Luật NSNN (sửa đổi): Ngân sách trung ương đóng vai trò chủ đạo

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Đẩy nhanh thời gian lập dự toán NSNN

Tại hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách mới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã trình bản dự thảo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật NSNN (sửa đổi) để chuẩn bị trình Quốc hội.

Về quy trình ngân sách,trước đó, nhiều ý kiến đề nghị Quốc hội quyết định ngân sách qua 2 kỳ họp: Giai đoạn 1, tại kỳ họp giữa năm, Quốc hội sẽ quyết định khung ngân sách, tổng thu, tổng chi, bội chi, cơ cấu thu, cơ cấu chi, định hướng ưu tiên nhiệm vụ chi trong một số ngành, một số lĩnh vực. Trên cơ sở đó, tại kỳ họp cuối năm Chính phủ báo cáo về dự toán thu, chi chính thức và phương án phân bổ cụ thể ngân sách Trung ương cũng như dự toán ngân sách nhà nước để Quốc hội xem xét, quyết định.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc quyết định ngân sách theo quy trình qua hai kỳ họp sẽ giúp việc xây dựng dự toán được khoa học, chất lượng hơn, phát huy vị trí, vai trò, thẩm quyền của Quốc hội, Hội đồng nhân dân theo tinh thần Hiến pháp; nâng cao trách nhiệm của Chính phủ, Ủy ban nhân dân…

Tuy nhiên, quy trình làm dự toán ngân sách qua 2 kỳ họp là chưa thật phù hợp trong tình hình hiện nay, vì theo quy định của hệ thống pháp luật hiện hành, Quốc hội một năm chỉ họp 2 kỳ. Tại kỳ họp giữa năm (tháng 5, tháng 6), Quốc hội không quyết định về khung kế hoạch phát triển KT-XH và khung ngân sách cho năm sau. Trường hợp điều chỉnh lại quy định để giao Quốc hội quyết định về khung ngân sách cùng với khung về kế hoạch phát triển KT-XH tại kỳ họp giữa năm, đòi hỏi công tác dự báo phải có bước cải thiện lớn, chính sách kinh tế vĩ mô và tài chính - NSNN có tính ổn định cao.

Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ như quy trình hiện hành. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng của công tác xây dựng, quyết định dự toán NSNN thì Dự thảo Luật mới đã điều chỉnh một số nội dung, như: Thời gian lập dự toán NSNN sớm hơn, bắt đầu từ 15/5 (thay vì 31/5 như hiện hành) để bảo đảm phù hợp với Luật Đầu tư công. Ngoài ra, Chính phủ trình dự thảo dự toán NSNN chậm nhất 20 ngày trước ngày khai mạc Kỳ họp Quốc hội cuối năm (Điều 43 Dự thảo Luật mới). Đồng thời, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan của Quốc hội với các cơ quan của Chính phủ trong thảo luận dự toán NSNN thuộc ngành, lĩnh vực phụ trách (giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh, khoa học công nghệ...).

Phương án này đã nhận được nhiều ý kiến đồng tình trong phiên họp thứ 37 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Việc đẩy nhanh thời gian lập dự toán và sớm trình Quốc hội dự toán NSNN hàng năm là cố gắng lớn của Chính phủ, góp phần đẩy nhanh tiến độ và thực hiện hiệu quả dự toán NSNN hàng năm.

Phân định rõ nhiệm vụ "chi quốc gia" cho NSTW

Vấn đề phân cấp ngân sách cũng nhận được sự quan tâm của nhiều đại biểu Quốc hội chuyên trách trong phiên họp vừa qua. Về phân cấp quản lý NSNN giữa trung ương và địa phương, trước đó, có mộtsố ý kiến đề nghị quy định rõ hơn về phân cấp nguồn thu NSNN giữa trung ương và địa phương. Có ý kiến đề nghị quy định rõ nhiệm vụ chi NSTW bảo đảm 100% và nhiệm vụ chi của các cấp chính quyền địa phương, trong đó chỉ giao nhiệm vụ chi nghiên cứu khoa học cho chính quyền cấp tỉnh, các cấp chính quyền dưới tỉnh chỉ làm nhiệm vụ ứng dụng KHCN.

Về phân cấp nguồn thu giữa các cấp ngân sách, trong dự thảo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng: Theo quy định của Dự thảo Luật thì thu NSTW được hưởng theo phân cấp chiếm bình quân khoảng 66-70% tổng thu NSNN, nếu tính cả bội chi NSNN chiếm khoảng 70-75% tổng nguồn thu NSNN, thu NSĐP theo phân cấp (chưa kể số bổ sung cân đối và bổ sung có mục tiêu từ NSTW cho NSĐP) chiếm bình quân khoảng 25-30% tổng nguồn NSNN, do vậy, NSTW đã chiếm vai trò chủ đạo. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự kiến sẽ đề nghị Quốc hội cho giữ như Dự thảo Luật đã trình Quốc hội.

Theo đó, một số nguồn thu lớn tiếp tục là nguồn thu của NSTW, nhưng đồng thời chuyển khoản thu thuế TNDN của các đơn vị hạch toán tập trung thành khoản thu phân chia giữa NSTW và NSĐP. Nội dung này được thể hiện tại Điều 34, Điều 36 của Dự thảo Luật mới.

Về phân cấp nhiệm vụ chi giữa NSTW và NSĐP, theo quy định hiện hành không có sự phân định nhiệm vụ chi NSTW bảo đảm 100% và NSĐP bảo đảm 100% mà tất cả các nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã hội do NSTW và NSĐP cùng tham gia đóng góp, dẫn đến không rõ ràng và không minh bạch. Trong khi đó, Hiến pháp năm 2013 quy định phải xác định rõ nhiệm vụ “chi quốc gia”.

Để phân định rõ nhiệm vụ “chi quốc gia”, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị bổ sung quy định: NSTW bảo đảm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, ngoại giao; vốn đầu tư xây dựng hệ thống giao thông, thủy lợi phục vụ cho sự phát triển KT-XH có tính liên vùng, khu vực. Nội dung này được thể hiện tại Điều 35, Điều 37 và Điều 9 (về nguyên tắc phân cấp quản lý) của Dự thảo Luật mới.

Về phân cấp nhiệm vụ chi phát triển KT-XH, về cơ bản, cần thực hiện theo pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương. Riêng chi nghiên cứu khoa học cho các cấp chính quyền địa phương, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giao nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cho cấp tỉnh, còn các cấp huyện, xã chỉ thực hiện nhiệm vụ ứng dụng khoa học công nghệ (khoản 1 Điều 38 Dự thảo Luật mới).

Về phân cấp nhiệm vụ chi quốc phòng, an ninh, mặc dù quy định NSTW bảo đảm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh nhưng NSĐP vẫn có khoản chi quốc phòng, an ninh phù hợp với yêu cầu quản lý thực tế trên cơ sở phân cấp cho địa phương theo quy định của pháp luật, như chi cho lực lượng dân quân tự vệ, xây dựng các cơ sở phòng thủ quốc phòng và các nhiệm vụ quốc phòng, an ninh (phần giao cho địa phương quản lý). Đồng thời, khoản 9 Điều 9 được chỉnh lý lại cho phù hợp với nhiệm vụ chi của NSĐP (Điều 37), bảo đảm cho các đơn vị quốc phòng, an ninh ở địa phương đều có sự hỗ trợ của NSTW và NSĐP.