Truy xuất nguồn gốc: “Tấm vé” cho nông sản vào chuỗi toàn cầu

Ông Trần Đức Thắng - Bộ Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại lễ ra mắt

Xây dựng hạ tầng dữ liệu – Nâng chuẩn nông sản Việt

Chiều 26/12/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chính thức ra mắt Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam, đánh dấu bước tiến quan trọng trong quá trình chuyển đổi số nông nghiệp, hướng tới nền sản xuất minh bạch, có trách nhiệm và hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Phát biểu tại lễ ra mắt, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, truy xuất nguồn gốc không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với nông sản khi tham gia thị trường trong nước và quốc tế. Người tiêu dùng hiện nay không chỉ quan tâm đến giá cả, mà còn đặt nặng yếu tố nguồn gốc, chất lượng, độ an toàn, tính minh bạch và trách nhiệm xã hội của sản phẩm.

Theo Bộ trưởng, việc ra mắt Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam là bước cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, trong đó xác định khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt cho phát triển nhanh và bền vững, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của dữ liệu và nền tảng số quốc gia.

“Hệ thống truy xuất nguồn gốc không chỉ là một giải pháp công nghệ, mà là công cụ quản lý hiện đại, giúp phòng chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng; đồng thời thúc đẩy sản xuất nông nghiệp theo hướng minh bạch, có trách nhiệm và gia tăng giá trị”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, giá trị của nông sản không còn nằm ở sản lượng đơn thuần, mà nằm ở chất lượng, độ tin cậy và khả năng truy xuất nguồn gốc. Hệ thống truy xuất nguồn gốc được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân tiếp cận công nghệ số thuận lợi hơn, chi phí hợp lý hơn; tăng khả năng kết nối thị trường, mở rộng xuất khẩu; từng bước hình thành văn hóa sản xuất nông nghiệp dựa trên dữ liệu và tiêu chuẩn hóa.

Đây cũng chính là tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết 57-NQ/TW: lấy đổi mới sáng tạo làm nền tảng, lấy chuyển đổi số làm công cụ, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm của quá trình phát triển.

Ở góc độ đơn vị phát triển giải pháp, bà Phạm Thị Lý – Nhà sáng lập nền tảng công nghệ CheckVN, Giám đốc Trung tâm Doanh nghiệp Hội nhập và Phát triển, cho rằng hệ thống truy xuất nguồn gốc đang trở thành công cụ không thể thiếu trong quản lý và phát triển nông nghiệp hiện đại.

Theo đó, đối với nông hộ, mỗi hộ được cấp tài khoản riêng, xác thực bằng căn cước công dân gắn chip theo tiêu chuẩn ID Check, bảo đảm liên thông dữ liệu với cơ quan chức năng. Nông dân chỉ cần quét mã QR tại vùng trồng để cập nhật nhật ký canh tác, thu hoạch cho từng lô, thậm chí từng cây trồng. Dữ liệu được bảo mật, mỗi nông hộ chỉ quản lý phần thông tin của mình, hạn chế tối đa sai lệch và chồng chéo.

Với doanh nghiệp, các thao tác được xác thực bằng nhận diện khuôn mặt và chữ ký số, qua đó bảo đảm trách nhiệm pháp lý và độ tin cậy của dữ liệu. Việc này giúp doanh nghiệp quản lý chặt chẽ chuỗi sản xuất – cung ứng, giảm rủi ro pháp lý, tiết kiệm chi phí tuân thủ và nâng cao uy tín thương hiệu khi tiếp cận thị trường khó tính.

Người tiêu dùng là đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ hệ thống. Chỉ với một thao tác quét mã QR, người mua có thể kiểm tra toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ vùng trồng, quá trình canh tác đến thu hoạch, chế biến và phân phối. Điều này góp phần nâng cao niềm tin thị trường và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng khi xảy ra sự cố.

Về tổng thể, Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam được thiết kế gồm 3 hợp phần: hệ thống dành cho người dân, doanh nghiệp; hệ thống các đơn vị cung cấp giải pháp truy xuất; và hệ thống phục vụ cơ quan quản lý nhà nước trong giám sát, truy vết và thống kê.

Truy xuất nguồn gốc – “chìa khóa” mở đường cho nông sản xuất khẩu

Trong bức tranh xuất khẩu nông sản năm 2025, rau quả tiếp tục là ngành hàng tăng trưởng nổi bật, phản ánh năng lực sản xuất ngày càng nâng cao và khả năng thích ứng tốt hơn với thị trường quốc tế. Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), kim ngạch xuất khẩu rau quả năm 2025 ước đạt khoảng 8,59 tỷ USD, tăng gần 20% so với năm 2024.

Chính thức ra mắt Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam

Động lực tăng trưởng đến từ nhiều loại trái cây chủ lực như sầu riêng, chuối, xoài, mít, dừa, bưởi… trong đó sầu riêng tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt. Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những thách thức lớn khi các thị trường nhập khẩu ngày càng siết chặt yêu cầu về mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát dư lượng và an toàn thực phẩm.

Trong bối cảnh đó, việc Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai lộ trình thí điểm truy xuất nguồn gốc đối với quả sầu riêng được xem là bước đi chiến lược. Giai đoạn thí điểm từ 1/1/2026 đến 30/6/2026, dự kiến huy động 5 doanh nghiệp tham gia chuỗi sản xuất – cung ứng, tổ chức cấp và gắn tem xác thực điện tử cho các lô sầu riêng đủ điều kiện.

Sau thí điểm, các bên sẽ đánh giá mức độ chính xác thông tin, tính thuận tiện, chi phí và lợi ích, từ đó hoàn thiện kỹ thuật và quy trình để mở rộng áp dụng cho các mặt hàng nông sản khác, hướng tới triển khai chính thức trên diện rộng vào cuối năm 2026.

Theo ông Huỳnh Tấn Đạt – Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, những năm gần đây, nông nghiệp Việt Nam đang chuyển mạnh từ tư duy “sản xuất nhiều” sang “sản xuất có kiểm soát, có trách nhiệm và có giá trị”. Trong xu thế đó, truy xuất nguồn gốc không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu của quản lý nhà nước, của thị trường và của người tiêu dùng.

Ông Đạt nhấn mạnh, chất lượng nông sản không nằm ở từng khâu riêng lẻ, mà được hình thành xuyên suốt toàn bộ chuỗi sản xuất – từ giống, canh tác, sử dụng vật tư, phòng trừ sinh vật gây hại đến thu hoạch, sơ chế, đóng gói và lưu thông. Nếu không có một hệ thống dữ liệu minh bạch, liên thông và đủ tin cậy, mọi nỗ lực quản lý rủi ro và bảo vệ uy tín hàng hóa xuất khẩu sẽ gặp nhiều hạn chế.

Thực tế triển khai thí điểm cho thấy, công nghệ hoàn toàn có thể hỗ trợ hiệu quả công tác quản lý nhà nước, nếu được thiết kế đúng nghiệp vụ, phù hợp với thực tiễn sản xuất và dễ tiếp cận với nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp.

“Mục tiêu cuối cùng không chỉ là xây dựng một hệ thống công nghệ, mà là hình thành một hệ sinh thái truy xuất nguồn gốc minh bạch, đồng bộ và đáng tin cậy cho nông sản Việt Nam. Dữ liệu phải được hình thành ngay từ gốc sản xuất, cập nhật xuyên suốt chuỗi giá trị và được sử dụng hiệu quả cho quản lý, kinh doanh và bảo vệ người tiêu dùng”, ông Huỳnh Tấn Đạt khẳng định.