Chùm tản văn của Đàm Quỳnh Ngọc

Đang yêu...

Gặp bạn gái cùng học phổ thông năm xưa bán cá ở chợ Mai Trang (Cửa Hội - Nghệ An), hai đứa oà lên, rồi kể chuyện. Ba mươi năm gặp lại, nghe bạn kể chuyện về chồng mà… thèm. Anh ấy đẹp trai, có duyên, nghiêm túc, tốt lắm, thương yêu vợ con. Anh ấy thông minh, cái gì cũng làm được. Anh ấy sống có trước có sau. Anh ấy mới nghỉ việc nhà nước, ở nhà làm được bao nhiêu là việc cho mình. Anh ấy... thôi không kể nữa, bữa nào tới nhà chơi sẽ biết.

Ảnh minh họa

Hẹn mãi, lần lữa mãi, tuần trước, ngày nghỉ mình tìm đường tới nhà bạn chơi, muốn bất ngờ, không gọi điện trước. Hỏi mãi, cũng tới ngôi nhà cấp 4 ở Cửa Hội, vườn rộng, nhà vắng. Hỏi to, có ai ở nhà không? Người đàn ông không còn trẻ, cao gầy, tóc hoa râm, chậm chạp trong nhà đi ra. Bác ơi, có phải nhà… Đúng rồi, mời O vào nhà.

Mình gọi điện cho bạn, ở đâu đó, tớ tới nhà rồi nhé. Ủa, sao không nói trước, đang bán cá, tý nữa về ngay. Mà có anh ấy đang ở nhà mà. Chồng bạn đó à? Thì còn ai vào đó nữa, con thì đi học rồi.

Trời ạ, nghe lời bạn nói, “anh ấy đẹp trai, có duyên…”, tư duy của mình về người chồng của bạn phải khác cơ! Trước mắt chỉ là… ông già, hơn bạn chục tuổi, gầy, yếu. Bỗng dưng cảm thấy bị hẫng hụt, chơi vơi về hình ảnh một người “đẹp trai” phải khác!

Rồi bạn về, ào ào vào nhà, mặt người chồng tươi lên, mắt sáng khi nhìn vợ, vội vàng ra dắt xe, cất đồ bán cá, “để đó cho anh”, ông ta nói, tác phong nhanh nhẹn hơn. Người vợ âu yếm nhìn chồng, cười.

Thời gian ở nhà bạn không nhiều, được mời cơm, chứng kiến vợ chồng bạn quấn quýt bên nhau, mình chợt hiểu, khi người ta yêu nhìn gì cũng đẹp. Trong mắt bạn, người chồng rất đẹp, là hoàn toàn có lý!

Tấm hình của mẹ!

Năm trước, mình về nhà, có người bạn chụp ảnh cùng về, thương mẹ, chụp tặng tấm hình. Ảnh được in ra, mẹ mặc áo dài, có dây chuyền, khăn nhung. Mẹ ngắm ảnh, suy tư, nhưng không nói gì. Mình hỏi, mẹ thấy có đẹp không? Mẹ nói, đẹp thì có đẹp, nhưng không giống... mẹ.

Hiểu ý, tấm ảnh mẹ được gói cẩn thận cất trong tủ, ít treo ra ngoài. Những lần sau về nhà, mình chụp ảnh cho mẹ bằng máy du lịch, vẫn quần áo thường ngày, con người gầy gò vất vả... Ảnh in ra, mẹ ngắm nghía, rơm rớm, thương người lam lũ, nhọc nhằn trong... tấm ảnh!

Ảnh lồng trong khung, treo trên tường, gần giường ngủ, nơi mẹ ngắm nhìn thấy hàng ngày, gần gũi và ấm áp…

Hắn tỏa sáng

Thực lòng mình ghét rượu, phụ nữ được mấy người thích rượu?

Nhưng với người bạn này thì mình muốn uống rượu với hắn. Hắn khác giới, thấp, đen, bạn học thời xa xưa. Bữa trước về quê, gặp, hắn kéo vào quán cóc ngồi, không cà phê, cà pháo, mà rượu. Hắn một chén, mình một chén với lạc rang để hầu chuyện. Hắn uống ít, biết dừng lại, tự chủ, không đến mức uống mất nhân cách và mất cả bạn bè.

Có men, hắn khôn, thường kể chuyện “ngày hai đứa đến trường”, với chủ đề ấy, không sa đà, đồi trụy được! Hi hi. Giọng hắn ấm, trầm nhớ không quên chuyện gì, đến từng chi tiết. Lòng mình rạng rỡ, rồi rưng rưng theo từng câu chuyện. Có lẽ từ những câu chuyện của hắn mà mình nhớ mãi, không quên trường xưa, thầy cô xưa?

Hắn giờ là chủ thầu xây dựng ở làng quê, bà con làng xóm xây dựng gì cũng gọi, phó mặc tính toán giá cả vật liệu xây dựng bao nhiêu, công sá thế nào… tin tưởng hắn tuyệt đối. Hắn nói, xây dựng công trình lớn cho Nhà nước còn có phần trăm, xây nhà cửa cho dân nghèo có gì mà chia? Lấy công làm lãi là chính, bà con anh em làng quê vất vả mới có cái nhà, xẻo bớt tiền cơm chim của họ, khác chi xẻo thịt người ta!

Mình nghe, không phải nghe hắn nói rồi tin, mà mình hiểu hắn từ ngày đi học. Hắn thật thà, rạch ròi từng câu chuyện và được làm thủ quỹ từ ngày học phổ thông! Ưu điểm của hắn trong mình chỉ có từng ấy, năm tháng thoi đưa, hình ảnh hắn nhạt nhòa…

Xã hội bây giờ hỗn loạn, khác xưa. Lời hứa hẹn như gió trôi bay! Mất niềm tin trầm trọng. Hàng ngày đi ra khỏi nhà lo kẻ cắp, lừa đảo. Đến công sở cũng lo, nơi ấy không còn an toàn nữa: gây gổ, hành hung, súng nổ…

Mọi chuyện đều có thể xảy ra!

Môi trường hiện tại như thế! Gặp lại hắn, mừng vô kể, hắn vẫn như ngày xưa.

Ngày xưa hắn là người bình thường! Với xã hội này, bỗng dưng hắn tỏa sáng trong mình.

Người trung thực, thật thà, nghiêm túc… giờ hiếm lắm!

Cô dạy toán và chiếc ghế gãy!

Ngày 5/9 tựu trường.

Nhớ thầy dạy văn, nhớ cô dạy toán.

Cô dạy toán to cao, nói choang choang, nghiêm khắc giờ giấc khi đến lớp.

Cô vào lớp kiểm tra bài cũ ngay. Các môn khác có thể lọt lưới đứa này đứa khác, nhưng môn toán thì đừng hòng!

Ngồi học cũng không bao giờ được nói chuyện riêng, tai cô thính như mèo, bắt đứng lên học cho hết tiết thì thôi!

Cả lớp khiếp luôn.

Mỗi lần cô đến, học sinh gọi thầm nháy mắt với nhau “cảnh sát” “cớm” “mèo”… đã đến. Thái độ có vẻ “ghét” cô lắm!

Thế mới có chuyện, ở bàn giáo viên có chiếc ghế đẩu bốn chân, một chân lung lay, lúc lắc. Một hôm, tụi con trai tháo hẳn chân lung lay ra, rồi ghép hờ vào.

Hôm sau đến giờ cô dạy, cả lớp đứng lên chào, cô nói các em ngồi xuống. Cô ngồi, ghế ngã, cô ngã theo. Mấy đứa con trai rúc rích có vẻ khoái chí.

Cô nhăn mặt, tụi con gái cười theo con trai, rồi im bặt, lo lắng, chạy lên đỡ cô dậy, lắp lại chân ghế cho cô.

Cô không nói gì, tiết học hôm ấy bình thường.

Tan học, trường vắng, mấy đứa con gái về sau, cô buồn, hỏi, vì sao các em lại “bẫy” cô như thế? Cô nghiêm, cũng muốn các em học tốt hơn thôi.

Con gái nhìn nhau, bao biện, tại vì ghế cũng đã cũ quá rồi cô ạ.

Cô nói, thôi các em về đi!

Từ hôm ấy trở đi, không bao giờ thấy cô nhắc thêm lời nào về vụ “chân ghế gãy” nữa.

Năm tháng trôi đi, học sinh lớp 7C ngày ấy giờ đã trưởng thành, gặp lại, nhắc đến tên cô dạy toán năm nào, và… ngậm ngùi, ân hận…

Bạn

Ngày nghỉ về quê, trùm đầu, che mặt, tất chân, tất tay, đi bằng xe máy vẫn thấy lạnh buốt, nhức cả đầu, mong về tới nhà có cha, có mẹ, có bếp lửa... Đang đi trên đường làng nhận ra đứa bạn học thời phổ thông đang gánh mạ xuống đồng: ống quần lăn cao, da tím tái, áo phong phanh. Dừng xe chưa kịp hỏi nó đã reo lên: đã về thăm ông bà đấy à? Vất vả quá, gió lạnh thế này mà vẫn về được, đường xa... tội quá...

Lời nói của bạn thiết tha, tình cảm đến nỗi mình rơi nước mắt thương cho mình, mà nhẽ ra, người thấy "tội quá" lúc này là bạn chứ không phải là tôi?

“Bận”

Ngày còn bé ở thôn quê, tôi đã quen với từ “bận rộn” đồng nghĩa với việc ngày xuống đồng và mùa thu hoạch đã đến. Đó là những ngày chạy đua với thiên nhiên, sự sống của người nông dân gắn chặt vào không khí bận rộn ấy. Ngày ấy cho dù tuổi còn nhỏ ngây thơ đến đâu tôi cũng đã hiểu được thành ngữ: “đầu tắt mặt tối” qua bước đi vấp váp, ăn miếng cơm vội vàng của cha mẹ trong đùm lá chuối trong rổ sề để trên bờ ruộng đầy bùn ngày xuống đồng.

Ngày Tết Nguyên đán đến nơi rồi, bầu trời hoe nắng, không khí ấm lên thích hợp cho việc cày cấy, nhà nhà đổ xuống đồng cố cắm mạ cho xong sào ruộng trước tết. Nhiều năm tôi được chứng kiến xong việc ngoài đồng cũng đã chiều hai mươi chín tết. Sáng 30 mẹ bắt đôi gà trống vội vàng lấp vấp đem đi chợ bán lấy tiền mua sắm, tôi lẽo đẽo theo sau.

Có năm gà bán được ngay, có năm ngồi đến tận trưa vẫn chưa có ai hỏi đến, cuối cùng mẹ đưa gà về. Tôi buồn thiu muốn khóc. Mẹ không buồn còn cười bảo năm nay gia đình ta làm thịt gà đón giao thừa, việc gì con mếu máo. Chợ tết năm ấy tôi không có quần áo mới, mẹ đi chợ tết về tay không, tiền chỉ đủ mua đôi mía hoa cho tôi vác trên vai tung tăng theo dòng người chợ tết tản về ngõ xóm.

Tôi buồn vậy, nhưng không hiểu được vì sao mẹ cứ cười trả lời với người khác là ở nhà sắm tết đầy đủ cả rồi, dù rằng tôi ở nhà chưa có cái gì gọi là tết, đến bó hương trầm cũng không. Những năm ấy tôi chưa hiểu được mẹ, còn oán trách.

Nhưng rồi theo thời gian tôi cũng được làm mẹ, cũng tươi cười trả lời với bạn bè: ở nhà sắm tết đầy đủ rồi, không có chi phải lo khi có người ái ngại cho cuộc sống của mình còn nhiều thiếu thốn. Mẹ ơi, bây giờ con mới hiểu được lòng mặc cảm, tự ti của những người nghèo nhưng đầy lòng tự trọng.

Mẹ về nhà cũng vội vàng ra ra vào vào bận rộn không khí tết với việc gói bánh và muối dưa, thịt gà thì chưa, vì dù sao cũng mãi đến giao thừa mới được ăn. Cũng chỉ là miếng thịt gà, tôi ăn trong đêm giao thừa năm ấy, có cái cảm giác thiêng liêng đầm ấm đến rơi nước mắt, khiến cứ nhớ mãi, nhớ mãi khôn nguôi khi mỗi năm tết lại về.

Tôi bây giờ được về thành phố, ngày mới nhận việc ở công sở, thấy ai cũng kêu ca bận rộn. Bản chất người nông dân thật thà nên tôi tin và lo lắng, nhưng rồi với vị trí của mình, tự sắp xếp và nhận ra công việc ở thành phố không đến mức bận rộn như người nông dân lúc vào mùa. Tiếng “bận” ở công sở còn có nhiều ý nghĩa và nên đưa vào ngoặc kép mới đúng với vai trò của nó. Người ta nói “bận” vì không thích chơi với nhau.

Không muốn gặp mặt đối diện với công việc phải giải quyết có liên quan cũng phải dùng tiếng “bận”. Tôi cũng đã từng ngồi ở quán cà phê với một người có chức vụ trong xã hội, có bạn gái hẹn hò gọi báo về cơ quan và gia đình “bận lắm”. Người ta đã làm mất lòng tin nhau, không tôn trọng, không thương nhau, coi thường nhau...

Không, xin thề, tôi chỉ dùng từ “bận” đúng với ý nghĩa của nó như những người dân quê vào mùa thu hoạch.