Tỷ lệ thất nghiệp thấp - tín hiệu tốt hay xấu?

	Trung Quốc tham vấn thương mại trực tiếp với Mỹ
	Trung Quốc không kích thích mạnh tiền tệ

Diễn biến khách quan

Trong nhiều năm qua, tỷ lệ thất nghiệp của Trung Quốc luôn duy trì ở mức thấp, xoay quanh ngưỡng 4%. Không những thế, trong năm 2018, tỷ lệ thất nghiệp của Trung Quốc đang có chiều hướng giảm mạnh. Cụ thể, các chỉ số thống kê cho thấy tỷ lệ thất nghiệp tại Trung Quốc giảm liên tục trong các tháng của năm 2018, từ mức 4,05% vào thời điểm đầu năm xuống hiện còn đạt 3,82% - mức thất nghiệp thấp nhất được ghi nhận từ trước đến nay của Trung Quốc.

Nguồn: Trading Economics

Tính hết 3 quý năm 2018, số việc làm được tạo thêm tại thị trường Trung Quốc đã đạt con số hơn 10 triệu, gần bằng mục tiêu đặt ra cả năm của chính phủ Trung Quốc.

Tỷ lệ thất nghiệp thấp tại Trung Quốc một mặt cho thấy số lượng việc làm được tạo thêm vẫn có sự gia tăng đều đặn trong năm qua, tuy nhiên mặt khác lại đưa ra một số tín hiệu cảnh báo.

Tỷ lệ thất nghiệp tại Trung Quốc đang giảm trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế đang chậm lại. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong quý III vừa qua chỉ đạt mức tăng 6,5%, mức thấp nhất trong 10 năm trở lại đây.

Như vậy, một lượng lớn lực lượng lao động của Trung Quốc hiện tại đang nằm trong những lĩnh vực hoạt động không hiệu quả như công nghiệp thép, xi măng, khai khoáng… Việc vẫn duy trì lượng nhân công làm việc trong lĩnh vực này vừa có nghĩa rằng các nhà máy vẫn đang hàng ngày sản xuất hàng trăm nghìn tấn sản phẩm loại này, đẩy kinh tế Trung Quốc vào cuộc khủng hoảng dư thừa công suất, lại vừa tạo ra tình trạng phân bổ nguồn lực thiếu hiệu quả.

Ngoài ra, để giữ tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp đồng nghĩa với việc Trung Quốc sẽ phải bằng mọi giá duy trì tốc độ tăng trưởng cao, khiến Chính phủ buộc phải đưa ra các giải pháp tình thế giúp thúc đẩy tăng trưởng nhanh nhưng có thể để lại những hậu quả đối với quá trình phát triển bền vững.

Trên thực tế, trong năm 2018 để duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) đã giảm lãi suất 5 lần kể từ tháng 11/2017, đồng thời áp dụng nhiều biện pháp nới lỏng với mục đích thúc đẩy tăng trưởng tín dụng. Trong khi đó, tình trạng tăng trưởng tín dụng nóng trong nhiều năm qua với khối nợ xấu chưa thể giải quyết đang tiếp tục là một vấn đề đặt ra đối với quá trình tăng trưởng bền vững của kinh tế Trung Quốc trong những năm tới.

Bài toán nan giải

Hiện nay số lượng lao động dôi dư làm việc thiếu hiệu quả chủ yếu nằm trong khu vực doanh nghiệp Nhà nước (DNNN). Tuy nhiên, một cuộc sa thải hàng loạt có thể gây ra sự xáo trộn cùng tư tưởng chống đối trong xã hội. Điều này đang là trở ngại với Trung Quốc cải cách hệ thống DNNN của mình. Rất nhiều DNNN không giải thể để tránh bất ổn xã hội theo kế hoạch mới nhất của chính phủ nước này nhằm cải thiện hệ thống DNNN được đưa ra hồi tháng 9 vừa qua.

Điều này đồng nghĩa với việc rất nhiều ngành công nghiệp nặng - vốn nằm trong tay các doanh nghiệp quốc doanh - sẽ không sa thải lao động với quy mô lớn, nhất là khi mà một tỷ lệ không nhỏ các công ty, nhà máy sản xuất được đặt ở những vùng xa xôi, hẻo lánh, đông dân tộc thiểu số, vốn được cho là cần sự ưu tiên từ Chính phủ.

Một ví dụ cụ thể là ngành công nghiệp khai thác than ở Trung Quốc. Hiện nay, phần lớn các công ty, tập đoàn khai khác than lớn nhất ở nước này đều là các DNNN. Theo Hiệp hội Công nghiệp Than Trung Quốc (CCIA), trong số các doanh nghiệp, có tới hơn 70% đang hoạt động thua lỗ. Tuy nhiên, hiện các doanh nghiệp này sử dụng tới 4% trong lực lượng lao động trên tổng số 920 triệu người lao động của Trung Quốc. Do đó, các công ty này mặt dù làm ăn kém hiệu quả nhưng vẫn nằm trong tầm bảo lãnh của Chính phủ và không thể phá sản.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh tăng trưởng đang chậm lại như hiện nay, không chỉ khu vực DNNN làm ăn kém hiệu quả, khu vực tư nhân cũng gặp không ít khó khăn. Do đó, nếu tình trạng sa thải hàng loạt xảy ra ở khu vực DNNN, lượng lao động dôi dư này cũng rất khó khăn trong việc tìm kiếm được việc làm mới, từ đó có thể tạo ra những bất ổn xã hội nghiêm trọng.

Theo thống kê của Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF, tái cơ cấu hệ thống DNNN trong lĩnh vực công nghiệp có thể khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng thêm từ 0,5-0,75% trong ngắn hạn. Con số này nhìn qua có vẻ không quá lớn, tuy nhiên nếu tính theo giá trị tuyệt đối, số người thất nghiệp tại Trung Quốc có thể tăng thêm 7 triệu người.