Vòng xoáy vay - trả không dễ thoát ra

	Giải ngân chậm - điểm nghẽn của tăng trưởng
	Xây dựng nông thôn mới vấp vốn đầu tư công giải ngân chậm
	Hiệu quả đầu tư công còn thấp

“Đầu tư công của Việt Nam vào khoảng 8-10% GDP – cao gấp đôi các quốc gia ASEAN và gấp 3 thế giới. Nhưng Việt Nam phải bỏ ra 5,2 USD đầu tư để có được 1 USD GDP tăng thêm, trong khi đó, ở khu vực chỉ là 3 – 4USD. Như vậy hiệu quả, chất lượng và tác động của đầu tư công ở Việt Nam thấp hơn khu vực”, ông Aaron Batten kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á nhận xét.

Vấn đề chất lượng và hiệu quả đầu tư công không cao tuy đã được chỉ ra từ rất lâu nhưng vẫn là vấn đề thời sự, và cũng đang là một trong những điểm nhấn trong nỗi lo cho sự bền vững của nền tài chính công.

Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân

Thực hiện tái cơ cấu đầu tư công, vốn đầu tư từ NSNN chỉ được sử dụng cho các dự án kết cấu hạ tầng quan trọng, cấp bách, có tác động lan tỏa, các dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội mà khu vực tư nhân không thể làm hoặc không muốn làm; đồng thời khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún, kém hiệu quả. Việc thực hiện các dự án đầu tư công được quản lý chặt chẽ hơn trong một kế hoạch trung hạn với nguồn lực ngân sách đã được xác định.

Nhưng đầu tư công chưa thực sự thực hiện chức năng chính là xây dựng các nền tảng phát triển và tăng trưởng, vì thế dẫn đến các bất ổn vĩ mô, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả nền kinh tế. Dự án dở dang nhiều, thời gian thi công kéo dài, chậm tiến độ, tình trạng thất thoát, lãng phí, đội chi phí, phân bổ vốn dàn trải, thiếu trọng điểm vẫn còn và diễn biến phức tạp.

Nhiều công trình xuống cấp nhanh chóng, buộc phải sửa chữa, gây lãng phí lớn… Một số bộ, ngành trung ương và địa phương vẫn đề xuất khởi công dự án mới mà chưa cân đối đủ nguồn vốn hoặc mức vốn bố trí quá thấp, không bảo đảm hoàn thành dự án theo đúng thời gian và tiến độ đã phê duyệt. Nợ đọng xây dựng cơ bản chưa được xử lý triệt để dẫn đến áp lực đối với điều hành và cân đối NSNN…

Kỷ luật, kỷ cương tài chính, trách nhiệm của người đứng đầu, cơ quan chuyên trách còn nhiều bất cập, dẫn đến việc thiếu minh bạch trong công tác thẩm định, lựa chọn, phân bổ dự án đầu tư công. Vì thế, dù tỷ lệ đầu tư cho cơ sở hạ tầng của Việt Nam trong thời gian qua lên tới 12%, cao hơn hẳn các quốc gia Đông Á khác, nhưng cơ sở hạ tầng giao thông của Việt Nam vẫn bị đánh giá là yếu kém và là một trong ba nút thắt tăng trưởng chính của nền kinh tế.

Đầu tư công thiếu hiệu quả gây nên những hệ lụy không tốt cho nợ công và vấn đề phát triển bền vững của nền kinh tế. PGS.TS. Trần Kim Chung – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, đầu tư công thiếu hiệu quả là một trong các nguyên nhân gây áp lực lớn lên nợ công. Nợ công tăng cao ở mức đáng báo động gây ra những nguy hiểm lớn cho nền kinh tế: Chính phủ chịu gánh nặng nợ rất lớn nhưng vẫn cần vốn đầu tư, buộc phải tiếp tục đi vay, sau đó là trả nợ. Vòng xoáy vay - trả nợ cứ thế lặp đi lặp lại, không dễ để thoát ra. Vay nhiều, nợ lớn, Chính phủ phải tăng thuế để có nguồn trả nợ, làm giảm tỷ lệ tiền dành cho đầu tư phát triển, kìm hãm tăng trưởng kinh tế.

Ông Chung lo ngại nguy cơ về nợ xấu khi Việt Nam phải chi trả lãi cao hơn so với các quốc gia phát triển tương đương khi nợ phải trả hàng năm lớn hơn nhiều so với các quốc gia khác. Nợ ngoại tệ chiếm tỷ trọng lớn trong nợ công càng khiến nền kinh tế sẽ khó giữ ổn định trước các biến động của thế giới và khu vực. Nếu đầu tư công đi kèm với nợ công tăng cao và trở thành nợ xấu thì không những không đạt được mục tiêu đầu tư, mà còn tạo ra gánh nặng cho xã hội.

Để đạt mục tiêu phát triển bền vững, PGS.TS. Bùi Tất Thắng - Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển - Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị: đầu tư công chỉ ưu tiên hỗ trợ thực hiện các dự án đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kinh tế - xã hội lớn, quan trọng, thiết yếu, có tính lan tỏa trong các vùng, miền (giao thông, điện, nước, thủy lợi, thủy sản phục vụ đánh bắt xa bờ…; Tập trung nguồn lực cho những dự án, những vùng kinh tế động lực để nhanh chóng phát huy năng lực, tạo sức bật cho nền kinh tế và ưu tiên hơn cho các vùng miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, các vùng thường xuyên bị thiên tai, bão lũ và các vùng còn nhiều khó khăn.

Vốn đầu tư từ NSNN chỉ là vốn “mồi” để khai thác tối đa các nguồn vốn của các thành phần kinh tế khác; Cần mở rộng các phương thức đầu tư, đặc biệt là đầu tư theo hình thức đối tác công - tư , xã hội hóa rộng rãi đối với các dịch vụ công, nhất là trong các lĩnh vực y tế, chăm sóc sức khỏe nhân dân, giáo dục đào tạo, văn hóa, thể thao, các công trình dự án cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất và sinh hoạt của người dân ở nông thôn; Thực hiện hiệu quả kế hoạch đầu tư công trung hạn gắn với kế hoạch tài chính trung hạn và kế hoạch vay, trả nợ công.

TS.Trần Kim Chung lưu ý thêm, việc hoàn thiện thể chế giám sát và đánh giá đầu tư công, tái cơ cấu đầu tư công cũng cần chú trọng tăng cường các biện pháp nâng cao hiệu quả, và sử dụng hết tiềm năng nguồn đầu tư công.