Vui buồn biếm họa Việt

Đời sống ngày một văn minh và hiện đại như hiện nay giúp các họa sĩ biếm có nhiều điều kiện thuận lợi hơn để “múa cọ” một cách sáng tạo hơn. Không khó để nhận thấy, tranh biếm họa Việt những năm gần đây đã thể hiện nhiều góc độ, nhiều mặt trong đời sống có tính thời sự.

Đâu đó chúng ta vẫn thấy những bức tranh biếm họa về giá xăng tăng – giảm đột ngột, về vấn đề tai nạn giao thông, về các công trình xây dựng, cải cách giáo dục, câu chuyện thể thao, tình hình Biển Đông... Tất cả những sự kiện nóng hổi về văn hóa, xã hội, giáo dục… đều được thu vào những bức tranh biếm họa một cách sâu sắc và nhạy bén.

Bức tranh biếm về tình trạng mất an toàn giao thông ở nước ta

Còn nhớ vào đầu tháng 6/2015, triển lãm Biếm họa về đề tài An toàn giao thông năm 2015 giới thiệu tới công chúng nhiều tác phẩm có chất lượng về tạo hình, sâu sắc về nội dung. Những bức tranh biếm trong triển lãm này đã cung cấp cho người xem thấy được nhiều thực trạng giao thông “chưa đẹp” tại nước ta hiện nay.

Đó là một chiếc xe máy phải “cõng” tới 4 người nhưng chiếc xe máy đi với vận tốc 120km/giờ và người ngồi trên xe không đội mũ bảo hiểm. Bức tranh biếm khác lại lột tả sự chân thật diễn ra từ đời sống thực với hình ảnh một phụ nữ ngồi trên xe máy đi với tốc độ như bay, một tay cầm điện thoại.

Ở đó còn có hàng loạt bức tranh biếm, nhiều nói về tình trạng ổ gà ổ voi nhiều nhan nhản, mặt đường trơn trượt, tai nạn giao thông ngày một tăng lấy đi sinh mạng của bao người vô tội, tình trạng xe taxi lao vào cảnh sát giao thông...

Ngược dòng thời gian, năm 2014, Hội Mỹ thuật Việt Nam lần đầu tiên tổ chức triển lãm tranh biếm họa “Hướng về Biển Đông”. Triển lãm này quy tụ 80 tác phẩm của 35 họa sĩ biếm nổi bật với những cái tên quen thuộc như: Lý Trực Dũng, Hà Huy Chương, Nốp, Nhốp…thể hiện đầy đủ vấn đề về thời sự ở Biển Đông trong nhiều năm qua với bút pháp hội họa tinh tế, góc nhìn hài hước và châm biếm sâu cay.

Những bức tranh biếm ấy đã đem đến cho công chúng tiếng cười nhưng bên cạnh đó, người xem thấy rõ thông điệp: nhân dân Việt Nam luôn yêu chuộng hòa bình và luôn luôn bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc khi bị xâm phạm trái phép. Cũng năm 2014, cuộc thi “Vẽ tranh biếm về đề tài công khai, minh bạch trên báo chí” đã thu hút nhiều tác giả chuyên và không chuyên tham gia.

Các bức tranh biếm họa tại cuộc thi này phần lớn không có lời bình, song người xem đều nhận ra những sự kiện, cá nhân, tập thể... trong tranh là người thật, việc thật hoặc được tác giả tổng hợp, khái quát, kết nối từ nhiều sự kiện, hiện tượng xảy ra để tập trung phản ánh những tiêu cực có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển đất nước.

Đặc biệt, kể từ 2008 đến nay, cứ 2 năm/lần, Giải báo chí biếm họa Việt Nam - cúp Rồng tre lại diễn ra. Cuộc thi này được xem là một cú hích quan trọng đem đến sức sống mới cho biếm họa nước nhà vì luôn nhận được sự quan tâm, ủng hộ nhiệt tình của đông đảo người xem khắp cả nước.

Nếu không có những cuộc thi như vậy thì hiện nay, nhiều báo, tạp chí ở nước ta vẫn dành “đất” để đăng tải những tranh biếm họa. Bởi vì thế, theo họa sĩ biếm hàng đầu Việt Nam Lý Trực Dũng: “Đây thật sự là những tín hiệu rất đáng mừng cho cuộc “phục hưng” của biếm họa Việt Nam”.

Vẫn theo họa sĩ biếm Lý Trực Dũng, dù đã có những bước vươn mình mạnh mẽ nói trên, dòng tranh biếm họa Việt còn đó một vài chút gợn. Nếu quan sát kỹ nhiều bức tranh biếm ở nước ta thì dễ dàng nhận thấy không ít tác phẩm vẫn sử dụng nhiều chữ để giải thích trong tranh, đôi khi thiếu tính hài hước so với tiêu chí của một bức tranh biếm.

Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam – họa sĩ Trần Khánh Chương cũng từng chia sẻ, biếm họa là loại hình mỹ thuật chưa được đưa vào nhà trường để đào tạo chính quy, điều đó đồng nghĩa chúng ta chưa có một “lò đào tạo” nguồn nhân lực cho dòng tranh biếm.

Thế nên cũng rất cần thiết đưa môn biếm họa vào nhà trường để có thêm nhiều họa sĩ trẻ nối gót thế hệ đi trước, đồng thời có thêm nhiều tác phẩm biếm họa có chất lượng phục vụ nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của công chúng.