Viết tiếp thiên anh hùng ca của dân tộc

Tiếp quản hệ thống ngân hàng

Theo cuốn Lịch sử Ngân hàng Việt Nam, ngày 19/4/1975, Trung ương Cục miền Nam ra Chỉ thị: “Gấp rút chuẩn bị bộ máy tiếp quản hệ thống ngân hàng, tín dụng, quản lý các kho tiền và kim khí quý, nắm tình hình hoạt động ngân hàng, tín dụng qua hồ sơ tài liệu và các nguồn khai thác. Nghiên cứu đề xuất giải quyết các đề nghị rút tiền hoặc thanh toán liên hàng. Theo dõi tình hình biến động tiền tệ trên thị trường, phát hiện kịp thời các thủ đoạn chống phá của địch phá rối thị trường tiền tệ”.

Tại Đà Nẵng, ngân hàng của chế độ cũ đầu tiên được tiếp quản là Nam Việt ngân hàng, tiếp đến là Trung Việt ngân hàng, Đông Phương ngân hàng, Thương tín ngân hàng. Lúc này tình hình đặt ra yêu cầu cấp thiết là phải có một ngân hàng đối ngoại để quan hệ với nước ngoài. Vậy là chỉ 12 ngày sau khi đoàn cán bộ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vào tiếp quản hệ thống ngân hàng ở Đà Nẵng, chi nhánh Ngân hàng Ngoại thương Đà Nẵng đã được thành lập (theo Quyết định số 31/QĐ, ngày 30/4/1975 do Phó chủ tịch Nguyễn Quang Lâm ký). Công việc đầu tiên của chi nhánh ngân hàng mới thành lập này là kiểm soát toàn bộ hồ sơ chứng từ, tiền gửi tiết kiệm, khế ước cho vay, bảng cân đối tài sản... của các ngân hàng cũ vừa mới được tiếp quản. Đồng thời, bố trí lực lượng để giải quyết các khâu cấp bách lúc đó như xử lý các vấn đề về ngoại hối nói chung, thu quét USD và các ngoại tệ khác đang lưu hành trong dân ở Đà Nẵng và các tỉnh thuộc khu V; xử lý vàng, đá quý lưu giữ trong các ngân hàng và thực hiện ngay một số hoạt động dịch vụ ngoại hối.

Một lớp học tập của ngành Ngân hàng được mở sau ngày 30/4/1975

Theo hồi ức của cố Tổng giám đốc NHNN Việt Nam Lữ Minh Châu thì: “Từ tháng 3/1975, Bộ Chính trị đã hạ quyết tâm sẽ giải phóng Sài Gòn vào khoảng tháng 5/1975. Tất cả chủ trương, chính sách và quá trình chuẩn bị đã thể hiện sự chỉ đạo rất toàn diện và linh hoạt của Trung ương để thực hiện mục tiêu này. Ngày 7/4/1975, Trung ương Cục miền Nam gọi ông về. Anh Hai Già (tức Phạm Văn Xô) nói với ông: “Sẽ giải phóng Sài Gòn, chiến sự có thể xảy ra ngay trong thành phố và có thể kéo dài. Đảng tin tưởng và giao nhiệm vụ cho đồng chí xác minh lại các vị trí quan trọng trên bản đồ như ngân hàng, trụ sở cảnh sát...; rà soát các phương tiện như xe và tàu để có chiến sự trong thành phố thì đưa dân ra khỏi vùng chiến sự”. Và thế là theo sát bước chân của Quân giải phóng, đoàn cán bộ tiếp quản hệ thống ngân hàng cũng hành quân thần tốc, làm việc khẩn trương nên đến sáng 1/5/1975, đoàn dưới sự lãnh đạo của Trưởng Ban quân quản ngân hàng Lữ Minh Châu đã lần lượt đến tiếp quản Ngân hàng Quốc gia ở 17 Bến Chương Dương, Ngân hàng Việt Nam Thương tín ở 79 Hàm Nghi và tất cả các ngân hàng còn lại khác chỉ trong một ngày.

Chiến công thầm lặng

Nhờ chuẩn bị kỹ lưỡng một đội ngũ cán bộ hùng hậu và nghiêm túc chấp hành các chỉ thị của cấp trên, nên việc tiếp quản hệ thống ngân hàng của chế độ cũ đã diễn ra nhanh gọn ở Sài Gòn và các tỉnh, thành phố. Ban Quân quản ngân hàng đã tiến hành niêm phong và bảo vệ tất cả các loại tài sản; quỹ tiền mặt nội, ngoại tệ, kim khí, đá quý cùng các hồ sơ tài liệu của ngân hàng để chuẩn bị cho bước xử lý tiếp theo. Việc tiếp quản thành công hệ thống ngân hàng của chế độ cũ đã cung cấp cho Chính quyền cách mạng những tài liệu và số liệu vô cùng quý giá.

Tại Văn phòng Thống đốc Ngân hàng Quốc gia của chế độ cũ cán bộ ngân hàng ta đã tiếp cận các hồ sơ tài liệu, nhờ đó có được những số liệu quý giá như tổng dự trữ ngoại hối lúc đó là 252,2 triệu USD; số dư có 138.798.820 USD do 27 ngân hàng thương mại và Ngân hàng Quốc gia của chế độ cũ gửi ở nước ngoài và số vàng 442.857.27 ounce (trị giá 18.679.434 USD); phần đóng góp bằng bản tệ trị giá 43.905.468 USD tại IMF và 20.071.863 USD (bằng bản tệ và ngoại tệ) tại IBRD, IDA, IFC, ADB. Riêng đối với tài khoản SDR khả dụng tại IMF là 23.823.385 USD mà chính quyền Sài Gòn chưa dùng đến, song nhờ nắm vững quy chế của tổ chức này, nên vài năm sau, ta đã rút ra được để sử dụng. Cũng cần nói thêm rằng, việc các tổ chức tiền tệ và Ngân hàng Thế giới (WB) công nhận quyền thừa kế của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam là cơ sở để từ năm 1976 trở đi, nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên đương nhiên của các tổ chức này.

Sau khi tiếp quản hệ thống ngân hàng của chế độ cũ, chính quyền cách mạng đã thu được số tiền là trên 150 tỷ đồng. Trong đó, tiền các loại trong kho của Ngân hàng Quốc gia có 125 tỷ đồng, quỹ lưu dụng 7,8 tỷ đồng và tiền quỹ của các ngân hàng tư nhân trên 19 tỷ đồng. Với số ngân quỹ này, Bộ Chính trị và Trung ương Cục miền Nam quyết định dành phần lớn để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của quân đội, sử dụng 20 tỷ đồng mua lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long, 15 tỷ đồng chi viện cho khu V và Trị Thiên...

Ngay sau đó, những cán bộ ngân hàng lại khẩn trương xây dựng hệ thống ngân hàng mới. Ông Trần Dương, nguyên Phó Ban Kinh tài miền Nam được cử giữ chức Thống đốc Ngân hàng Quốc gia Việt Nam. Chức danh Thống đốc ngân hàng là chức danh được sử dụng phổ biến trong hệ thống ngân hàng trên thế giới. Việc sử dụng chức danh này cho người đứng đầu hệ thống Ngân hàng Quốc gia mới ở miền Nam vừa phù hợp với thông lệ quốc tế, vừa bao hàm ý nghĩa là Ngân hàng Quốc gia mới là người tiếp tục thừa kế những quyền lợi và trách nhiệm của Ngân hàng Quốc gia cũ (lúc này, người đứng đầu hệ thống ngân hàng ở miền Bắc được gọi theo chức danh Tổng Giám đốc Ngân hàng Nhà nước).

Với sự giúp đỡ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng Quốc gia Việt Nam ở miền Nam đã nhanh chóng thiết lập bộ máy tại khắp các tỉnh, thành phố, quận, huyện và lập một số phòng giao dịch ở một số nơi có kinh tế tập trung, tạo thành một hệ thống duy nhất của Ngân hàng Quốc gia trên toàn miền Nam Việt Nam.

...Thời gian qua đi, 71 năm xây dựng và trưởng thành của hệ thống ngân hàng Việt Nam đã chứng kiến biết bao kỳ tích. Tất cả được dựng xây và kế thừa từ công lao của các thế hệ đi trước - những người đã góp phần làm nên một chiến thắng mùa Xuân ngày 30/4/1975 lịch sử. Lớp lớp cán bộ ngân hàng hôm nay đã và đang viết tiếp thiên anh hùng ca của dân tộc, của ngành Ngân hàng để đất nước ngày càng "đàng hoàng hơn, to đẹp hơn" như di nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại...