Xử lý nợ xấu gặp khó do rào cản cơ chế

	Cần sớm luật hoá xử lý nợ xấu
	Hoàn thiện hệ thống pháp luật về giao dịch bảo đảm nhằm thúc đẩy xử lý nợ xấu của các TCTD
	Kiểm soát và xử lý nợ xấu là thách thức lớn

Áp lực gia tăng do Covid-19

Phát biểu tại Hội thảo “Xử lý nợ xấu trong đại dịch Covid-19 và hoàn thiện chính sách pháp luật về xử lý nợ xấu theo hướng Luật hóa Nghị quyết 42/2017/QH14” do Ủy ban Chính sách (thuộc Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam - VNBA) tổ chức hôm 24/11, TS. Nguyễn Quốc Hùng - Tổng Thư ký VNBA cho biết, kết quả đạt được trong xử lý nợ xấu thời gian qua là rất tích cực. Cụ thể tính đến cuối tháng 8/2021, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được khoảng 1.300 nghìn tỷ đồng nợ xấu, trong đó tổng nợ xấu xác định theo Nghị quyết số 42 của toàn hệ thống các TCTD đến 31/8/2021 là 424,1 nghìn tỷ, đã xử lý được 364,1 nghìn tỷ đồng kể từ 15/8/2017 - 31/8/2021.

Tuy nhiên hiện vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc về chính sách ảnh hưởng đến tiến độ xử lý nợ xấu của các TCTD. Đặc biệt, đại dịch Covid-19 tiếp tục bùng phát khiến nguy cơ nợ xấu tăng cao trở lại. “Việc xử lý nợ xấu theo Đề án tái cơ cấu 1058 đã gần thành công và đưa tỷ lệ nợ xấu về mức cho phép thì lại xảy ra dịch Covid-19 khiến thành quả mà hệ thống phấn đấu thời gian qua nguy cơ bị xoá. Đây là một áp lực rất lớn đối với ngành Ngân hàng, đang phải thực sự gồng mình để khắc phục, vừa hỗ trợ doanh nghiệp, đảm bảo vốn đầu tư cho nền kinh tế, và vừa đảm bảo chất lượng tín dụng, xử lý nợ xấu”, ông Hùng nhìn nhận.

Nợ xấu làm giảm khả năng hỗ trợ nền kinh tế của các ngân hàng

Ông Lê Trung Kiên - Phó cục trưởng Cục Giám sát an toàn hệ thống các TCTD (Cục IV) thuộc Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng (NHNN) cũng bày tỏ lo ngại, dịch bệnh Covid-19 đang tác động rất lớn đến nền kinh tế. Trong 9 tháng đầu năm nay, trung bình mỗi tháng có 10 nghìn doanh nghiệp rút khỏi thị trường, ảnh hưởng lớn tới chất lượng tín dụng ngân hàng. Thời gian qua, mặc dù ngành Ngân hàng triển khai nhiều giải pháp miễn giảm lãi suất, cơ cấu lại nợ theo chủ trương của Chính phủ và NHNN song nợ xấu vẫn có nguy cơ tăng lên rất cao. Nếu như tỷ lệ nợ xấu đến cuối năm 2019 chỉ còn 1,63% thì đến cuối tháng 9/2021 đã tăng lên 1,9%, trở lại mức tương đương năm 2017 trước khi có Nghị quyết 42. “Từ đó có thể thấy tác động ghê gớm của đại dịch tới các TCTD như thế nào”, ông Kiên nhìn nhận.

Với tình hình hiện nay, NHNN đang nghiên cứu, xem xét việc lùi tỷ lệ áp dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn để các TCTD có thêm nguồn lực hỗ trợ khách hàng.

Cơ chế cản bước xử lý nợ xấu

Báo cáo tài chính của các ngân hàng cũng ghi nhận nợ xấu có sự gia tăng mạnh trong 9 tháng đầu năm. Trong khi theo phản ánh của lãnh đạo các nhà băng, việc thu hồi nợ qua các biện pháp thu nợ dưới hình thức phát mại xử lý tài sản 9 tháng đạt thấp hơn thời gian trước do ảnh hưởng của dịch bệnh và vướng mắc cơ chế tại Nghị quyết 42.

Chẳng hạn Điều 8 Nghị quyết 42 quy định việc áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm tại Tòa án. Tuy nhiên bà Nguyễn Thị Phương - Giám đốc Ban Pháp chế BIDV kiêm Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế VNBA cho biết, trong 4 năm qua, chưa có vụ việc nào của BIDV được Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp theo trình tự rút gọn. Thực tế này diễn ra tại hầu hết các ngân hàng. Đến nay, ghi nhận duy nhất SCB thực hiện được một vụ theo thủ tục rút gọn tại toà án. Nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên là tại Điều 8 Nghị quyết 42 chưa quy định cơ chế bắt buộc/đương nhiên áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản đảm bảo tại Toà án khi đủ điều kiện, dẫn tới các Toà án vẫn lựa chọn việc giải quyết tranh chấp thông qua thủ tục tố tụng thông thường mặc dù vụ việc tranh chấp đó đáp ứng điều kiện giải quyết theo thủ tục rút gọn quy định tại Nghị quyết 42.

Một lý do nữa cản trở ngân hàng vận dụng chính sách trên đó là thủ tục rút gọn quy định tại khoản 1 Điều 8 Nghị quyết số 42 chỉ áp dụng đối với tranh chấp về nghĩa vụ giao TSBĐ, tranh chấp về quyền xử lý TSBĐ của khoản nợ xấu của TCTD mà chưa quy định rõ việc áp dụng thủ tục rút gọn đối với các tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa các TCTD với khách hàng vay. Trong khi gốc của mọi tranh chấp giữa ngân hàng với khách hàng bao giờ cũng từ hợp đồng tín dụng. Sự bất cập này dẫn tới chưa tạo được cơ sở pháp lý cho Toà án áp dụng thủ tục rút gọn rộng rãi khi TCTD khởi kiện, yêu cầu Toà án giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng. Bên cạnh đó, Tòa án cũng có tâm lý e ngại, sợ áp dụng quy trình rút gọn sẽ bị khởi kiện, bản án bị tuyên vô hiệu, khiến Điều 8 của Nghị quyết 42 chưa đi vào thực tiễn.

Đại diện Vietcombank cũng cho biết, các TCTD gặp khó khăn trong việc nhận gán nợ TSBĐ là bất động sản, xử lý TSBĐ là bất động sản, xử lý tài sản bảo đảm là chứng khoán, là phương tiện vận tải, là dự án bất động sản… Nguyên do văn bản quy định pháp luật chưa hoàn thiện, nhiều văn bản chưa rõ ràng, chưa hỗ trợ công tác xử lý, thu hồi nợ. Trong khi đó, thị trường hoạt động mua, bán nợ vận hành chưa hiệu quả. Khách hàng, chủ tài sản chây ỳ, bất hợp tác, không có ý thức phối hợp trả nợ xử lý tài sản bảo đảm, đồng thời, việc xử lý nợ thông qua cơ quan pháp luật tại một số địa phương còn chậm…

Nợ xấu tăng nhanh trong khi hành lang pháp lý về xử lý nợ xấu đang thiếu hụt khi Nghị quyết 42 cũng chỉ còn gần 1 năm nữa là hết hiệu lực. “Điều này, sẽ khiến áp lực xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD trong thời gian tới là rất lớn. Khi đó, nhiều nguy cơ “con nợ to hơn chủ nợ” sẽ xảy ra, việc chây ỳ trả nợ lại tái diễn. Vì vậy, các NHTM đề nghị, Quốc hội và Chính phủ cần sớm luật hóa Nghị quyết 42, đảm bảo hài hòa quyền lợi của bên đi vay và cho vay. Việc xử lý nợ xấu tốt không chỉ giúp ngân hàng phát triển an toàn lành mạnh mà còn giúp mặt bằng lãi suất cho vay giảm, hỗ trợ nền kinh tế phục hồi”, TS. Hùng nhấn mạnh và lưu ý thêm việc luật hóa xử lý nợ xấu cũng là tăng hiệu lực, hiệu quả của công tác thể chế, một trong ba đột phá chiến lược tiếp tục được Đại hội Đảng XIII lựa chọn, thông qua. Trong dài hạn, việc luật hóa là rất cần thiết, khi đó các quy định xử lý nợ xấu sẽ có giá trị pháp lý cao hơn, giúp cho ngành Ngân hàng và các cơ quan Nhà nước liên quan phối hợp xử lý nợ xấu hiệu quả hơn.