Nga và Thổ Nhĩ Kỳ bình thường hóa quan hệ

Về phía Thổ Nhĩ Kỳ, sau biến động của vụ đảo chính bất thành hồi tháng trước, Ankara nhận thấy cần nối lại mối quan hệ vốn căng thẳng với một số nước láng giềng. Còn với Moskva, việc bị các nước phương Tây cô lập về kinh tế cũng là nguyên nhân khiến nước này phải đi tìm những “đồng minh” mới.

Tổng thống Vladimir Putin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan trong cuộc gặp tại Nga, ngày 9/8 vừa qua

Hàn gắn lại quan hệ

Cuộc gặp giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Tayip Erdogan ngày 9/8 tại thành phố Saint - Peterburg đã diễn ra trong bầu không khí cởi mở, xây dựng và đạt được nhiều thỏa thuận nhằm khôi phục quan hệ song phương. Trước thềm cuộc gặp lịch sử này, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayip Erdogan đã bày tỏ hy vọng cuộc hội đàm với ông Vladimir Putin sẽ mở ra "trang mới" trong mối quan hệ song phương.

Phát biểu tại cuộc họp báo chung, lãnh đạo hai nước cho biết hai bên đã nhất trí thực hiện dự án đường ống dẫn khí đốt "Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ" và nhà máy điện hạt nhân Akkuyu, đồng thời hủy bỏ các biện pháp hạn chế và hợp tác trong vấn đề Syria.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan cũng khẳng định Ankara và Moskva sẽ tái hướng tới mục tiêu đạt kim ngạch thương mại hai chiều 100 tỷ USD/năm và nhấn mạnh rằng Ankara mong muốn đưa quan hệ hợp tác với Moskva lên mức trước khủng hoảng, thậm chí cao hơn.

Mới đây, khi bình luận về tương lai mối quan hệ song phương Nga - Thổ Nhĩ Kỳ, nữ phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho rằng Ankara đã có một “bước đi nghiêm túc theo đúng hướng tới gần hơn với Moskva”.

Theo nhà phân tích chính trị Oleg Matveychev, việc Tổng thống Erdogan đã chấp nhận lùi một bước khi gửi thư xin lỗi Tổng thống Nga về vụ bắn hạ máy bay Nga gần biên giới với Syria có thể là vì những khó khăn kinh tế do căng thẳng quan hệ giữa hai nước gây nên, đặc biệt tổn thất trầm trọng trong ngành du lịch.

Sự vắng bóng khách du lịch là điều khủng khiếp đối với nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ, giữa bối cảnh kinh tế nước này đang đối mặt với khủng hoảng do khủng bố và thanh trừng.

Ngoài ra, quan hệ kinh tế giữa hai nước cũng mang tính sống còn cho cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Nga cung cấp một nửa nhu cầu khí đốt cho Thổ Nhĩ Kỳ. Ngược lại, Nga cũng tiêu thụ lượng lớn nông sản của Thổ Nhĩ Kỳ. Điều đó lý giải tại sao những nỗ lực hàn gắn quan hệ giữa hai nước lại được hoan nghênh.

Động tác hoà giải kinh tế đầu tiên từ Nga là việc Tổng thống Putin đã dỡ lệnh cấm người dân tới Thổ Nhĩ Kỳ du lịch ở ven bờ Địa Trung Hải và Hắc Hải. Tại cuộc họp của Bộ trưởng Kinh tế hai nước hồi cuối tháng Bảy vừa qua với tư cách là đồng Chủ tịch Ủy ban hợp tác kinh tế - thương mại liên chính phủ, hai bên bày tỏ dự định dần khôi phục lại hợp tác trong kinh tế, năng lượng, nông nghiệp, giao thông và các lĩnh vực khác.

Ngoài ra, sau cuộc họp, Bộ trưởng Kinh tế Nga Alexei Ulyukayev cho biết hai bên còn đề cập đến vấn đề đưa các công ty và nhân lực Thổ Nhĩ Kỳ quay trở lại thị trường Nga, tuy nhiên lệnh cấm đối với thực phẩm phải được dỡ bỏ dần dần.

Xét về mặt chính trị, thái độ hoà giải của Thổ Nhĩ Kỳ xuất phát từ sự lạnh nhạt của các “đồng minh” khác. Sự mất niềm tin vào Mỹ và EU, cùng với cảm giác "bị phản bội", đã khiến Thổ Nhĩ Kỳ nghi ngờ về tầm quan trọng của liên minh phương Tây và đặc biệt là Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Điều này đang đẩy Ankara đến gần hơn với Nga. Tuy nhiên, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ vẫn nhấn mạnh là việc cải thiện mối quan hệ với Nga không phải là giải pháp thay thế cho mối quan hệ với NATO hay EU.

Phát biểu trên nhật báo "Frankfurter Allgemeine Zeitung" (Toàn cảnh Frankfurt) của Đức, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Cavusoglu tuyên bố, nước này đã ngăn dòng người di cư đổ về châu Âu theo thỏa thuận về người nhập cư mà Ankara đạt được với EU hồi tháng Ba vừa qua, song nhấn mạnh rằng "những biện pháp rất quan trọng trên" còn tùy thuộc vào việc EU có miễn thị thực cho công dân Thổ Nhĩ Kỳ hay không.

EU “nóng ruột”

Việc Nga và Thổ Nhĩ Kỳ xích lại gần nhau ngày càng khiến EU “nóng ruột” hơn khi mà Bộ trưởng Năng lượng Nga Alexander Novak mới đây cho biết hai nước đang thảo luận về việc xây dựng hai tuyến đường ống thuộc dự án "Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ", đường ống dẫn khí đốt từ Nga qua Biển Đen đến Thổ Nhĩ Kỳ.

Brussels cho rằng đường ống dẫn khí "Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ" sẽ củng cố vị thế của Nga, bởi vì khi đưa vào sử dụng đường ống này thì Ukraine sẽ mất đi vị thế quốc gia trung chuyển khí đốt vào châu Âu. Điều này đồng nghĩa với việc sự phụ thuộc của EU vào Tập đoàn khí đốt Gazprom sẽ tăng lên, trong khi nguồn cung khí đốt thay thế từ khu vực Caspi sẽ bị gián đoạn.

Trong khi đó, quyết định hồi sinh dự án này hứa hẹn mang lại lợi ích to lớn cho cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Đối với Ankara, khách hàng tiêu thụ khí đốt quan trọng nhất của Nga, đây không chỉ là cơ hội có được nguồn cung khí đốt giá rẻ mà còn trở thành quốc gia trung chuyển khí đốt vào châu Âu.

Trong khi đó, Nga sẽ không còn bị phụ thuộc vào Ukraine, nơi thường xuyên xảy ra "cuộc chiến khí đốt" để vận chuyển khí đốt đến “lục địa Già”. Theo Bộ trưởng Năng lượng Nga Aleksandr Novak, có thể vào tháng 11 tới, Moskva và Ankara sẽ hoàn tất thỏa thuận liên chính phủ về thực hiện dự án Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ.

Những lợi ích kinh tế kể trên không phải là lớn so với tiềm năng hợp tác giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, song chúng có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh hai nước đang phải đối mặt với không ít khó khăn và thách thức.

"Nền kinh tế nguyên liệu" của Nga đang phải oằn mình chống chọi với sự bao vây, cô lập từ phương Tây, trong khi giá dầu mỏ lao dốc. Trong khi đó, nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ vốn bị ảnh hưởng nặng nề từ các biện pháp trừng phạt của Moskva lại bị bồi thêm "cú đòn" âm mưu đảo chính bất thành hôm 15/7 vừa qua, với tổng thiệt hại ước tính lên tới 100 tỷ USD.

Lý giải về tốc độ "đảo ngược" trong quan hệ giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Putin nhấn mạnh rằng "lợi ích của nhân dân hai nước đòi hỏi phải khôi phục quan hệ hợp tác toàn diện".