Tăng cơ hội việc làm để ngăn “sa mạc nông thôn”

	Bảo vệ lao động làm việc ở nước ngoài
	Thị trường lao động Nhật Bản: Ưu tiên nhân lực có kỹ năng
	Phải đảm bảo công bằng và hợp lý

Việc thiếu người nhưng người thiếu việc

Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARD) với sự hỗ trợ của Chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Chương trình Aus4Reform) đang thực hiện nghiên cứu khảo sát tại 7 tỉnh ĐBSCL để xây dựng Đề án “Chuyển đổi ngành nghề và tạo việc làm cho lao động nông nghiệp, nông thôn vùng ĐBSCL”.

Khảo sát cho thấy ở ĐBSCL, số việc làm cho lao động nông thôn đang giảm nhiều do biến đổi khí hậu cũng làm cho đất nông nghiệp giảm đi và sản xuất nông nghiệp quy mô lớn ngày càng mở rộng, sử dụng máy, và thiết bị công nghệ nhiều hơn nên nhu cầu lao động giảm. Việc làm trong các làng nghề cũng giảm nhiều do làng nghề không có đầu ra, số làng nghề đang giảm dần 5 năm qua mỗi năm giảm tới 14,4%. DN ở vùng này đã ít, tốc độ phát triển DN lại rất thấp.

Lao động ở nông thôn ĐBSCL đang giảm và có xu hướng già hóa

Tất cả những điều đó khiến lao động nông nghiệp nông thôn đang giảm và có xu hướng già hóa, tỷ lệ lao động dưới 35 tuổi chỉ còn 38,9% (năm 2012 là 45,5%), tỷ lệ lao động trên 50 tuổi lại tăng lên 26,8%. Lao động trẻ có xu hướng đi làm tại các khu công nghiệp ở Bình Dương và làm việc tại TP.HCM. Người ở lại phần lớn là người nhiều tuổi và người chưa đển tuổi lao động, hoặc lao động kỹ năng kém, không có nghề nào khác ngoài làm nông nghiệp. Vì thế khi sản xuất nông nghiệp vào mùa vụ vẫn rất thiếu lao động.

Nhưng ngược lại, lao động nông nghiệp dư thừa lại rất khó tìm việc khác vì không có nghề nào khác ngoài nghề nông, lại nhiều tuổi. Lao động phi nông nghiệp cũng không có nhiều cơ hội tìm việc làm vì học vẫn thấp, kỹ năng kém, chưa qua đào tạo nghề. Kết quả khảo sát của IPSARD và Aus4Reform vẫn còn tới 90,8% lao động chưa qua đào tạo. Trong khi đó các DN và các cơ sở dịch vụ, du lịch và vẫn khó tuyển lao động đúng yêu cầu. Ngay cả số lao động đã qua đào tạo thì cũng vẫn khó có được việc làm lâu dài ổn định vì chất lượng đào tạo chưa cao. Chỉ có 4,15% lao động được DN bao tiêu sản phẩm và chỉ có 0,98% lao động được DN tuyển dụng.

“Lao động nông nghiệp chủ yếu là người già, kỹ năng kém nhưng vẫn có tình trạng thiếu lao động khi vào thời vụ trong khi đó tỷ lệ thiếu việc làm cao, tình trạng thiếu đất sản xuất, thu nhập thấp, lao động nông nghiệp khó tìm việc làm phi nông nghiệp tại nông thôn khó. Lao động phi nông nghiệp cũng khó tìm việc làm tại tỉnh. Đây là tình trạng “sa mạc nông thôn”, theo bà Trần Thị Thanh Nhàn thuộc IPSARD. Và tình trạng này đang ngày càng phổ biến.

Đây chính là bối cảnh thúc đẩy Aus4Reform hỗ trợ IPSARD xây dựng Đề án “Chuyển đổi ngành nghề và tạo việc làm cho lao động nông nghiệp, nông thôn vùng ĐBSCL”. Nói về sự cần thiết của Đề án, ông Nguyễn Khắc Toàn - Ủy viên ban thường vụ Trung ương Hội Nông dân Việt Nam cho biết: “Nếu vẫn tiếp diễn tình trạng lao động ly hương và không cải thiện được việc chuyển đổi ngành nghề cho nông dân thì nơi đây sẽ là khoảng trống lớn”.

Làng quê ta có tương lai

Việc làm ở nông thôn không chỉ là vấn đề kinh tế, xã hội. Nông thôn Việt Nam là tấm phên bờ dậu bảo vệ an ninh đất nước. Vì vậy phải giữ chân người nông thôn ở lại nông thôn, không để nông thôn có khoảng trống. “Để lấp khoảng rỗng ở nông thôn, những năm 1970, nước Đức, đã thực hiện chương trình Làng quê ta đẹp hơn. Sau đó họ có chương trình Làng quê ta có tương lai với nhiều chính sách để giữ người ở nông thôn, thu hút người tri thức, DN về nông thôn”, ông Toàn cho biết.

Việt Nam ta đang có phong trào xây dựng nông thôn mới, chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP); cũng đã có chính sách thu hút người trẻ về nông thôn lập nghiệp; thu hút đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn… Nay thêm đề án của IPSARD thì hy vọng nông thôn ĐBSCL sẽ tươi đẹp hơn, người dân nơi đây sẽ có tương lai tốt đẹp hơn, không phải ly hương mà có cơ hội tìm việc làm tốt hơn thu nhập cao hơn.

Đề án của IPSARD hướng tới nâng cao trình độ, kỹ năng người lao động thông qua đào tạo nghề, hỗ trợ tạo việc làm cho lao động chuyển đổi ngành nghề; Kết nối người lao động với thị trường lao động, hỗ trợ đào tạo lại cho các lao động trở về từ các khu công nghiệp… Đề án cũng đề cập đến các giải pháp tạo việc làm tại chỗ với các giải pháp khuyến khích DN mới ra đời, phát triển hợp tác xã, tích cực triển khai chương trình OCOP, phát triển các làng nghề…

Đóng góp cho đề án, ông Trương Tiến Thọ - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn An Giang cho rằng, để hỗ trợ nông dân chuyển đổi nghề nghiệp thì việc đào tạo nghề cho nông dân phải đa dạng các loại hình, ngành nghề đào tạo để theo kịp yêu cầu của DN, của ngành nghề định hướng cần phát triển. Ông Lê Văn Trung – Phó chánh Văn phòng điều phối nông thôn mới tỉnh Bến Tre cũng đề nghị, tăng định mức, kinh phí đào tạo và hỗ trợ học nghề, hỗ trợ kinh phí triển khai các dự án, mô hình sản phẩm trọng điểm tạo nền tảng vững chắc thực hiện chương trình OCOP...

Trong khi ý kiến của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cà Mau là cần khắc phục bất cập của việc đào tạo nghề cho nông dân hiện nay, đó là một số nghề chưa bám sát vào quy hoạch, đề án tái cơ cấu nông nghiệp. 100% DN được phỏng vấn cho biết không sử dụng được lao động đã qua đào tạo. Nguyên nhân do chất lượng đào tạo không cao, do cả chương trình và cách thức đào tạo không phù hợp đến cả khả năng tiếp nhận…

“Đặc thù người nông thôn vốn học vấn thấp và tiếp thu theo cách “cầm tay chỉ việc” hiệu quả hơn là tập trung ngồi trên lớp nhưng cách đào tạo nghề cho nông dân hiện nay chủ yếu là dạy lý thuyết không kèm theo thực hành”, vị đại diện này cho biết.