, cơ quan chức năng liên quan ở Hà Nội sẽ có những việc làm, hành động thiết thực để “đi tắt đón đầu” các đơn vị thi công có ý trùng tu, tôn tạo theo kiểu “chu di” di tích như ở chùa Sổ. Bởi như thế, giá trị văn hóa, lịch sử cha ông từ ngàn đời xưa để lại mới phát huy hết một cách tối đa và hiệu quả, từ đó trường tồn với con người, thời gian...

Khôi Nguyên