Tăng tốc tái cơ cấu ngân hàng

Vẫn nóng chuyện cổ tức

Đến thời điểm này hơn một nửa số NH đã tổ chức Đại hội đồng cổ đông (ĐHCĐ) năm 2015. Ngay từ trước khi khai mùa, nhiều dự báo ĐHCĐ NH năm 2015 sẽ nhiều thông tin nóng. Quả thực, nếu như những năm trước mọi sự quan tâm dồn vào câu chuyện nợ xấu, cổ tức thấp... thì năm nay, tâm điểm của ĐHCĐ là các kế hoạch sáp nhập, rồi việc NHNN kiểm soát tỷ lệ chi trả cổ tức trong ngành NH…

Năm 2015, tâm điểm của ĐHCĐ là các kế hoạch sáp nhập

Việc cắt gọt cổ tức vấp phải nhiều tranh cãi. Nhất là đối với các cổ đông đây là điều rất bất ngờ và cảm thấy khó chấp nhận. Khẳng định đúng là NĐT có quyền yêu cầu cổ tức, nhưng theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, thực tế các NH vẫn chưa thực sự minh bạch, trung thực trong việc chia cổ tức. Có những NH lãi ít, nhưng chia cổ tức vẫn cao. Và như vậy các NĐT vẫn “ảo tưởng” về khoản đầu tư của mình sinh lời khá tốt trong khi thực chất lại đang rất rủi ro. Điều này gây thiệt hại cho NĐT. Nên có thể các NĐT cảm thấy bất hợp lý với sự can thiệp của cơ quan quản lý nhưng đó lại là cần thiết để bảo vệ quyền lợi cho chính họ.

Đối với người trong cuộc là các NH, theo tìm hiểu của phóng viên, lãnh đạo một số NH cho biết cũng không quá bất ngờ với quy định về cổ tức của NHNN đưa ra trong mùa ĐHCĐ của NH năm nay. Vì ngay từ đầu năm Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình đã nhấn mạnh hoạt động tái cơ cấu, sáp nhập sẽ được NHNN triển khai quyết liệt trong 6 tháng đầu năm.

Tổng giám đốc một NHTMCP trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh bày tỏ quan điểm: “Trong mỗi bối cảnh, tình huống khác nhau, với vai trò là người điều hành chính, kiểm soát thị trường, cơ quan quản lý các NHTM, NHNN sẽ phải cân nhắc đưa ra các quyết sách hợp lý kèm theo đó là lý do chính đáng để đảm bảo không chỉ an toàn hệ thống NH mà cả nền kinh tế. Dĩ nhiên đứng ở nhiều góc độ khác sẽ đưa ra các đánh giá khác nhau. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, quyết định hạn chế cổ tức là hợp lý”.

Động thái trên của NHNN, theo đánh giá của TS. Võ Trí Thành nhằm đẩy nhanh tốc độ xử lý nợ xấu về mức 3% vào cuối năm 2015, đồng thời tăng tính minh bạch hoá tài chính của các NH. Nhưng theo khuyến nghị của ông Thành chỉ nên “áp” quy định trong điều kiện đặc biệt còn bình thường thì không nên.

Quyết liệt với M&A

Ngay từ đầu năm 2015 nhiều dự báo đưa ra sẽ có một làn sóng M&A NH mạnh mẽ. Thực tế đang chứng minh dự báo trên hoàn toàn có cơ sở. Nếu như cả năm 2014 mới có hai thương vụ M&A SouthernBank và Sacombank; MDB và Maritime Bank thì qua kỳ ĐHCĐ năm 2015 thêm nhiều cặp đôi chính thức lên tiếng sẽ về cùng một nhà. Đó là VietinBank – PGBank; BIDV – MHB; Vietcombank – SaiGonBank. Ngoài ra còn một số NH lên tiếng ngỏ ý với cổ đông tại Đại hội về việc tìm kiếm đối tác NH để thực hiện sáp nhập hợp nhất như ABBank, NamABank...

Tốc độ triển khai các thương vụ M&A diễn ra khá nhanh chóng, ví như trường hợp MHB với BIDV. Vào ngày 20/4/2015, Chủ tịch HĐQT BIDV đã có tờ trình sáp nhập MHB vào BIDV gửi lên NHNN và ngày 25/4/2015 Thống đốc NHNN Việt Nam đã có Quyết định chấp thuận sáp nhập MHB vào BIDV và đưa ra lộ trình thực hiện cụ thể.

Theo lãnh đạo BIDV, dự kiến ngày 22/5/2015, toàn bộ công tác bàn giao MHB về BIDV sẽ được hoàn tất. Đây có thể coi là thương vụ M&A nhanh nhất về mặt thủ tục từ trước đến nay. Các thương vụ M&A giữa Maritime Bank và MDB; SouthernBank – Sacombank; PGBank – VietinBank sau một thời gian lình xình cũng đã ngã ngũ. Động lực thúc đẩy các thương vụ M&A thành công nhiều hơn, theo đánh giá của các chuyên gia NH đó là sự can thiệp cũng như các quyết sách mạnh của Cơ quan quản lý là NHNN nhằm cải tổ, lành mạnh hoá hệ thống NH. Việc tăng cường M&A, tích cực thu gọn hệ thống NH nằm trong chủ trương tái cơ cấu của NHNN giai đoạn 2011 - 2015, xử lý NH yếu kém, thu gọn sở hữu chéo và hình thành một số NH mạnh, đủ sức cạnh tranh trong khu vực.

Với những thương vụ đàm phán nhanh chóng đạt được thỏa thuận như vậy, theo đánh giá của một chuyên gia NH thường có lý do đặc biệt, mà cụ thể tính bắt buộc cao hơn là tự nguyện. Vị này cho rằng, thường các cuộc đàm phán M&A rất kỹ lưỡng, họ khảo sát NH đối tác về tài sản nợ - có, chất lượng nợ, quản trị rủi ro... Sau đó hai NH mới ngồi lại đàm phán cùng với sự tham gia tư vấn của các công ty kiểm toán độc lập, công ty luật...

“Tóm lại hai bên đều có cuộc điều tra cặn kẽ làm cơ sở đưa ra trong cuộc đàm phán và bên nào chuẩn bị kỹ hơn chắc chắn sẽ nhập cuộc tốt hơn. Còn nếu tính minh bạch cũng như sự kỹ lưỡng trong hợp đồng đàm phán không tốt thì có thể không bảo đảm quyền lợi cho các cổ đông cũng như chưa chắc NH hậu sáp nhập sẽ hoạt động hiệu quả hơn” – một chuyên gia thêm nhận định.

Đồng tình quan điểm trên, nhưng TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, những quy tắc trên chỉ có thể áp dụng được đầy đủ khi hệ thống NH đã trở nên lành mạnh, sức khoẻ tài chính của các NH ổn định... Còn hiện tại, tốc độ tái cơ cấu hệ thống NH trong thời gian qua, dù đã tốt hơn so với các lĩnh vực khác nhưng vẫn chưa đủ. Để có một hệ thống NH lành mạnh, gọn và sạch có lẽ phải đốt cháy giai đoạn và cả sự can thiệp của NHNN là điều cần thiết. Với một sức ì vẫn còn tương đối lớn, nếu cơ quan quản lý không tạo áp lực mà để các NH tự nguyện thực hiện thì lộ trình tái cơ cấu của hệ thống NH khó có thể kết thúc được trong năm 2015 như mục tiêu đề ra.

Theo ông Hiếu việc bị mất NH không phải vấn đề quá lớn và họ sẵn sàng chấp nhận sự đào thải của thị trường. Tuy nhiên, ở Việt Nam, đối với những ông chủ NH việc để mất đi NH của mình là vấn đề rất nghiêm trọng. Bởi lẽ nếu giữ được NH của mình thì có thể sử dụng NH đó làm sân sau với các quyền lợi rất lớn. Chính vì thế, nếu không có sự ép buộc thì khó có ông chủ nào tự nguyện chấp nhận để mất đi NH với giá trị vô hình và hữu hình lớn của mình. Do đó, cần thiết phải có sự tham gia của cơ quan quản lý trong trường hợp như vậy.

Sự can thiệp của NHNN đối với các thương vụ M&A cũng nhận được sự ủng hộ của TS. Võ Trí Thành. Với định hướng rõ ràng, cụ thể của NHNN vừa tăng tính minh bạch nhưng vẫn đảm bảo mức độ cạnh tranh cần thiết của thị trường NH. Nhất là sắp tới khi thị trường NH hội nhập sâu rộng sẽ phải đón nhận sự tham gia của các NH nước ngoài. Nếu không chuẩn bị sẵn một cơ thể khoẻ mạnh với năng lực tài chính tốt thì các NH nội sẽ phải chịu áp lực không nhỏ để tồn tại và phát triển.