M&A ngân hàng sắp đến hồi tăng tốc
Thương vụ M&A giữa Maritime Bank và MDB vừa chính thức được NHNN thông qua, khởi động cho mùa M&A trong năm 2015. Nhiều cái tên đã “lộ diện” theo những kịch bản M&A của hệ thống NH từ năm 2014 như Sacombank – Southern Bank; Maritime Bank – MDB. Thêm một vài thương vụ mới được tiết lộ như MHB - SaigonBank - Vietcombank; BIDV; PGBank - VietinBank và Eximbank -NamABank, DongABank đang nằm trong vòng mua bán sáp nhập...
Nhưng đến thời điểm này mới chỉ có cuộc “kết hôn” giữa Maritime Bank và MDB chính thức được công bố. Như vậy, thời gian chỉ còn 9 tháng nữa để các thương vụ “hợp hôn” theo “chỉ định” cũng như tự nguyện sẽ phải hoàn tất.
TS. Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, hiện M&A NH chia làm hai đối tượng. Thứ nhất là những NH quá yếu kém cần phải xử lý kịp thời để không ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống NH.
Thứ hai là đối tượng được NHNN động viên, khích lệ tìm hiểu nhau, sáp nhập nhằm nâng cao tiềm lực tài chính như HDBank với DaiABank trước đây, hay mới đây là Maritime Bank và MDB… Dù tính cấp bách không như đối tượng thứ nhất, nhưng trường hợp thứ hai cũng phải thực hiện tương ứng với lộ trình cải tổ hệ thống NH trong bối cảnh hội nhập.
Vì mục tiêu quan trọng nhất đằng sau thương vụ M&A là minh bạch, lành mạnh hóa hệ thống, tăng cường năng lực vốn, quản trị dần đưa hệ thống NH đến gần hơn với thông lệ quốc tế.
Đồng tình với quan điểm đẩy nhanh hoạt động M&A NH, nhất là NH yếu kém cần phải kiên quyết xử lý, nhưng TS. Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia tài chính, NH - tỏ ra thận trọng hơn.
“Tôi rất hiểu áp lực phải chỉnh đốn lại hệ thống NH của NHNN trong năm nay. Nhưng để giải quyết một vấn đề tồn đọng suốt quãng thời gian cả chục năm mà phải hoàn thiện chỉ trong vòng mấy tháng nữa, tôi e rằng giục tốc sẽ bất đạt…”, TS. Hiếu băn khoăn.
Cũng bởi, M&A NH Việt Nam trước nay không phải câu chuyện đơn giản. Đã có những thương vụ đánh tiếng cả năm nay nhưng đến thời điểm này vẫn chưa hề có động tĩnh gì. Điều gì khiến cho M&A NH Việt Nam trở nên khó khăn như vậy? Bình luận vấn đề này, theo TS. Võ Trí Thành, việc M&A NH diễn ra chậm chạp cũng là dễ hiểu vì tính phức tạp nhiều chiều cạnh trong quá trình tái cấu trúc hệ thống NH.
Quá trình này lại gắn liền với cải cách DNNN, trong khi cải cách DNNN vẫn diễn ra chậm chạp như vậy thì làm sao một mình tái cơ cấu NH có thể đẩy nhanh được. Hoặc có thể, hai NH được chỉ định nhưng qua tìm hiểu họ không thấy hợp nhau thì cũng khó có thể đẩy nhanh tiến độ.
Một chuyên gia NH khác bổ sung lý do khiến cho M&A trì trệ, đó là giá trị tài sản NH phải được định giá chính xác để làm cơ sở đàm phán về giá. Nhưng với các NH có nợ xấu do chính “ông chủ” NH gây ra từ hoạt động đầu tư cho vay sân sau thì việc minh bạch hóa không phải chuyện dễ dàng.
“Vạch áo cho người xem lưng đối với các ông chủ này là quá khó, chưa kể họ còn lo ngại đến vấn đề hình sự hóa quan hệ dân sự”, vị chuyên gia trên bình luận, nhất là trong bối cảnh gần đây đã có nhiều án tù liên quan đến lãnh đạo NH.
Bên cạnh đó, việc phân chia quyền lực tại NH hậu sáp nhập, tỷ lệ cổ phần ra sao để đảm bảo quyền lợi cổ đông… cũng là những yếu tố lớn cản trở hoạt động M&A NH trong thời gian qua.
Tất nhiên, có nhiều lý do đưa ra, nhưng các NH đều hiểu rằng, cả hệ thống NH đang trong giai đoạn cải tổ và NHNN đã có những chính sách xử lý rất quyết liệt. Vì vậy, họ cũng hiểu rằng nếu cứ chây ì mãi, có thể đến một thời điểm nào đó từ chỗ được chủ động lựa chọn phương án M&A có thể sẽ bị chuyển sang thế “bị ép”.
Dù không thể triệt để, nhưng M&A là một trong những giải pháp quan trọng giảm thiểu tình trạng cho vay sân sau, sở hữu chéo. Chắc chắn NH bị sáp nhập có tình trạng đó sẽ bị NH mua lại xử lý triệt để những tồn tại này, đảm bảo cho NH hậu sáp nhập hoạt động lành mạnh, hiệu quả hơn.
Thay vì tìm cách trì hoãn, theo TS. Thành, các NH nên khẩn trương tìm hiểu, đàm phán với đối tác, tranh thủ sự hỗ trợ của cơ quan quản lý (như về thanh khoản trong giai đoạn ban đầu, thậm chí là nguồn nhân lực…) để hoàn tất các thương vụ M&A. Theo quy định, các NH muốn M&A phải được NHNN thông qua phương án. Trong quá trình xét duyệt, bên cạnh điều khoản cơ bản bắt buộc phải tuân thủ thì NHNN có thể cân nhắc những điều khoản phụ theo hướng linh hoạt hơn.
Với kinh nghiệm từng xử lý các trường hợp NH yếu kém trước đây, nhất là trong điều kiện ở Việt Nam quyền lực NHNN rất lớn đối với NHTM, TS. Nguyễn Trí Hiếu đề xuất NHNN chỉ đạo sát sao đường hướng cũng như hỗ trợ chính sách cho các NH này.
Và NHNN xác định rõ mục tiêu sáp nhập đối với các NH không đơn thuần chỉ để giải quyết một vấn đề còn tồn đọng đơn lẻ nào đó, mà mục tiêu lớn là muốn giúp các NH hậu sáp nhập, tăng tiềm lực tài chính, khả năng cạnh tranh, phát triển bền vững trên thị trường tài chính tiền tệ.
“Chắc chắn NHNN sẽ thanh tra tất cả các NH đang đàm phán với nhau và nắm được ruột gan của các NH. Vì vậy, việc NHNN vào cuộc làm đầu mối giúp hai NHTM ngồi lại nói chuyện với nhau để có được kết thúc có hậu là điều rất cần thiết”, TS. Nguyễn Trí Hiếu bày tỏ quan điểm.