Tiết kiệm điện - Từ chính sách đến cuộc sống

Tỷ lệ sử dụng năng lượng chưa hiệu quả

Để có góc nhìn tổng quan, toàn diện về công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, các bộ, ngành chức năng trong sử dụng tiết kiệm, hiệu quả điện năng; việc lan tỏa các chương trình tiết kiệm điện năng một cách hiệu quả trong thực tiễn đời sống xã hội; các giải pháp cả trước mắt và lâu dài trong sử dụng hiệu quả, bền vững, tiết kiệm nguồn năng lượng điện... vào chiều ngày 15/5, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức Tọa đàm về "Tiết kiệm điện - Từ chính sách đến cuộc sống" với sự tham dự của là đại diện các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương và địa phương, các chuyên gia năng lượng, doanh nghiệp là khách hàng sử dụng điện... để hệ thống hóa, phân tích, kiến giải, luận bàn về vấn đề này.

Ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng Giám đốc EVN

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, nước ta là quốc gia có tỷ lệ sử dụng năng lượng chưa hiệu quả bằng một số nước khác. Ví dụ, so sánh theo hệ số quy đổi, để có 1.000 USD chúng ta cần 376 tấn dầu quy đổi, trong khi trung bình trên thế giới chỉ vào khoảng 170 tấn dầu quy đổi, với các nước trong OECD thì con số này khoảng 104 tấn dầu quy đổi, với Singapore là 99 tấn dầu quy đổi, Nhật Bản là 90 tấn dầu quy đổi. Như vậy, để có 1.000 USD, chúng ta đang tiêu thụ năng lượng gấp khoảng 2-3 lần các quốc gia khác. “Đây là thách thức rất lớn để chúng ta phải làm tốt hơn công tác sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả, đặc biệt là tiết kiệm điện trong thời gian tới”, ông Lâm nói.

Vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nhất là tiết kiệm điện, đã được Thủ tướng Chính phủ quan tâm chỉ đạo và triển khai thực hiện thành công tác thường xuyên trong giai đoạn vừa qua. Cụ thể, theo ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững, Bộ Công Thương, trong năm 2023 Bộ Công Thương đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 20 ngày 8/6/2023 về tăng cường tiết kiệm điện trong giai đoạn 2023-2025 và các năm tiếp theo.

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững, Bộ Công Thương

Năm 2024 được nhận định là năm chúng ta sẽ gặp rất nhiều khó khăn do tình hình El Nino còn diễn ra phức tạp cũng như nhu cầu về sử dụng điện được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh do đà phục hồi kinh tế và phục hồi sản xuất, nhất là các ngành hàng chế biến xuất khẩu trong năm nay. Từ cuối năm 2023 đến nay, Bộ Công Thương đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Than Khoáng sản cũng như 63 UBND tỉnh, thành phố trên toàn quốc thực hiện nghiêm và mạnh mẽ các giải pháp về tiết kiệm điện, tiết kiệm năng lượng theo Chỉ thị số 20 của Thủ tướng Chính phủ; báo cáo kết quả thực hiện Chỉ thị 20/2023 và Kế hoạch thực hiện năm 2024.

Song song với đó, lãnh đạo Bộ Công Thương cũng đã phê duyệt kế hoạch kiểm tra chuyên ngành về tiết kiệm điện, tiết kiệm năng lượng trong năm 2024 và giao cho cơ quan đầu mối là Vụ Tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững triển khai thực hiện ngay trong quý I, cố gắng sẽ hoàn thành vào quý II, đầu quý III năm nay để bảo đảm việc hướng dẫn, giám sát cũng như xử lý các vấn đề tồn đọng về tiết kiệm điện, tiết kiệm năng lượng; kịp thời tổ chức thực hiện cũng như hướng dẫn các địa phương, các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp trọng điểm, cơ sở sử dụng năng lượng, sử dụng điện trọng điểm, thực hiện có hiệu quả các giải pháp tiết kiệm điện, tiết kiệm năng lượng.

Cần hình thành thói quen, văn hóa tiết kiệm điện

Về công tác tuyên truyền để thực hiện Chỉ thị 20, Bộ Công Thương đã xây dựng bộ nhận diện của chương trình tiết kiệm điện và khẩu hiệu của chương trình là "Tiết kiệm điện thành thói quen". Kèm theo đó, ban hành các sổ tay hướng dẫn và các hướng dẫn trên trang tietkiemnangluong.com.vn, trang thông tin điện tử chính thức của chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, cũng như gửi bản mẫu thiết kế cho tất cả các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương để có thể kịp thời phổ biến, hướng dẫn đến các doanh nghiệp, người dân và cộng đồng xã hội trên địa bàn toàn quốc.

Theo TS. Trần Đình Thiên, chuyên gia kinh tế, Chỉ thị số 20 không chỉ phát động phong trào thi đua mà còn như một chương trình hành động quốc gia. Đó là điều khác biệt bởi nếu chỉ là phong trào thì nhiều khi chỉ mang tính cổ động, khuyến khích. Trong Chỉ thị 20, chúng ta thấy có 2 cách tiếp cận, vừa là một chương trình hành động quyết liệt nhưng cũng có sự khuyến khích, phát động phong trào.

TS. Trần Đình Thiên, chuyên gia kinh tế

“Chỉ thị đã đặt rõ các mục tiêu, như trong giai đoạn 2023 - 2025 và các năm tiếp theo, cả nước phải phấn đấu hằng năm tiết kiệm tối thiểu 2,0% tổng điện năng tiêu thụ; giảm tổn thất điện năng trên toàn hệ thống điện dưới 6% vào năm 2025… Đây là cách tiếp cận mục tiêu rất rõ ràng buộc ta phải có cam kết thực sự, cam kết chính trị, tức là phải hành động”, TS. Trần Đình Thiên nói.

Chuyên gia này cho rằng, trong lĩnh vực điện, chúng ta cảm nhận được cách triển khai của Chính phủ là toàn tuyến, toàn diện, toàn cấp, toàn ngành, từ Trung ương đến các địa phương. Chính phủ ra Chỉ thị rồi giao việc cho các bộ, đặc biệt là Bộ Công thương và Bộ Tài chính. Mọi nhiệm vụ, giải pháp cũng rất rõ. Địa phương có những cách làm khuyến khích, đưa phong trào thi đua xuống đến doanh nghiệp, người dân... Nhưng phần gắn với khía cạnh phong trào có lẽ phải bàn sâu hơn nữa, Chính phủ phải chủ động để làm sao ý thức tiết kiệm điện như nét văn hóa. Cần nâng cao ý thức, giáo dục công dân coi điện là tài nguyên quý giá của con người. Thời gian qua, truyền thông đã làm mạnh, Chính phủ đã chỉ đạo, tới đây sẽ phải làm tốt hơn nữa.

Và sự nỗ lực, chung tay của tất cả các bên

Trong khi đó theo ông Hà Đăng Sơn, Chuyên gia năng lượng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh, câu chuyện đầu tiên trong tiết kiệm điện liên quan đến nhận thức, hình thành thói quen mà thói quen của chúng ta được xây dựng qua quá trình lâu dài chứ không phải chỉ thông qua những phong trào mang tính chất ngắn hạn. Đấy cũng là lý do tại sao Chính phủ, Bộ Công Thương liên tục đưa ra những yêu cầu, chỉ thị, hướng dẫn trong câu chuyện tạo ra thói quen, nhận thức mới của người tiêu dùng từ các hộ gia đình tới các doanh nghiệp. Bởi vì mỗi chúng ta nếu không có thói quen tốt, không biến thành việc làm bình thường hằng ngày thì chúng ta sẽ cảm thấy cực kỳ khó khăn.

Cũng cần nhắc lại, những hoạt động liên quan đến sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, liên quan đến tiết kiệm điện của chúng ta có từ rất lâu, hơn 20 năm. Phải chăng nhận thức của cộng đồng chúng ta đã đủ chín để bắt đầu đưa ra những hành động mạnh mẽ hơn, mang tính chất bắt buộc hơn chứ không phải câu chuyện không muốn thì thôi? Như vừa rồi chúng ta thấy, Nghị định 100 của Chính phủ về cấm rượu bia, xử phạt rất nặng và sau một thời gian, người dân tuân thủ và dần thói quen, hành động của người dân khác hẳn. Phải chăng tiết kiệm điện, tiết kiệm tài nguyên cũng phải có những chế tài nặng như thế thay vì hiện nay các quy định đa phần vẫn mang tính chất khuyến khích, giáo dục.

Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh

Cũng theo ông Hà Đăng Sơn, hiện nay Việt Nam chưa có mạng lưới tiết kiệm năng lượng đủ mạnh. “Vừa rồi có tin vui là Bộ Công Thương đã thúc đẩy và có sự ra đời mạng lưới tiết kiệm điện Việt Nam, bắt đầu trong năm 2023-2024. Đã thấy có rất nhiều hoạt động, tuy nhiên vẫn chưa đủ mạnh. Hy vọng trong thời gian tới Chính phủ, Bộ Công Thương cùng các đơn vị liên quan cũng sẽ thúc đẩy để làm sao mạng lưới tiết kiệm năng lượng của chúng ta mạnh lên”, chuyên gia này kỳ vọng.

Vĩnh Phúc là tỉnh phát triển công nghiệp dịch vụ, nhu cầu sử dụng điện rất lớn và tăng trưởng rất nhanh. Những năm vừa qua, bình quân điện năng tiêu thụ hằng năm của Vĩnh Phúc tăng trưởng khoảng 14%, công suất tăng trưởng khoảng 11%. Riêng trong năm 2023, sản lượng tiêu thụ của Vĩnh Phúc đạt khoảng 4 tỷ kWh, trong đó điện năng cho công nghiệp-xây dựng khoảng 65%.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Nguyễn Viết Sơn, Phó Giám đốc Sở Công Thương Vĩnh Phúc cho biết, mặc dù sự tăng trưởng cao nhưng lưới điện của Vĩnh Phúc những năm vừa rồi luôn được phát triển, củng cố và bảo đảm cung ứng điện cho phát triển kinh tế-xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề tiết kiệm điện, ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 20, UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành chương trình của tỉnh, tập trung vào xác định rõ chỉ tiêu về thực hiện tiết kiệm cho từng đối tượng sử dụng điện, cho từng giai đoạn. Đồng thời, phân công nhiệm vụ cụ thể đối với các cơ quan quản lý nhà nước, cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã; các đơn vị phân phối điện, bán lẻ điện trên địa bàn; đối với khách hàng sử dụng điện (cho từng đối tượng) cũng có những chỉ tiêu và kết quả cụ thể.

Tỉnh cũng đồng thời đề ra các giải pháp về truyền thông tiết kiệm điện, sử dụng điện an toàn, hiệu quả; yêu cầu có các biện pháp cụ thể cho từng đối tượng doanh nghiệp (nhất là các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp trọng điểm); xây dựng, tổ chức vận hành của các đơn vị phân phối điện để bảo đảm cấp điện an toàn ổn định trong tất cả các tình huống…

Ông Nguyễn Viết Sơn, Phó Giám đốc Sở Công Thương Vĩnh Phúc

“Qua việc triển khai quyết liệt các giải pháp, riêng trong năm 2023, theo như số lượng tổng hợp của chúng tôi, ước tính tiết kiệm điện khoảng 87 triệu kW. Nhưng quan trọng hơn là mặc dù rất khó khăn trong vấn đề cấp điện nhưng tình hình cung ứng điện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc vẫn bảo đảm phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng”, ông Nguyễn Viết Sơn cho biết.

Là doanh nghiệp sản xuất, tiêu thụ lượng điện năng lớn, ông Trần Anh Tuấn – Phó Trưởng phòng thiết bị, Công ty TNHH Panasonic Việt Nam tại tọa đàm đã chia sẻ một số thông tin doanh nghiệp này đã hưởng ứng, triển khai thực hiện các giải pháp, chương trình thực hành tiết kiệm điện năng.

Ông Trần Anh Tuấn, Công ty TNHH Panasonic Việt Nam

Cụ thể, Panasonic Việt Nam đã triển khai các giải pháp thực hành tiết kiệm điện như tuyên truyền vận động cán bộ công nhân viên tắt các thiết bị điện khi không sử dụng ở công ty cũng như ở gia đình; duy tu, cải tạo các thiết bị nâng cao hiệu quả sử dụng điện; khuyến khích và đưa ra các ý tưởng tiết kiệm điện tại từng bộ phận sản xuất trong công ty; tiến hành thay thế toàn bộ đèn chiếu sáng trong công ty bằng các đèn LED tiết kiệm điện; cải tạo hệ thống điều hòa trong các phân xưởng, lắp đặt bộ tắt điện tự động để bật tắt trong các khung giờ có nhân viên sử dụng và không sử dụng… Bên cạnh đó, rà soát tối ưu hóa việc sử dụng khí nén cho sản xuất. “Chúng tôi đang nỗ lực phấn đấu tiến tới Net Zero vào năm 2030”, ông Trần Anh Tuấn thông tin.

Tại tọa đàm, đại diện các bên cũng đưa ra nhiều ý kiến, giải pháp để triển khai thành công hơn nữa các chương trình sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả nói chung và tiết kiệm điện nói riêng.

Trong đó chú trọng vào các giải pháp về tuyên truyền ý thức sử dụng tiết kiệm điện, thay đổi nhận thức và thói quen tiêu dùng để văn hóa sử dụng điện phải trở thành lối sống, nhu cầu thiết thân của mỗi người; tập trung nhiều hơn vào công tác hiện đại hóa hệ thống đo đếm, hiện đại hóa công tác vận hành hệ thống điện, ứng dụng công nghệ để việc tiết kiệm điện được thực hiện một cách sinh động, hiệu quả hơn, tương tác với khách hàng tốt hơn; làm tốt việc sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả trong khối doanh nghiệp (nhất là các nhóm khách hàng sản xuất công nghiệp) thông qua các giải pháp như bám sát nhu cầu sử dụng điện của doanh nghiệp để có thể dự báo phụ tải tốt hơn, lập biểu đồ phụ tải phản ánh đúng nhu cầu của doanh nghiệp, giữa khu vực và toàn quốc để từng bước điều chỉnh các đỉnh của biểu đồ phụ tải phù hợp với khả năng, độ khả dụng của các hệ thống điện…

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn nhất quán quan điểm "phải đảm bảo điện năng trong mọi tình huống" và đã có những chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ; ban hành nhiều văn bản, chỉ đạo phát động và đẩy mạnh nhiều chương trình hành động sử dụng năng lượng điện tiết kiệm, hiệu quả. Gần đây nhất là Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 8/6/2023 về tăng cường tiết kiệm điện giai đoạn 2023-2025 và các năm tiếp theo với những giải pháp hết sức toàn diện về sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả. Đây thực sự là những giải pháp quan trọng, cấp bách nhằm tiếp tục duy trì ổn định an ninh năng lượng, phát triển bền vững ngành điện.