Đa dạng hóa tín dụng hỗ trợ học sinh, sinh viên

	Tín dụng chính sách và sự nghiệp trồng người
	Nuôi dưỡng ước mơ đến trường ở vùng đất học
	Hơn 3,5 triệu lượt học sinh, sinh viên được vay vốn học tập

Chỉ tín dụng chính sách là không đủ

Không thể phủ nhận đóng góp của Ngân hàng Chính sách xã hội (VBSP) trong việc chắp cánh cho ước mơ học tập của biết bao học sinh, sinh viên (HSSV) nghèo trên cả nước trong những năm gần đây.

Theo thống kê của VBSP, tính đến ngày 30/11/2018, doanh số cho vay đối với HSSV của các chi nhánh VBSP trên cả nước đạt hơn 62 ngàn tỷ đồng với hơn 3,5 triệu lượt HSSV được vay vốn. Hiện nay, còn trên 514 ngàn hộ gia đình đang vay vốn, với dư nợ đạt 13,1 nghìn tỷ đồng cho gần 561 ngàn HSSV đi học.

Nguồn vốn tín dụng chính sách mới chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu vay vốn học tập của sinh viên

Mặc dù, so với tổng số lượng HSSV đến trường năm học 2018-2019 khoảng 23,5 triệu học sinh, sinh viên (theo số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo), con số đó là không lớn. Nhưng so với số lượng con em các gia đình chính sách đã và đang được hỗ trợ tài chính để theo đuổi việc học hành, đó là một sự trợ giúp rất đáng kể.

Tuy nhiên, những năm gần đây, doanh số cho vay của chương trình này giảm dần. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó nguyên nhân chính do nhu cầu vay giảm mạnh. Hiện, nhiều gia đình lựa chọn cho con đi học nghề nhiều hơn là học các trường đại học và cao đẳng.

Bên cạnh đó, mặc dù mẫu giấy xác nhận vay vốn đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo, VBSP quy định rõ, thống nhất, nhưng nhiều trường vẫn làm sai, cấp chậm, khiến cho việc thực hiện hồ sơ vay vốn kéo dài, ngân hàng khó chủ động kế hoạch. Một số nơi còn xác nhận chưa đúng thẩm quyền, thông tin trên mẫu còn để HSSV tự khai, thiếu tính chính xác hoặc khai không đầy đủ (thiếu mã trường, mã sinh viên, không xác định rõ thời gian kết thúc khoá học…) khiến cho việc khai báo thông tin HSSV tại ngân hàng rất khó khăn, ảnh hưởng đến việc làm thủ tục vay vốn, quản lý, thống kê số liệu, xác định kỳ hạn trả nợ…

Thế nhưng điều mà giới chuyên môn băn khoăn hơn cả là hạn mức cho vay chưa đáp ứng được với nhu cầu thực tế. Theo đúng lộ trình tính giá dịch vụ giáo dục (đã được Chính phủ luật hóa bằng Nghị định 86/2015) thì đến năm học 2020-2021 mức học phí của nhiều trường đại học và các cơ sở giáo dục công lập sẽ tiếp tục được tăng lên.

Trong khi đó, kể từ ngày 15/6/2017, mức cho vay tối đa đối với HSSV có hoàn cảnh khó khăn mới đã được nâng lên 1,5 triệu đồng/tháng/HSSV. Tuy nhiên hạn mức vay này vẫn chưa đủ để trang trải học phí hàng tháng tại nhiều cơ sở đào tạo chứ chưa nói gì tới chi phí ăn ở, đi lại.

PGS-TS. Đặng Thị Lệ Xuân - Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, kết quả khảo sát dựa trên 1.000 hộ dân có con đi học tại 11 tỉnh, thành phố trên cả nước cho thấy, với chi phí ăn học hiện tại, 51% sinh viên đang phải đi làm thêm để trang trải học phí, trong số này nhóm sinh viên nghèo chiếm 79%. Khi được hỏi về tác động của việc tăng học phí lên mức 13-17 triệu đồng/năm/người, có tới 85% phụ huynh thuộc nhóm hộ nghèo cho rằng họ không thể đảm bảo đủ kinh phí cho con đi học đại học. Vì vậy, nếu theo đúng lộ trình tăng giá dịch vụ giáo dục, nguy cơ số lượng sinh viên phải nghỉ học vì không có tiền đóng học phí trong các năm tới là rất lớn.

Nên mở rộng như cho vay tiêu dùng

Ở góc độ an sinh xã hội, các chuyên gia tài chính cho rằng hoạt động cho vay đối với HSSV của VBSP là hoạt động có ý nghĩa rất thiết thực, nhân văn và đã đáp ứng được một phần nhu cầu tài chính đối với HSSV nghèo. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, việc đảm bảo tài chính cho HSSV nếu chỉ dựa vào nguồn tín dụng chính sách khó có thể bao phủ được.

Để linh hoạt trong việc cho vay nguồn vốn tín dụng chính sách đối với HSSV, TS. Lê Thị Minh Ngọc - Học viện Ngân hàng cho rằng, nên quy định nhiều hạn mức cho vay dựa trên đánh giá về năng lực tài chính của gia đình và kết quả học tập của sinh viên. Việc thu nợ cũng nên áp dụng linh hoạt tùy theo thu nhập hàng tháng của gia đình và sinh viên sau khi ra trường.

Trong khi đó, TS. Cấn Văn Lực – Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, để mở rộng các sản phẩm, dịch vụ tài chính dành cho HSSV, ngoài VBSP và các tổ chức tài chính vi mô, các NHTM và các công ty tài chính tiêu dùng cũng nên xem lĩnh vực này là một mảng của thị trường tín dụng tiêu dùng có nhiều tiềm năng để phát triển các khoản vay nhỏ với thời hạn vay ngắn.

Theo ông Lực, hiện nay nhu cầu tài chính tiêu dùng cá nhân mỗi năm ở Việt Nam bằng khoảng 67% GDP. Trong số này nhu cầu tài chính dành cho việc học tập của HSSV và người đi làm học thêm chiếm một tỷ lệ khá lớn. Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại không có nhiều NHTM thiết kế riêng các sản phẩm, dịch vụ tín dụng dành cho lĩnh vực học tập. Thời gian gần đây, mới có một số NHTM và công ty tài chính mở ra các kênh tín dụng dành cho sinh viên nhưng số lượng sản phẩm và dịch vụ chưa đa dạng.

Theo ghi nhận từ thị trường, hiện nay riêng với lĩnh vực cho vay đối với đối tượng HSSV của các NHTM đang “chậm chân” hơn khá nhiều so với các công ty tài chính, các tổ chức kinh tế chia sẻ và các mô hình cho vay ngang hàng.

Thống kê của trang Toplist.vn, hiện tại các đơn vị như: Công ty TNHH tư vấn Studentloan, Uniloan Việt Nam và các trang cho vay ngang hàng trực tuyến như: Chovaysinhvien.vn, Hotrovayvonsinhvien.com, sinhvienvayvon.com… là những kênh cho vay sinh viên với tốc độ nhanh và được đánh giá là có lãi suất phù hợp. Các tổ chức khác như: Timo.vn, Tima.vn, Vaymuon.vn… cũng đều thiết kế những giao diện cho vay dành cho HSSV nhằm khai thác nhu cầu vay mượn để học tập của người dân, đặc biệt là người trẻ. Trong khi đó, đến thời điểm hiện nay, ngoài một số công ty tài chính trực thuộc các NHTM và một số nhà băng như Agribank, Vietcombank, TPBank… có những sản phẩm tín dụng dành riêng cho HSSV hoạt động hiệu quả thì đa số các NHTM chưa chú trọng đến mảng thị trường này.