ASEAN trước sự cạnh tranh giữa RCEP với TPP

Theo mạng tin Diễn đàn Đông Á, cạnh tranh dường như sẽ xuất hiện giữa Hiệp định Quan hệ đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) và Hiệp định Quan hệ Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Hai hiệp định thương mại khu vực này có những mục tiêu khá giống nhau là tự do hóa thương mại và hợp nhất kinh tế, song sự cạnh tranh giữa hai hiệp định kinh tế này có tiềm năng chia rẽ các quốc gia ASEAN.

Châu Á - khu vực kinh tế năng động nhất thế giới. (Ảnh: TK)

Mục tiêu của TPP là thiết lập một Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) khu vực, theo đó đẩy mạnh tự do hóa thương mại hơn nữa tại châu Á - Thái Bình Dương và có thể dẫn tới sự hội nhập kinh tế khu vực lớn hơn. Năm 2011, GDP tổng cộng của TPP là 20.000 tỷ USD, với Mỹ chiếm 3/4 trong số này.

Phù hợp với sự chuyển hướng trục chiến lược sang châu Á, Mỹ đang dẫn dắt việc mở rộng TPP và khuyến khích các nước thành viên khác của diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tham gia tiến trình thương thuyết TPP. Mỹ cho rằng TPP cần được mở rộng để bao gồm các yếu tố liên quan của hợp tác kinh tế và để đáp ứng những thách thức kinh tế của thế kỷ 21.

Các nước TPP đang thương thuyết các lĩnh vực trong hiệp định, hiện gồm thương mại hàng hóa và dịch vụ, đầu tư, quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ môi trường, lao động, các dịch vụ tài chính, những rào cản kỹ thuật và các quy định khác. Cuộc thương lượng TPP sắp tới sẽ được tổ chức tại Auckland, New Zealand vào đầu tháng 12 tới.

RCEP - mới đạt được sự nhất trí về tổ chức cuộc thương thảo tại Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) ở Phnôm Pênh ngày 20/11 - có xuất xứ khác TPP. ASEAN có các FTA riêng với các nước ngoài khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand.

RCEP là một sáng kiến của ASEAN nhằm tập hợp tất cả các FTA này thành một hiệp định kinh tế khu vực và RCEP sẽ tạo ra sự hợp tác kinh tế sâu sắc hơn so với các thỏa thuận FTA hiện có. RCEP sẽ mở cửa hơn nữa thương mại hàng hóa và dịch vụ, hủy bỏ những rào cản thương mại và dần tự do hóa các dịch vụ, mở rộng hơn nữa đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ASEAN và các đối tác thương mại bên ngoài. GDP của các thành viên ASEAN và các nước ngoài ASEAN đang thương thảo RCEP là 17.000 tỷ USD.

Do có những điểm giống nhau giữa hai hiệp định, RCEP có thể là một thách thức đối với TPP. Mặc dù TPP đang kêu gọi sự hợp nhất lớn hơn so với RCEP, nhưng TPP và RCEP có thể xung đột do căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc, vì cả Bắc Kinh và Washington đều muốn định hình sự hợp tác kinh tế tại Đông Á và Đông Nam Á nhằm đảm bảo các lợi ích kinh tế của họ. Hậu quả là sự đối địch giữa Mỹ và Trung Quốc có thể trở thành yếu tố quyết định cách thức phát triển của cấu trúc kinh tế khu vực.

Bất kỳ sự cạnh tranh nào giữa hai hiệp định này cũng có thể chia rẽ các nước thành viên ASEAN. Singapore, Malaysia dường như muốn tập trung vào việc thúc đẩy TPP hơn các nước Đông Á và Đông Nam Á khác, trong khi các nước ASEAN còn lại dường như sẽ đặt mục tiêu phát triển RCEP, để hiệp định này trở thành trung tâm của hợp tác kinh tế khu vực.

Một sự chia rẽ như vậy sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến vai trò trung tâm của ASEAN. Nếu ASEAN không ứng phó một cách hiệu quả với bất kỳ tiềm năng cạnh tranh nào giữa TPP và RCEP, vai trò động lực của ASEAN trong nhiều thỏa thuận khu vực dường như sẽ suy giảm. Sự đối địch giữa Mỹ và Trung Quốc cũng có thể phá hoại vai trò quan trọng mà ASEAN đang giữ.

Vì thế, để duy trì vai trò trung tâm hiện nay, ASEAN phải tập trung vào việc tạo ra RCEP, song song với việc thúc đẩy hơn nữa sự hợp nhất khu vực thông qua Cộng đồng ASEAN. Nếu không làm điều này, vai trò trung tâm của ASEAN trong việc thúc đẩy những dàn xếp chính trị và kinh tế tại Đông Á và Đông Nam Á sẽ giảm sút.

Thanh Hoa