Bước ngoặt cải tổ hệ thống ngân hàng

	Hạt nhân của tiến trình tái cơ cấu
	Tái cơ cấu TCTD: Rộng cửa bước vào hành trình mới
	Điểm sáng tái cơ cấu ngân hàng

Nền tảng tài chính ngân hàng cải thiện đáng kể

Nhìn lại Đề án 254 - Đề án tái cơ cấu TCTD giai đoạn I được khởi động từ cuối năm 2011 và kết thúc năm 2015. Đây là giai đoạn hệ thống ngân hàng gặp nhiều khó khăn như nợ xấu cao, một số ngân hàng yếu kém đứng trước rủi ro mất thanh khoản; nền tảng tài chính hệ thống NHTM suy giảm nghiêm trọng…

Sau 5 năm thực hiện tái cơ cấu, tình trạng tài chính và hoạt động của NHTM có bước cải thiện đáng kể. Trước hết là thanh khoản được giữ vững và ổn định. Một số NHTM yếu kém được nhận diện và NHNN có biện pháp xử lý quyết liệt như mua bán, sáp nhập, đưa vào diện kiểm soát đặc biệt. Tình trạng sở hữu chéo và sở hữu lũng đoạn cũng được kiểm soát. Nợ xấu của hệ thống NHTM được xử lý một bước với sự ra đời của VAMC đã hỗ trợ tích cực cho việc cải thiện bảng cân đối tài sản của các NHTM, nhất là những NHTM yếu kém với những khoản nợ tồn đọng từ trước đó rất lớn.

Công tác thanh tra giám sát cũng đã được cải thiện, hệ thống giám sát từ xa được đưa vào hoạt động khá hiệu quả. Nhờ đó, hoạt động ngân hàng minh bạch hơn và có kỷ cương hơn. Xoá bỏ tình trạng vàng hoá, kiểm soát thị trường hối đoái theo hướng chống đô la hoá và kiểm soát dòng vốn chảy vào bất động sản.

Sau 5 năm thực hiện tái cơ cấu, tình trạng tài chính và hoạt động của NHTM có bước cải thiện đáng kể

Tuy nhiên, tình hình nợ xấu vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Vì vậy, nền tảng tài chính của các NHTM vẫn còn yếu. Hàng loạt các mục tiêu về an toàn hệ thống tiệm cận với chuẩn mực quốc tế chưa được thực hiện đầy đủ. Tình trạng sở hữu chéo, sở hữu lũng đoạn vẫn chưa được khắc phục triệt để. Nhất là nền tảng pháp lý về xử lý nợ xấu và xử lý sở hữu chéo, sở hữu lũng đoạn vẫn còn nhiều bất cập. Chính vì vậy, NHNN đã trình Chính phủ Đề án tái cơ cấu mới giai đoạn 2016 - 2020. Đề án này đã được ngành Ngân hàng triển khai sớm và đã đạt được kết quả quan trọng.

Một là, ổn định vững chắc hơn thanh khoản của hệ thống NHTM, loại bỏ được rủi ro đổ vỡ của một số ngân hàng yếu kém trên nền tảng duy trì ổn định ngày càng vững chắc kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát.

Hai là, tiếp tục xử lý một số ngân hàng yếu kém theo hướng cấu trúc lại toàn diện về quản trị và tài chính. Bước đột phá về cơ sở pháp lý cho quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng là việc Quốc hội thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Các TCTD và Nghị quyết 42 về xử lý nợ xấu. Đây là bước tiến quan trọng về pháp lý để xử lý các ngân hàng yếu kém, kiểm soát sở hữu chéo, hoàn thiện chuẩn mực quản trị và xử lý nợ xấu của hệ thống ngân hàng một cách hiệu quả, tránh những cú sốc tài chính không cần thiết như vừa qua.

Ba là, hầu hết các NHTM đều tập trung phát triển dịch vụ mới, sản phẩm mới và mở rộng tín dụng trên cơ sở quản lý rủi ro tốt hơn. Nhờ đó, nền tảng tài chính của hầu hết các NHTM đều đã được cải thiện đáng kể. Hệ số khả năng sinh lời ROA, ROE đã tăng gần gấp đôi so với những năm trước, đặc biệt một số NHTM lớn đã có hệ số khả năng sinh lời ở mức trung bình của khu vực như ROE trung bình là 10-11%, một số NHTM đạt 15-16%.

Bốn là, cũng nhờ nâng cao khả năng sinh lời nên nhiều NHTM đã tăng được khá nhanh mức trích lập dự phòng rủi ro để xử lý các khoản nợ cũ. Đây là một kết quả ấn tượng so với vài ba năm trước đây.

Năm là, hoạt động của hệ thống ngân hàng đã được giám sát có hiệu quả hơn, kỷ cương, kỷ luật tài chính, tính minh bạch trong việc quản lý tín dụng, quản lý nợ, quản lý rủi ro toàn hệ thống được cải thiện một bước quan trọng. Điều này tạo thuận lợi cho việc ổn định thị trường tiền tệ, tín dụng và thị trường hối đoái. Nhiều NHTM đã tăng được vốn điều lệ, cải thiện chỉ tiêu an toàn hệ thống, đặc biệt là cải thiện xếp hạng tín nhiệm của các tổ chức tài chính quốc tế.

Tạo đột phá trong tái cơ cấu hệ thống ngân hàng

Trải qua một giai đoạn tái cơ cấu khá thành công nhưng tới đây hệ thống ngân hàng làm gì để tạo ra chuyển biến đột phá?

Điều đầu tiên phải làm là tiếp tục ổn định kinh tế vĩ mô. Đây là nền tảng tối cần thiết cho một hệ thống ngân hàng hoạt động, phát triển lành mạnh đồng thời tạo điều kiện để các NHTM giữ vững ổn định thanh khoản, phát triển dịch vụ mới, sản phẩm mới, mở rộng tín dụng hợp lý và quản trị rủi ro hiệu quả. Trên cơ sở đó, ổn định lòng tin của người gửi tiền và nhà đầu tư vào toàn bộ thị trường tài chính và nền kinh tế.

Thực tế, nhiều NHTM đã đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc và áp dụng các chuẩn mực quản trị hiện đại gắn liền với việc kiểm soát chất lượng tín dụng và đảm bảo chuẩn mực an toàn hoạt động.

Một số NHTM đã có kết quả ấn tượng như Vietcombank, MBBank, VPBank, ACB, Techcombank… Một số ngân hàng nằm trong diện tái cấu trúc cũng đã đạt được những tiến bộ đáng kể như TPBank, NCB, Bac A Bank… Ngoài ra, ngân hàng mua bắt buộc cũng bắt đầu đi vào hoạt động ổn định, thậm chí ngân hàng đã có lãi trước trích lập dự phòng như OceanBank và đang nhận được sự quan tâm lớn của nhà đầu tư nước ngoài.

Nợ xấu vẫn đang là vấn đề nóng bỏng của một số NHTM yếu kém, kể cả các khoản nợ cũ và các khoản nợ mới phát sinh. Vì vậy, trong thời gian tới, các NHTM trên cơ sở vận dụng các nền tảng pháp lý mới để tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa việc xử lý nợ xấu, đồng thời phải tăng cường hoạt động mua bán, sáp nhập và tìm các nguồn tài chính trong nước và quốc tế để tăng vốn chủ sở hữu, nâng cao năng lực quản lý, năng lực kiểm soát rủi ro và quản lý nợ có hiệu quả.

Một số NHTM đang mở rộng cho vay tiêu dùng, đây là bước đi đúng đắn phù hợp với thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, các ngân hàng cần phải chú trọng xây dựng cơ sở dữ liệu về khách hàng, một mặt để mở rộng thị trường, một mặt giám sát và quản lý nợ có hiệu quả.

Một vấn đề nữa cần lưu ý, các NHTM cần dành khoản đầu tư thoả đáng để phát triển hệ thống thông tin quản lý (FMIS, core banking) và thanh toán tự động (ACH) nhằm phát triển và kiểm soát dịch vụ mới, sản phẩm mới; hiện đại hóa công tác giám sát và quản lý rủi ro. Ngoài ra, việc tiết giảm chi phí tiếp tục được đẩy mạnh, đặc biệt là chi phí về nhân lực, trên cơ sở đó giảm thiểu nợ xấu, lành mạnh hoá tài chính và nâng cao khả năng sinh lời.

Các NHTM cũng cần đẩy nhanh tiến trình cải cách thủ tục hành chính, có lộ trình cụ thể, tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, đặc biệt là chuẩn mực an toàn của Basel II, chuẩn mực kế toán quốc tế và chuẩn mực quản trị theo Thông tư 41 của NHNN, tạo ra một bước đột phá về tái cấu trúc ngân hàng từ nay đến năm 2020.

Cuối cùng, vấn đề tái cấu trúc hệ thống ngân hàng đòi hỏi phải có nguồn lực tài chính. Vì vậy, các NHTM cần tranh thủ cơ hội dòng vốn đầu tư quốc tế đang tăng lên ở khu vực Đông Nam Á và đặc biệt ở Việt Nam để bổ sung vốn chủ sở hữu cấp 1 và cấp 2 bằng cách phát hành trái phiếu dài hạn, trái phiếu chuyển đổi hoặc là góp vốn cổ phần. Các NHTM cần thực hiện nghiêm túc các quy định mới của NHNN như chủ NHTM không được làm chủ DN, kiểm soát sở hữu chéo, tăng cường minh bạch trong hoạt động tín dụng.

Tóm lại, trên nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định khá vững chắc, với việc triển khai thực hiện nghiêm túc đề án tái cơ cấu ngân hàng mới và những nỗ lực kiên trì sáng tạo của các NHTM, chúng ta có thể tin rằng, tái cấu trúc hệ thống ngân hàng sẽ đạt được những mục tiêu quan trọng trong thời gian tới, như lộ trình mà đề án tái cấu trúc đã khẳng định.